Της Πωλίνας Παλλιεράκη,
Είναι ευρέως αποδεκτό, ότι η συζήτηση που αφορά την ανανέωση του προγράμματος σπουδών στα σχολεία της Ελλάδας είναι εξαιρετικά σημαντική. Η ανανέωση αυτή, όμως, απαιτεί ορισμένες τροποποιήσεις που είναι ανάγκη να εφαρμοστούν σε κάθε σχολείο, προκειμένου, τόσο οι δάσκαλοι, όσο και οι μαθητές να είναι ενήμεροι για διάφορα ζητήματα. Στο πλαίσιο αυτών, γίνεται λόγος για τα ζητήματα αειφορίας και κλιματικής αλλαγής, τα οποία εμφανίζονται στο προσκήνιο διαρκώς, καθώς θεωρούνται μείζονος σημασίας, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα.
Η «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση» (Π.Ε.) είναι όμως κάτι που εφαρμόζεται με συνέπεια στα σχολεία; Ή απλώς θεωρείται ένα «κοινότυπο» μάθημα, όπου οι διδάσκοντες καλούνται να μάθουν όλες τις πληροφορίες με τη μέθοδο του ψιττακισμού, όπως έμμεσα επιβάλλει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα για την πρόσκτηση μεγάλων βαθμών;
Θα το ανακαλύψουμε…
Αρχικά, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι σημαίνει περιβαλλοντική εκπαίδευση και γιατί είναι τόσο σημαντικό να διδάσκεται σήμερα. Έτσι, σύμφωνα με την πηγή: I.U.C.N. (ed), International Working Meeting on Environmental Education in the School Curriculum, «Π.Ε. είναι η διαδικασία αναγνώρισης αξιών και διασαφήνισης εννοιών για την ανάπτυξη των ικανοτήτων και των στάσεων που είναι απαραίτητες για την κατανόηση και την εκτίμηση αλληλοσυσχέτισης ανθρώπου, πολιτισμού και βιοφυσικού περιβάλλοντος. Η Π.Ε. συνεπάγεται επίσης άσκηση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και τη διαμόρφωση ενός κώδικα συμπεριφοράς του κάθε ατόμου γύρω από τα προβλήματα που αφορούν στην ποιότητα του περιβάλλοντος».
Το βασικό περιεχόμενο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, περιλαμβάνει δέκα θεματικούς άξονες, βάσει της Agenda 21 του ΟΗΕ (1992), τους παρακάτω:
- Κλιματική αλλαγή
- Αέρας-Ατμόσφαιρα
- Νερό
- Έδαφος
- Ενέργεια
- Δάση
- Βιοποικιλότητα και εξαφάνιση των ειδών
- Διαχείριση απορριμμάτων και αποβλήτων
- Ανθρώπινες δραστηριότητες
- Ανθρώπινες σχέσεις
Η πρώτη επαφή του σχολείου με την περιβαλλοντική εκπαίδευση, έγινε πριν χρόνια, και συγκεκριμένα το 1913, μέσω του μαθήματος της Πατριδογνωσίας, που θεωρούνταν ένα μάθημα γεωγραφίας. Ωστόσο, συμπεριελάμβανε και στοιχεία της φύσης, του τοπίου και, εν γένει, του περιβάλλοντος.
Βέβαια, πιο ουσιαστική εισαγωγή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στη χώρα μας έγινε το έτος 1991, καθώς τότε θεσπίστηκε νομοθετικά (ν.1892/90) ο ορισμός της Π.Ε., και μάλιστα έγινε λόγος για τον Υπεύθυνο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, ο οποίος άνοιγε τον δρόμο, προκειμένου να ιδρυθούν εξιδανικευμένα κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
Ωστόσο, μέχρι σήμερα, οι ώρες διδασκαλίας για το μάθημα αυτό δεν είναι συγκεκριμένες, θα μπορούσαμε επομένως να πούμε πως θεωρείται ένα προαιρετικό μάθημα στην τυπική εκπαίδευση. Επί παραδείγματι, στις τάξεις του Δημοτικού, διδάσκεται η «Μελέτη Περιβάλλοντος» και η «Γεωγραφία», μαθήματα που προσεγγίζουν ορισμένα στοιχεία των περιβαλλοντικών ζητημάτων. Εν συνεχεία, στο Γυμνάσιο, το μόνο σχετικό με τα ζητήματα αυτά μάθημα, είναι αυτό της «Γεωγραφίας». Τέλος, όσον αφορά το λύκειο, θα μπορούσαμε να πούμε πως πλέον στο γενικό, δεν υπάρχει κάποιο μάθημα που να προσεγγίζει τέτοιου είδους ζητήματα, καθώς το μόνο μάθημα που υπήρχε, ήτοι η «Γεωλογία και Διαχείριση Φυσικών Πόρων», έχει καταργηθεί από το 2020. Το επαγγελματικό λύκειο, από την άλλη, διαθέτει δύο ενδιαφέροντα μαθήματα που προσεγγίζουν τα θέματα που μας απασχολούν: δηλαδή το μάθημα της «Γεωπονίας και της Αειφόρου Ανάπτυξης», και το μάθημα «Περιβάλλον και Υγεία». Εν κατακλείδι, εάν σκεφτούμε την τριτοβάθμια εκπαίδευση, μαθήματα που να συμπεριλαμβάνουν περιβαλλοντικά ζητήματα, θα βρούμε σε τμήματα παιδαγωγικά, γεωπονικά και πολυτεχνικά.
Αντιλαμβανόμαστε, έτσι, πως για τη διδαχή τέτοιου περιεχομένου μαθημάτων, δεν διατίθεται ουσιαστικός χρόνος, και η μόνη ελπίδα να κάνουν οι μαθητές κτήμα τους τις γνώσεις αυτές, επαφίεται στο προσωπικό μεράκι έκαστου καθηγητή, και την προθυμία του να κάνει λόγο για τα περιβαλλοντικά ζητήματα που μας ταλανίζουν, και έτσι, να παρακινηθούν και οι μαθητές. Επομένως, ποια είναι η λύση; Να αναγκάζονται οι μαθητές να παρακολουθούν προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε ειδικά κέντρα; Δηλαδή να είναι αναγκασμένοι να αφιερώνουν επιπλέον ωράρια στα κέντρα αυτά, ενώ θα έπρεπε κάτι τέτοιο να μαθαίνεται ήδη από το σχολείο; Δεν θεωρώ ότι κάτι τέτοιο είναι μία επιτυχής λύση, καθώς όσο οι μαθητές μεγαλώνουν, τόσο περισσότερες είναι οι υποχρεώσεις τους, ήτοι φροντιστήρια, εκμάθηση ξένων γλωσσών, προγραμμάτων στον Η/Υ, κ.ά.
Για ένα πιο «πράσινο» αύριο, λοιπόν, θα πρέπει η πολιτεία να είναι ικανή να αναγνωρίσει την ύψιστη σημασία της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, πράγμα που σημαίνει ότι οφείλει να την εντάξει σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο, εντός του σχολικού ωραρίου, ώστε η εκμάθηση τέτοιων ζητημάτων να μην υπόκειται στην εθελοντική ευχέρεια μεμονομένων καθηγητών. Προς στιγμήν, παρόλο που η περιβαλλοντική εκπαίδευση έχει θεσπιστεί νομοθετικά, στην πραγματικότητα διδάσκεται μόνο στα χαρτιά. Επομένως, το πρόγραμμα σπουδών είναι ανάγκη να αναθεωρηθεί, και έτσι να κινητοποιηθούν, τόσο οι καθηγητές, όσο και οι μαθητές. Στόχος όλων μας, άλλωστε, οφείλει να γίνει η πρόσκτηση γνώσεων, η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και η καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο ρόλος του σχολείου στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, dasarxeio.com, διαθέσιμο εδώ
- Η περιβαλλοντική εκπαίδευση ως προαιρετική δραστηριότητα στα σχολεία: προσανατολισμοί και προοπτικές, didaktorika.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, env-edu.gr, διαθέσιμο εδώ
