Της Ηλιάνας Πολύζου,
Το 1951 ο αμερικανός ψυχολόγος Solomon Eliot Asch προέβη σε ένα ψυχολογικό πείραμα. Έδειξε σε έξι πρόσωπα μια γραμμή ορισμένου μήκους και τους ζήτησε να βρουν την αντίστοιχη της, ανάμεσα σε τρεις άλλες που είχαν κι αυτές παρουσιαστεί στον πίνακα. Η απάντηση ήταν ολοφάνερη, όμως ο ψυχολόγος είχε στήσει μια παγίδα. Οι πέντε από τους έξι συμμετέχοντες είχαν την εντολή να διαλέξουν μια λάθος γραμμή. Αφού οι «καθοδηγούμενοι» εθελοντές έκαναν την επιλογή τους, ήρθε η ώρα να διαλέξει το «πειραματόζωο». Έχοντας ακούσει τους προηγούμενους εθελοντές, οι οποίοι είχαν διαλέξει την καταφανώς λανθασμένη απάντηση, επέλεξε την ίδια – τη λάθος!
Όλοι σε κάποια φάση της ζωής μας, πέσαμε θύμα της μάστιγας που αποτυπώνεται σε μία απλή φράση: «όλοι μου οι φίλοι το κάνουν άρα είναι σωστό» ή, όπως επιστημονικά αποκαλείται, «το σύνδρομο της αγέλης». Πρόκειται για μία λογική πλάνη με την οποία επιχειρείται να αποδειχθεί το αληθές ενός ισχυρισμού, βασισμένο απλώς στην αποδοχή του από ένα μεγάλο μέρος, χωρίς περεταίρω ανάλυση και εμβάθυνση. Πού βασίζεται όμως αυτό;
Κάθε άνθρωπος είναι εκ φύσεως ον κοινωνικό. Έχει την ανάγκη για συνύπαρξη που προκύπτει από την έμφυτη θέλησή του να συμβιώνει σε κοινωνικές ομάδες, να είναι μέρος ενός συνόλου. Η κοινωνική συμβίωση είναι η διέξοδος από τη μοναξιά, λειτουργεί ως όαση από την δυστυχία της απομόνωσης, ενώ ταυτόχρονα, επιτρέπει την ανάπτυξη της προσωπικότητας ως μέρος του συνόλου.
Θα πρέπει, ωστόσο, να διακρίνουμε την θεμιτή ανάπτυξη της προσωπικότητας από την άκριτη υιοθέτηση απόψεων επειδή οι υπόλοιποι τις αποδέχονται ως ορθές. Η πρώτη, βασίζεται σε μια γόνιμη διαλεκτική που δίνει τη δυνατότητα σε κάθε ανθρώπου να εξελιχθεί, να μάθει καλύτερα τον εαυτό του και να αναπτύξει ελεύθερα την προσωπικότητα του. Αντίθετα, η μοιρολατρική αποδοχή «ξένων» ιδεών και απόψεων, τον καθιστούν έρμαιο της μάζας και των κομφορμιστικών προτύπων.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο μιμητισμός υπήρξε παθογένεια του ανθρώπινου είδους, πριν ακόμη ξεχωρίσει από το ζωικό βασίλειο. Η αγέλη αποτελεί πλήθος ζώων που συνυπάρχουν για να λειτουργούν πιο αποτελεσματικά, κι έτσι η φράση έχει επεκταθεί για αυτούς ακριβώς τους ανθρώπους, που λειτουργούν χωρίς βούληση και οργάνωση, σαν μια αγέλη.
Συχνά, η ανάγκη μας να ταιριάξουμε, να αισθανθούμε ότι ανήκουμε κάπου μας οδηγεί στο να «προσφεύγουμε στη μάζα», να μην εμβαθύνουμε και να αποφεύγουμε την περαιτέρω ανάλυση. Συμβιβαζόμαστε με τις απόψεις των άλλων, ακόμη και αν κατά βάθος γνωρίζουμε ότι είμαστε σωστοί, καταπιέζουμε τα θέλω μας και τις ανάγκες σε μια προσπάθεια να μην πραγματοποιηθεί ο μεγαλύτερος μας φόβος: να μείνουμε μόνοι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το σύνδρομο της αγέλης: Μια λογική πλάνη, olympia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αγέλη, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Το πείραμα του ψυχολόγου Solomon Eliot Asch, anthologion.gr, διαθέσιμο εδώ
