Του Κωνσταντίνου Κατσούλα,
Είναι σύνηθες φαινόμενο στην παγκόσμια ιστορία, όταν ένα κράτος έχει πλέον παρακμάσει, οι μεγάλοι άνδρες οι οποίοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πορεία του κράτους αυτού να μην απολαμβάνουν την υστεροφημία που θα τους αναλογούσε, καθώς οι φίλοι της ιστορίας και ο απλός λαός προτιμούν να μνημονεύουν τους άνδρες εκείνους που τους θυμίζουν την περίοδο της ακμής κάθε πολιτείας. Ένα παράδειγμα τέτοιου μεγάλου ανδρός ήταν ο Θρασύβουλος των Αθηνών, ο οποίος ανεδείχθη ως στρατηγός και πολιτικός της Αθήνας στο τέλος του 5ου π.Χ. αιώνα και στην έναρξη του 4ου π.Χ. αιώνα, την εποχή της κατάρρευσης της Αθηναϊκής κυριαρχίας στον Ελληνικό χώρο.
Για τα πρώτα χρόνια της ζωής του Θρασύβουλου λίγα είναι γνωστά. Οι πηγές της εποχής μας αναφέρουν πως ο Θρασύβουλος γεννήθηκε το 442 π.Χ. στην περιοχή της Στειρίας στην Ανατολική Αττική, και πως πατέρας του ήταν ο Λύκος. Μεγάλωσε στο περιβάλλον του Περικλή, γεγονός το οποίο συνεισέφερε στην δημιουργία δημοκρατικών πεποιθήσεων στον Θρασύβουλο παρ’ ότι η καταγωγή του ήταν από αριστοκρατική οικογένεια.
Το 411 π.Χ. οι αριστοκράτες με αρχηγό τους τον Πείσανδρο, μετά από πραξικόπημα κατήργησαν το δημοκρατικό πολίτευμα των Αθηνών μετά από έναν ολόκληρο αιώνα, και προσπαθούσαν να έρθουν σε διαπραγματεύσεις με τους Σπαρτιάτες για την σύναψη ειρήνης. Ο Αθηναϊκός στρατός και στόλος που βρισκόταν εκείνη την περίοδο στην Σάμο, εναντιώθηκε εξ’ αρχής στην κατάληψη της εξουσίας από τους ολιγαρχικούς, και εξέλεξαν ως στρατηγούς τον τριήραρχο Θρασύβουλο, ο οποίος ήταν γνωστός για το δημοκρατικό του φρόνημα, και τον οπλίτη Θράσυλλο.
Ο Θρασύβουλος και ο Θράσυλλος για να πετύχουν την ομόνοια στο στράτευμα και να αποτρέψουν δράσεις κατά της δημοκρατίας, πέτυχαν να ορκιστούν όλοι οι στρατιώτες πως θα μείνουν πιστοί στη δημοκρατία, θα αποφύγουν κάθε μεταξύ τους διαίρεση και δεν θα έρθουν σε διαπραγμάτευση με τους Λακεδαιμονίους. Καθώς οι δύο άνδρες γνώριζαν τη δύσκολη θέση στην οποία είχαν βρεθεί, καθώς το στράτευμα των Πελοποννησίων βρισκόταν κοντά τους, ενώ η Αθήνα ήταν ακόμα υπό ολιγαρχική κατοχή, αποφάσισαν να στραφούν προς τον εξόριστο τότε Αλκιβιάδη για να τους βοηθήσει. Ο Αλκιβιάδης δέχθηκε, και με την βοήθεια του Θρασύβουλου, εξελέχθη στρατηγός και παρουσιάστηκε πλέον ως ένας από τους προστάτες της δημοκρατίας.
Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, ο Θρασύβουλος μαζί με τον Θράσυλλο αντιμετώπισαν τον στόλο των Σπαρτιατών και των συμμάχων τους στον Ελλήσποντο, κοντά στην Άβυδο, και πέτυχαν εναντίον τους μια νίκη η οποία αναπτέρωσε το ηθικό του Αθηναϊκού στόλου. Σύντομα μετά από τη μάχη αυτή νίκησαν στην ίδια περιοχή, έξω από το Αρπάγιο αυτή τη φορά, ξανά τον στόλο των Σπαρτιατών. Το 410 π.Χ. ο Θρασύβουλος συμμετείχε στην ναυμαχία της Κυζίκου, πόλη στην Ασιατική πλευρά της Προποντίδας, στην οποία και κατενικήθη ο Σπαρτιατικός στόλος και φονεύθηκε ο Λακεδαίμονας ναύαρχος Μίνδαρος.
Η νίκη αυτή είχε ως αποτέλεσμα την ανάκτηση του ελέγχου της περιοχής και της ναυτικής οδού προς τον Εύξεινο Πόντο, καθώς και την εκ νέου εγκαθίδρυση του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Αθήνα. Στη συνέχεια, το 407 π.Χ. έχοντας καταξιωθεί πλέον στο πεδίο της μάχης, ο Θρασύβουλος εξεστράτευσε με τον στόλο του εναντίον της Θάσου, την οποία και κατέλαβε, ενώ έθεσε και τα γειτονικά Άβδηρα υπό τον έλεγχό του. Αργότερα, καθώς ο Αλκιβιάδης χρειάστηκε να επιστρέψει στην Αθήνα, ο Θρασύβουλος μετέβη στην περιοχή του Ελλησπόντου για να διασφαλίσει τον έλεγχο της διόδου προς τον Εύξεινο Πόντο. Μετά την νίκη των Αθηναίων στις Αργινούσες το 406 π.Χ., ο Θρασύβουλος μαζί με τον ολιγάρχη Θηραμένη απέτυχαν να περισυλλέξουν τους νεκρούς Αθηναίους, με αποτέλεσμα η λαϊκή οργή να στραφεί εναντίον τους. Η οργή αυτή οδήγησε στην καταδίκη του Θρασύβουλου σε θάνατο από την Εκκλησία του Δήμου, ποινή η οποία όμως δεν εφαρμόστηκε ποτέ αφού ο Θρασύβουλος εκείνο τον καιρό βρισκόταν εκτός Αθηνών.
Με το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου και την καθολική συντριβή των Αθηνών, επιβλήθηκε στην Αθήνα το ολιγαρχικό καθεστώς των Τριάκοντα Τυράννων, στο οποίο οι μετριοπαθείς φωνές – με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον Θηραμένη – γρήγορα συνετρίβησαν και επικράτησε το χάος και η τρομοκρατία στην πόλη. Όλο και περισσότεροι ήταν αυτοί που επιθυμούσαν πλέον την παλινόρθωση της δημοκρατίας, με τον Θρασύβουλο και τους δημοκρατικούς, οι οποίοι είχαν καταφύγει στη Θήβα, να μη χάνουν την ευκαιρία. Το δημοκρατικό στράτευμα αρχικά κατέλαβε τη Φυλή και στην συνέχεια έφτασε στον Πειραιά, όπου δόθηκε μάχη ενάντια στον Κριτία και τους λιγοστούς πλέον υποστηρικτές του. Ο Κριτίας εφονεύθη, και ο Θρασύβουλος γύρισε στην Αθήνα θριαμβευτής και αποκατέστησε το δημοκρατικό πολίτευμα. Ο Αθηναίος στρατηγός παρείχε γενική αμνηστία σε όλους τους ολιγαρχικούς πλην όσων από τους Τριάκοντα είχαν επιζήσει, ενώ επέστρεψε στους Σπαρτιάτες τα εκατό τάλαντα τα οποία αυτοί είχαν δανείσει στους Τριάκοντα Τυράννους. Η Αθήνα έτσι είχε ξανά, μετά από μια ολόκληρη γενιά, συνετή και ικανή διακυβέρνηση.
Μετά την αποκατάσταση του πολιτεύματος, ο Θρασύβουλος συμμετείχε και στον Βοιωτικό πόλεμο (395-387 π.Χ.) εναντίον της Σπάρτης, εκστρατεύοντας κυρίως στις γνώριμες για αυτόν περιοχές της Θράκης και του Ελλησπόντου. Καθώς ήθελε να διασφαλίσει την αποκατάσταση της ισχύος της Αθήνας ως δύναμη στον Ελλαδικό χώρο, αποπειράθηκε να ανασυστήσει την Αθηναϊκή συμμαχία, θεσπίζοντας το 389 π.Χ. τον θεσμό της εικοστής (5%) ως εισφορά για την ναυτική ασφάλεια των παλαιών συμμάχων, μέτρο το οποίο επιδοκίμασε ο Ισοκράτης. Λίγα χρόνια αργότερα η επανίδρυση της Αθηναϊκής συμμαχίας είχε γίνει πράξη, γεγονός το οποίο δεν πρόλαβε όμως ο Θρασύβουλος να ζήσει.
Το 388 π.Χ. ο σπουδαίος αυτός Αθηναίος φονεύθηκε στην Παμφυλία από ιθαγενείς, οι οποίοι είχαν υποστεί πολλές λεηλασίες από το στράτευμά του με αποτέλεσμα να στραφούν εναντίον του. Άφησε πίσω του σπουδαία κληρονομιά, καθώς ήταν ο άνθρωπος του οποίου οι προσπάθειες κατάφεραν να παρατείνουν την αντίσταση της Αθήνας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ενώ την σφραγίδα του φέρει και η παλινόρθωση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και η αποκατάσταση της τάξης στην πόλη του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Θουκυδίδης (2019), Θουκυδίδου Ιστορίαι, μετάφραση Ελευθέριος Βενιζέλος, Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο.
- The Cambridge Ancient History Volume 5 (1992), The Fifth Century BC: 2nd edition, Cambridge: Cambridge University Press.
- Ulrich Wilcken (2010), Αρχαία Ελληνική Ιστορία, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
- Will Durant (1939), Η παγκόσμια ιστορία του πολιτισμού – Τόμος Β΄: Η ζωή της Ελλάδας, Νέα Υόρκη: Εκδόσεις Simon & Chuster.
