Της Μιχαηλίας-Ραφαέλας Καράγιαννη,
Είναι καλοκαίρι, η ζέστη αφόρητη και αποφασίζεις να φας παγωτό. Το τρως πολύ γρήγορα. Νιώθεις έναν έντονο πόνο στο κεφάλι σου. Γιατί;
Είναι γνωστό ως “Brain freeze” ή αλλιώς «κεφαλαλγία ψυχρού ερεθίσματος», και πιο επιστημονικά «Σφηνοηπερώια γαγγλιονευραλγία». Προκαλείται με την απότομη και γρήγορη κατάποση κρύου φαγητού, όπως το παγωτό, ποτού ή ακόμη και με την εισπνοή κρύου αέρα. Ακόμη, μπορεί να παρατηρηθεί μετά από έκθεση της απροστάτευτης κεφαλής σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος, όπως κατά τη διάρκεια κατάδυσης, σέρφινγκ και κρυοθεραπείας. Η κεφαλαλγία που προκαλείται είναι κυρίως μετωπιαία ή κροταφική, δηλαδή να εντοπίζεται στο μέτωπο ή στο πλάγιο μέρος του κεφαλιού. Ο πόνος, παρόλο που είναι αρκετά έντονος, διαρκεί κάποια δευτερόλεπτα. Εξαιτίας της μικρής διάρκειάς της, είναι μια διαταραχή, που δεν έχει μελετηθεί επαρκώς σε σύγκριση με τον επιπολασμό της.
Η κεφαλαλγία ψυχρού ερεθίσματος είναι μία διαταραχή που εντοπίζεται σε όλες τις ηλικίες. Στα παιδιά είναι συχνότερη σε σχέση με τους ενήλικες, ενώ σε αυτά δεν υπάρχει σημαντική διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα. Αντίθετα, στον ενήλικο πληθυσμό, η διαταραχή αυτή εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στις γυναίκες. Ανεξαρτήτως ηλικίας, το “Brain freeze” εμφανίζεται κυρίως σε άτομα με ιστορικό πονοκεφάλων και ιδίως ημικρανίας, σε άτομα με πονοκεφάλους, οι οποίοι έχουν προκληθεί από κάποια τραυματική βλάβη και, φυσικά, σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό κεφαλαλγιών ψυχρού ερεθίσματος.
Ο πόνος που προκαλείται περιγράφεται αιχμηρός, έντονος, σαν «μαχαιριά», ενώ από ασθενείς που έχουν ημικρανίες περιγράφεται παλλόμενος. Η ένταση, ωστόσο, της κεφαλαλγίας αναφέρεται ως μέτρια προς ήπια. Η έναρξη του πόνου τεκμηριώνεται ως πρώιμη έναρξη, δηλαδή εντός 20-30 δευτερολέπτων μετά το ψυχρό ερέθισμα. Κάποιες φορές η έναρξη του πόνου γίνεται εντός 30-70 δευτερολέπτων μετά το ερέθισμα, ενώ το 41% των ατόμων νιώθει πόνο εντός 1-8 λεπτών. Γενικά, η δακρύρροια, η ρινόρροια, πόνος στον επιπεφυκότα, οι φωτεινές κουκίδες που αναβοσβήνουν και η απώλεια ευαισθησίας στο πρόσωπο έχουν περιγραφεί σε τέτοιες περιπτώσεις.
Οι κυρίαρχες εντοπίσεις του πόνου είναι στη μετωπιαία περιοχή της κεφαλής, στη μετωποκροταφική και στην κροταφική. Στα παιδιά ο πόνος είναι πιο συνηθισμένος μετωπιαία. Ο εντοπισμός της κεφαλαλγίας ψυχρού ερεθίσματος είναι συνήθως αμφοτερόπλευρος, ενώ μπορεί, επίσης, να είναι και μονόπλευρος προς την περιοχή ερεθισμού του ουρανίσκου.
Ο παθογενετικός μηχανισμός της κεφαλαλγίας ψυχρού ερεθίσματος δεν είναι πλήρως κατανοητός. Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι τα αγγεία του στόματος που εντοπίζονται στο πίσω μέρος του λαιμού, μετά την έκθεσή τους σε κάτι πολύ κρύο, συστέλλονται, δηλαδή γίνονται μικρότερα και έπειτα διαστέλλονται, δηλαδή γίνονται μεγαλύτερα. Αυτή η αυξομείωσή τους έχει ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση των υποδοχέων πόνου, με αποτέλεσμα έναν σύντομο, αλλά έντονο πονοκέφαλο.
Μελέτες εξήγησαν ότι οι αλλαγές στα αγγεία είναι ένας πιθανός μηχανισμός υπερβολικής αντίδρασης ενός αγγειογόνου αντανακλαστικού. Αυτό ανταποκρίνεται σε μια μικρή πτώση της θερμοκρασίας του καρωτιδικού αίματος ή μιας αντανακλαστικής απόκρισης που προκαλείται από την αίσθηση κρύου στον ουρανίσκο ή στο φάρυγγα. Μέσω αυτού του αντανακλαστικού διεγείρεται το τρίδυμο νεύρο, αυτόνομο και παρασυμπαθητικό και έτσι προκαλείται το αίσθημα του πόνου. Η κεφαλαλγία που προκαλείται από άμεση διέγερση στον ουρανίσκο, οποίος νευρώνεται από τρίδυμο νεύρο, μπορεί να διαφέρει από την πρόσθετη διέγερση από τον φάρυγγα και τον οισοφάγο, που νευρώνεται από το γλωσσοφαρυγγικό και πνευμονογαστρικό νεύρο αντίστοιχα, κατά την κατάποση. Επομένως, οι διαφορές στα συμπτώματα ενδέχεται να σχετίζονται με το ποια κρανιακά νεύρα ενεργοποιούνται.
Θεραπεία για το Brain freeze δεν υπάρχει λόγω της σύντομης διάρκειάς του. Ωστόσο, θα μπορούσαν να αποφευχθούν οι παράγοντες που το προκαλούν. Συνεπώς, συστήνεται η αργή κατανάλωση ψυχρών ουσιών, όπως το παγωτό και το κρύο νερό, έτσι ώστε να ελαττωθεί η ταχύτητα έκθεσής τους στον ουρανίσκο και στον φάρυγγα.
Συμπερασματικά, το “Brain freeze” είναι μία διαταραχή που χαρακτηρίζεται από κεφαλαλγία έπειτα από την έκθεση του ουρανίσκου ή του φάρυγγα σε μία ψυχρή ουσία. Δεν είναι επικίνδυνο για την υγεία και δεν υπάρχει θεραπεία γι΄ αυτό, αλλά συστήνεται η αποφυγή των αιτιών που το προκαλούν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Mayo Clinic Minute: Ice cream brain freeze, it’s a real thing, Mayo Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Cold-Stimulus Headache in Children and Adolescents, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
