Του Νίκου Βελιώτη,
Πολλές είναι οι φορές που έτυχε να καταναλώσουμε ένα ληγμένο τρόφιμο, ενώ χιλιάδες τόνοι τροφίμων απορρίπτονται καθημερινά, γιατί έχει παρέλθει η ημερομηνία που σηματοδοτεί το τέλος του τροφίμου. Τι είναι αυτή η ημερομηνία, πώς ορίζεται και τι θα πάθουμε, αν καταναλώσουμε ένα ληγμένο τρόφιμο; Υπάρχει κάποιος κίνδυνος για την υγεία του καταναλωτή ή είναι ένας εικονικός αριθμός;
Τα τελευταία χρόνια, η βιομηχανία τροφίμων έχει εστιάσει την προσοχή της στην διασφάλιση της ποιότητας και της ασφάλειας των τροφίμων. Αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο μιας οργανωμένης επιχείρησης και τα αντίστοιχα επαγγέλματα σημειώνουν αυξημένη ζήτηση στην αγορά εργασίας. Μάλιστα, πολλά είναι τα περιστατικά σαμποτάζ διαφόρων βιομηχανιών σε ό,τι αφορά τις συνθήκες υγιεινής, ασφάλειας και ποιότητας των προϊόντων. Η ημερομηνία λήξης είναι ένα από τα πρώτα και σημαντικότερα μέτρα, που λήφθηκαν στο πλαίσιο αυτό. Βέβαια, πολλές φορές η ημερομηνία λήξης δεν έχει κάποια πρακτική σημασία, τουλάχιστον όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια του καταναλωτή, αλλά αποτελεί μέτρο για την ποιότητα της γευστικής εμπειρίας.
Υπάρχουν πολλοί τύποι ημερομηνιών λήξης. Ο πιο οικείος είναι η κατανάλωση έως. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν συνιστάται η κατανάλωση της τροφής μετά την αναγραφόμενη ημερομηνία, κυρίως διότι το τρόφιμο αρχίζει να εμφανίζει σημαντική χημική αλλοίωση. Η ανάπτυξη βακτηρίων, που υπάρχουν αρχικά στη τροφή και πολλαπλασιάζονται ή η επιμόλυνση της τροφής είναι ο κυριότερος παράγοντας αλλοίωσης. Η φυσική αλλοίωση της τροφής είναι επίσης στα κύρια αίτια και μπορεί να προκληθεί είτε από ακραίες θερμοκρασίες, είτε από περιβάλλοντα υγρασίας/ ξηρασίας. Τέτοια προϊόντα είναι τα «φρέσκα», δηλαδή τα γαλακτοκομικά, το κρέας και το ψάρι. Τα φρούτα και τα λαχανικά ανήκουν επίσης σε αυτή την κατηγορία, χωρίς, ωστόσο, η εκπρόθεσμη κατανάλωση τους να οδηγεί σε επικίνδυνες καταστάσεις. Προκειμένου να αποφευχθούν αυτές οι αλλοιώσεις άλλες τροφές είτε συντηρούνται σε ψυγείο, είτε μαγειρεύονται. Πως, όμως, ορίζεται μια ασφαλής ημερομηνία;
Γενικότερα η κατανάλωση στο επιθυμητό διάστημα δεν εξασφαλίζει απαραίτητα την ποιότητα και την βρωσιμότητα της τροφής. Αποτελεί μια στατιστική ένδειξη, η οποία βασίζεται στο πότε μετά την παραγωγή του τροφίμου θα υπάρχουν αρκετοί παράγοντες, ώστε να οδηγήσουν σε μια πιθανή αρνητική αντίδραση στην υγεία του καταναλωτή. Για παράδειγμα, όσο ένα προϊόν συντηρείται σε χαμηλή η θερμοκρασία, αυτό προστατεύεται από χημική αλλοίωση και πιθανή βακτηριακή εξάπλωση. Η χαμηλή θερμοκρασία δεν ευνοεί τον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων (που πολλαπλασιάζονται κυρίως σε υψηλότερες θερμοκρασίες), ενώ διατηρεί συμπαγή την δομή των μακρομορίων που συντελούν την τροφή. Σε μεγαλύτερη θερμοκρασία για παράδειγμα, οι πρωτεΐνες μετουσιώνονται και χημική δομή ενός κρέατος αλλοιώνεται.
Θεωρητικά μια τροφή που συντηρείται άριστα δεν θα πρέπει να αλλοιωθεί ποτέ, κάτι τέτοιο όμως δεν γίνεται στη πραγματικότητα. Το ψυγείο μας ανοίγει καθημερινά και έτσι το επισκέπτονται πολλοί μικροοργανισμοί. Επίσης, στο ίδιο ψυγείο τοποθετούμε διαφορετικά είδη τροφίμων με διαφορετική χλωρίδα και ποικιλότητα μικροοργανισμών. Πολλές φορές επίσης, ένα τρόφιμο που έχουμε καταναλώσει κατά το ήμισυ έχει υπολείμματα σάλιου και μικροοργανισμών που φιλοξενούνται στο σώμα μας. Άλλες τροφές, δεν μπορούν να συντηρηθούν και με τον καιρό συσσωρεύουν όλους αυτούς τους παράγοντες. Έτσι, στατιστικά, μετά από κάποιο διάστημα θα έχουν μαζευτεί πολλές αλλοιώσεις, που αυξάνουν την πιθανότητα αλλοίωση.
Η αλλοίωση αυτή σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε τροφική δηλητηρίαση, δηλαδή μια αντίδραση του οργανισμού να αντιμετωπίσει την ξένη ουσία ή τα αποτελέσματα της εισόδου της στον οργανισμό. Τα συμπτώματα της τροφικής δηλητηρίασης περιλαμβάνουν ναυτία, εμετό, διάρροια, πυρετό και «κράμπες» στο στομάχι. Η τροφική δηλητηρίαση είναι μια πολύ συνήθης διαταραχή ακόμα και στις μέρες μας. Σε πολύ πιο σπάνιες και ακραίες περιπτώσεις μπορεί η κατανάλωση τροφής με μούχλα να προκαλέσει σοβαρές καταστάσεις όπως μυϊκούς πόνους ή απώλεια ισορροπίας. Σε τελική ανάλυση μην περιμένεις κάτι λιγότερο, όταν καταναλώσεις φαγητό με κρούστα μούχλας!
Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις η κατανάλωση ληγμένης τροφής δεν έχει καμία απολύτως επίπτωση στην υγεία. Ιδίως στους τύπους ανάλωση κατά προτίμηση, η σύσταση αυτή αναφέρεται κυρίως στη ποιότητα της γεύσης και δεν έχει να κάνει με ασφάλεια και υγειονομικά πρωτόκολλα. Όταν ένα προϊόν έχει αλλοιωθεί σε βαθμό που είναι επικίνδυνο, υπάρχουν εμφανή σημάδια αλλοίωσης όπως περίεργη μυρωδιά, αλλαγή χρώματος ανάπτυξη μούχλας. Δεν χρειάζεται να καταναλώνεις ληγμένα για να δεις αν πράγματι θα πάθεις κάτι, αλλά δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας σε περίπτωση που το κάνεις κατά λάθος.
Η ασφάλεια είναι το παν και η υγεία το πολυτιμότερο αγαθό, επομένως η τροφή μας θα πρέπει να συμμορφώνεται με αυτά τα δύο. Αν παρέλθει η ημερομηνία λήξης μπορεί τις περισσότερες φορές λογικά να μην υπάρχει κάποια δυσάρεστη εξέλιξη. Η εξαίρεση, όμως, επιβεβαιώνει τον κανόνα και την ανάγκη ύπαρξης δικλείδων ασφαλείας και μέτρων προστασίας. Εμείς με την σειρά μας πρέπει να προβλέπουμε σωστά τις καταναλωτικές μας ανάγκες και να αγοράζουμε τρόφιμα που έχουμε σκοπό να τα καταναλώσουμε. Δεν θα υπάρχουν ληγμένα τρόφιμα στα ψυγεία μας, αν ο αριθμός τους δεν υπερβαίνει τις απαιτήσεις μας. Έτσι, δεν θα αναγκαστούμε να πετάξουμε το φαγητό, επειδή έληξε και δεν θα πάθουμε τροφική δηλητηρίαση. Σε κάθε περίπτωση εμπιστευόμαστε τους ειδικούς και τις οδηγίες τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Should You Eat Expired Foods?, menshealth.com. Διαθέσιμο εδώ
- Food poisoning, NHS. Διαθέσιμο εδώ
- Food adulteration: Sources, health risks, and detection methods, tandfoline.com. Διαθέσιμο εδώ
