Της Ραφαήλιας-Προκοπίας Τσότρα,
Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και η εκτεταμένη σύναψη συμβάσεων διά ψηφιακών μέσων, δημιούργησε και την ανάγκη διαμόρφωσης ενός μέσου επαλήθευσης και απόδειξης της γνησιότητας των εγγράφων και της έγκυρης συγκατάθεσης των συμβαλλομένων.
Στο ελληνικό δίκαιο, την ανάγκη αυτή κάλυψε το Προεδρικό Διάταγμα 150/2001 κατ’ εφαρμογή της Οδηγίας 99/93/ΕΚ (πλέον ΕΕ) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, σχετικά με το κοινοτικό πλαίσιο για τις ηλεκτρονικές υπογραφές. Σύμφωνα με το εν λόγω διάταγμα ως ηλεκτρονική υπογραφή ορίζονται: δεδομένα σε ηλεκτρονική μορφή, τα οποία είναι συνημμένα σε άλλα ηλεκτρονικά δεδομένα ή συσχετίζονται λογικά με αυτά και τα οποία χρησιμεύουν ως μέθοδος απόδειξης της γνησιότητας.
Ο νόμος δεν επεκτείνεται σε περισσότερες διευκρινίσεις αφήνοντας ευρύ πεδίο στον δικαστή να ερμηνεύσει την διάταξη διασταλτικά, βάσει των επερχόμενων τεχνολογικών μεταβολών και συνηθειών. Ένα τέτοιο παράδειγμα διασταλτικής ερμηνείας αποτελεί η υπόθεση αγοραπωλησίας στην επαρχία Saskatchewan του Καναδά.
Ο αγοραστής, Kent Mickleborough, επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον πωλητή και αγρότη Chris Achter, και κατόπιν του έστειλε μια φωτογραφία σύμβασης για την παράδοση σιτηρών τον Νοέμβριο, ζητώντας από τον αγρότη να «επιβεβαιώσει τη σύμβαση». Εκείνος πάτησε το γνωστό like button, όμως δεν προέβη ποτέ στις απαραίτητες ενέργειες για την εκπλήρωση της παροχής του. Έτσι δημιουργήθηκε μία αντιδικία μεταξύ των δύο «οιονεί αντισυμβαλλομένων». Ο δικαστής, Timothy Keene, που απεφάνθη περί της υπόθεσης, τόνισε στην απόφασή του ότι το emoji μπορεί να ληφθεί υπόψη ως μορφή ψηφιακής υπογραφής επισημαίνοντας ότι οι δικαστές δεν πρέπει να θέτουν φραγμούς στην εξέλιξη της τεχνολογίας.
Η ερώτηση που προκύπτει για τον Έλληνα νομικό, είναι κατά πόσον μία τέτοια αιτιολόγηση θα μπορούσε να στηριχθεί σε ρητά προβλεπόμενη νομική βάση. Σύμφωνα με το άρθρο 200 ΑΚ, οι συμβάσεις ερμηνεύονται όπως απαιτεί η καλή πίστη, αφού ληφθούν υπόψη και τα συναλλακτικά ήθη. Επομένως, μία δήλωση βουλήσεως ερμηνεύεται πάντοτε υπό το πρίσμα της καλής πίστης, ήτοι της πίστης του συμβαλλομένου ότι ο αντισυμβαλλόμενός του θα εκπληρώσει την σύναψη της σύμβασης. Η εκάστοτε συμπεριφορά ερμηνεύεται πάντοτε και βάσει των συναλλακτικών ηθών, των συνηθειών δηλαδή που έχουν διαμορφωθεί στον οικείο κύκλο συναλλαγών.
Αυτές οι αόριστες νομικές έννοιες ερμηνεύονται πάντοτε δυναμικά σύμφωνα με τις σύγχρονες κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και εν προκειμένω τεχνολογικές εξελίξεις. Ως εκ τούτου, μπορεί να ερμηνευτεί η εν λόγω δήλωση βουλήσεως ως δεσμευτική, δυνάμει των πρακτικών που ακολουθούν στον εμπορικό κλάδο, δεδομένης και της ταχύτητας και αποτελεσματικότητας που χαρακτηρίζουν αυτές τις συναλλαγές.
Ωστόσο, όπως η πλειονότητα των ζητημάτων στην νομική επιστήμη, αυτή η άποψη είναι εκτεθειμένη σε σοβαρό και ισχυρό αντίλογο. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την ΑΚ 281, απαγορεύεται η καταχρηστική άσκηση δικαιώματος όταν υπερβαίνει προφανώς τα όρια που θέτουν η καλή πίστη, τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός και οικονομικός σκοπός του δικαιώματος. Η υποστήριξη ότι ένα emoji που μπορεί να εστάλη και εσφαλμένα δύναται να αποτελέσει υπογραφή, ήτοι νομική πράξη με βαρύτατες συνέπειες στην νομική κατάσταση του υπογράφοντος, υπερβαίνει τα χρηστά ήθη, καθώς και τον κοινωνικό σκοπό του δικαιώματος επίκλησης της υπογραφής του συμβαλλομένου. Αυτό συμβαίνει διότι το ίδιο αυτό δικαίωμα στοχεύει στην ασφάλεια δικαίου και στην επαρκή προστασία του ενός συμβαλλόμενου μέρους, όταν ο αντισυμβαλλόμενος αποποιείται της ρητής αποδοχής και συνομολόγησης της σύμβασης.
Εντούτοις, ένα emoji, από την συνήθη πρακτική του μέσου κοινωνικού ανθρώπου, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δήλωση βούλησης προς νομική δέσμευση. Ως εκ τούτου, μία τέτοια αντίληψη, μπορεί να αποβεί νομικά αβάσιμη, ακόμη και επικίνδυνη. Για αυτόν τον λόγο, οι εκάστοτε αποφάσεις πρέπει να αιτιολογούνται πλήρως, ειδικά και εμπεριστατωμένα και ο δικαστής οφείλει να λαμβάνει υπόψη του το σύνολο της συμπεριφοράς του συμβαλλομένου και μόνο κατ’ εξαίρεση, όταν η συμπεριφορά του συνηγορεί προς αυτό, να ερμηνεύει τα emoji ως υπογραφές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μηχανή αναζήτησης ελληνικής νομοθεσίας, kodiko.gr, διαθέσιμο εδώ
- Απ. Γεωργιάδης, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, Εκδόσεις Σάκκουλας 2019
- Ι. Ρόκας, Γενικό Εμπορικό Δίκαιο, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη 2015
- Απ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλας 1999
