Της Αναστασίας Μπουραντά,
Σε αυτό το γεωοοικονομικά κατακερματισμένο διεθνές περιβάλλον που διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη προσπαθεί να δημιουργήσει στρατηγικό πλεονέκτημα σε καίριους τομείς της οικονομίας, όπως στην ενέργεια, τη βιομηχανία μετάλλων, την τεχνολογία κ.ά., ώστε να θωρακίσει την οικονομική της ασφάλεια και να ενισχύσει τη δύναμή της στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα. Για να το επιτύχει αυτό, πρόκειται να αυξήσει την εγχώρια παραγωγή της σε αυτούς τους κλάδους και σε αυτό μπορεί και πρέπει να συνεισφέρει σε μεγάλο βαθμό και η ελληνική αγορά.
Η Κίνα πρόσφατα ανακοίνωσε πως θα μειώσει σημαντικά από τον επόμενο μήνα τις εξαγωγές γαλλίου και γερμανίου, τα οποία είναι απαραίτητα για την παραγωγή ημιαγωγών. Η απόφαση του Πεκίνου προκάλεσε ανησυχίες, καθώς η Ε.Ε. προμηθεύεται το 71% του γαλλίου της και το 45% του γερμανίου της από την Κίνα. Η ανακοίνωση ήταν η αντίδραση της Κίνας στη νέα στρατηγική της Ε.Ε. για τους ελέγχους των εξαγωγών υψηλής τεχνολογίας και στην απόφαση των Κάτω Χωρών να ακολουθήσουν την Ιαπωνία και τις Η.Π.Α. στην επιβολή περιορισμών στις υπερπόντιες πωλήσεις εξοπλισμού κατασκευής ημιαγωγών.
Καθώς η Ε.Ε. έσπευσε να διαφοροποιήσει τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου μετά την περσινή εισβολή στην Ουκρανία, ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε στα ύψη και ολόκληρη η βιομηχανία της Γηραιά Ηπείρου ήταν ετοιμόρροπη από αυξημένο λειτουργικό κόστος, που γινόταν όλο και πιο ασύμφορο. Αυτό έσπειρε τους σπόρους της διαίρεσης στην περιοχή, καθώς τα κράτη μέλη διαφωνούσαν επί μακρόν σχετικά με τη στάση που θα έπρεπε να τηρήσουν απέναντι στη Ρωσία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ορισμένες χώρες δεν θέλουν να θέσουν σε κίνδυνο τις εμπορικές τους σχέσεις με την Κίνα, τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Τελικά, τα οφέλη αυτής της σχέσης για την Ε.Ε. όσον αφορά τις εξαγωγές είναι επίσης σημαντικά. Για παράδειγμα, η Κίνα αποτελεί σημαντική αγορά για τους τομείς της αυτοκινητοβιομηχανίας, των φαρμάκων και των μηχανημάτων της Ευρώπης. Μεγάλες γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες διαθέτουν δεκάδες εργοστάσια στην Κίνα.
Ωστόσο, οι Η.Π.Α. ασκούν ισχυρές πιέσεις στην Ευρώπη να σκληρύνει τη στάση της έναντι του Πεκίνου. Εν τω μεταξύ, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen έχει υποστηρίξει ότι το μπλοκ της Ε.Ε. θα πρέπει να εγκαταλείψει την Κίνα, χωρίς να διακόψει εντελώς τους δεσμούς του με τη χώρα. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ε.Ε. εγκαινίασε τον Μάρτιο ένα πρόγραμμα πρώτων υλών για τη διευκόλυνση δανείων και αδειών για νέα έργα εξόρυξης και διύλισης, ενώ, παράλληλα, θα οικοδομήσει μια ισχυρή εμπορική εταιρική σχέση εντός της Ε.Ε. Επιπρόσθετα, η Ε.Ε. δρομολόγησε τον Μάρτιο το πρόγραμμα πρώτων υλών για να ενισχύσει τις σχέσεις της με την Κίνα, ώστε να μη διακοπούν εντελώς οι δεσμοί της με τη χώρα αυτή, ενώ οι Η.Π.Α. διερευνούν σενάρια συνεργασίας για αγορές και επενδύσεις βασικών μετάλλων.
Η Γηραιά Ήπειρος εξαρτάται σήμερα κατά 100% από ξένους προμηθευτές για 14 από τις 27 βασικές πρώτες ύλες και κατά 98% από την Κίνα για τις σπάνιες γαίες. Σε αντίθεση, οι Ηνωμένες Πολιτείες εξαρτώνται κατά 80%. Για την Κυβέρνηση Biden, ο διαχωρισμός των Η.Π.Α από την Κίνα έχει, επίσης, μεγάλη σημασία για την εθνική ασφάλεια και τη μείωση των δυνητικών απειλών. Η Κίνα ελέγχει το 50% των παγκόσμιων αποθεμάτων και οι πολύ χαμηλοί μισθοί της, σε συνδυασμό με τους ελάχιστους περιβαλλοντικούς κανονισμούς, έχουν εκτοπίσει από την αγορά μεγάλους παραγωγούς, όπως η Βραζιλία, η Ινδία, οι Η.Π.Α. και η Νότια Αφρική.
Η Ελλάδα είναι μία από τις ευρωπαϊκές χώρες που μπορούν όμως, να στηρίξουν τα σχέδια για την απεξάρτηση της Γηραιάς Ηπείρου από την Κίνα όσον αφορά την προμήθεια σπάνιων γαιών και κρίσιμων υλικών, όπως αποδεικνύει η προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το αλουμίνιο στην Ελλάδα.
Η γεωλογία της Ελλάδας περιλαμβάνει όξινα πυριγενή πετρώματα, παρόμοια με τη Βόρεια Αμερική. Η Ευρώπη διαθέτει τα κοιτάσματα Norra Kärr στη Σουηδία, Kvanefjeld και Kringlerne στη Γροιλανδία, καθώς και τα κοιτάσματα Fen στη Νορβηγία και τη Φινλανδία, τα οποία από μόνα τους θα μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες των επόμενων δεκαετιών. Ο Δρ. Κωνσταντίνος Λασκαρίδης, Γενικός Διευθυντής Ορυκτών Πόρων και Μεταλλείων του Ελληνικού Οργανισμού Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ε.Ο.Γ.Μ.Ε.), δήλωσε στην Καθημερινή και τη Χρύσα Λιάγκου ότι η ζήτηση της Ευρώπης μπορεί να καλυφθεί.
Οι έρευνες του ΙΓΜΕ (νυν ΕΓΜΕ) σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ δείχνουν την παρουσία σπάνιων γαιών, ιδιαίτερα στις βόρειες περιοχές της Ελλάδας. Σπάνιες γαίες έχουν, επίσης, ανιχνευθεί σε μεγάλες αφθονίες σε παράκτια περιβάλλοντα και στον βυθό μεταξύ Χαλκιδικής και Αλεξανδρούπολης, ιδιαίτερα στις εκβολές των ποταμών Στρυμόνα, Νέστου και Έβρου. Τα αποτελέσματα των εδαφολογικών ερευνών και των αναλύσεων δειγμάτων που πραγματοποίησε το ΙΓΜΕ στις περιοχές αυτές ήταν πολύ ενθαρρυντικά, με μέση περιεκτικότητα σε σπάνιες γαίες 1,17%, αλλά, δυστυχώς, και υψηλή περιεκτικότητα σε θόριο (ραδιενεργό στοιχείο). Ο κ. Λασκαρίδης τονίζει ότι η παρουσία ραδιενεργών στοιχείων και βαρέων μετάλλων στις σπάνιες γαίες είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο, παρά την ανακάλυψη κοιτασμάτων στην Ευρώπη, δεν έχουν εξορυχθεί μέχρι σήμερα. Σπάνιες γαίες έχουν, επίσης, βρεθεί σε λατερίτες στη Λοκρίδα και στο Βροντερό της Φλώρινας, σε βωξίτη στην περιοχή του Παρνασσού Γκιώνας, σε αλκαλικά πυριγενή πετρώματα στο Φάνο της Σαμοθράκης και σε φωσφορίτες στη δυτική Ελλάδα.
Σύμφωνα με τον κ. Λασκαρίδη, από τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών που ερευνώνται στην Ελλάδα, μόνο η μαύρη άμμος γύρω από τα λουτρά Ελευθερών – Νέας Περάμου παρουσιάζει οικονομικό ενδιαφέρον. Ωστόσο, η θέση του κοιτάσματος (σε περιοχή με έντονη τουριστική κίνηση) καθιστά την ανάπτυξη προβληματική. Ο Λασκαρίδης τονίζει, επίσης, «την ανάγκη για εκτεταμένες ερευνητικές γεωτρήσεις με γεωφυσικές και χημικές αναλύσεις και γεωτρήσεις». Σύμφωνα με τον ίδιο, «θα χρειαστούν τουλάχιστον 10 χρόνια από την έναρξη ενός πλήρους ερευνητικού προγράμματος μέχρι την ανάπτυξη του κοιτάσματος».
Οι σπάνιες γαίες της Ελλάδας είχαν προσελκύσει το κινεζικό ενδιαφέρον στο παρελθόν. Πριν από εννέα χρόνια, στελέχη της China Geological Survey και της Minmetals επισκέφθηκαν την Αθήνα και συναντήθηκαν με το ελληνικό Υπουργείο Γεωλογίας και Περιβάλλοντος, το ΙΓΜΕ και τους ηγέτες της Αλουμίνιον και εξέφρασαν την προθυμία τους να επενδύσουν. Ωστόσο, όπως προ ειπώθηκε, τέτοιες επενδύσεις χρειάζονται χρόνια και πολύ προσεκτική μελέτη για να γίνουν κερδοφόρες και, φυσικά, αντιμετωπίζουν μεγάλες αντιδράσεις από όσους αντιτίθενται στην εξόρυξη.
Η ανάπτυξη του τομέα της έρευνας υδρογονανθράκων επιταχύνεται από εταιρείες στις οποίες έχουν παραχωρηθεί «οικόπεδα» στα ύδατα της Δυτικής Ελλάδας και της Κρήτης.
Το επόμενο ορόσημο λοιπόν στην έρευνα υδρογονανθράκων στη χώρα μας είναι η έγκριση περιβαλλοντικής μελέτης από την Energéan για ερευνητική γεώτρηση στο κοίτασμα Ιωαννίνων (μετά από δεκαετίες απουσίας). Η μελέτη έχει υποβληθεί στην Αρχή Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και, αν εγκριθεί χωρίς σημαντικές αλλαγές, θα μπορούσε να οδηγήσει στην έναρξη της γεώτρησης το 2024 (επένδυση περίπου 40 εκατ. ευρώ), εφόσον δεν υπάρξουν νομικά ζητήματα που θα καθυστερήσουν τη διαδικασία. Σύμφωνα με στελέχη της εταιρείας, θα πρέπει επίσης να εξασφαλιστεί μια παρατεταμένη περίοδος έρευνας σε περίπτωση που απαιτηθεί δεύτερος γύρος επιβεβαιωτικής γεώτρησης, για την οποία θα απαιτηθούν επίσης περιβαλλοντικές άδειες.
Επιπλέον, όπως ανακοινώθηκε επίσημα από την Ελληνική Ενεργειακή, οι εργασίες επεξεργασίας και ερμηνείας των δεδομένων συνεχίζονται στις πλέον υποσχόμενες περιοχές δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης, ενώ η απόφαση αναμένεται να ληφθεί μέχρι το τέλος του 2024.
Μετά την απόφαση της Κίνας να περιορίσει τις εξαγωγές στρατηγικών μετάλλων, η Επιτροπή επικοινώνησε με τη Μυτιληναίος και της ζήτησε να διερευνήσει την παραγωγή γαλλίου στις εγκαταστάσεις του Αγίου Νικολάου. Έτσι η Μυτιληναίος έλαβε αίτημα από την Επιτροπή σχετικά με την παραγωγή γαλλίου, ενός στρατηγικού μετάλλου που χρησιμοποιείται στην παραγωγή μικροτσίπ, καθώς επίσης αναμένεται να ανταποκριθεί το συντομότερο δυνατό και να ανοίξει έναν νέο και πολύ σημαντικό τομέα δραστηριότητας.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε πιο δύσκολη κατάσταση όσον αφορά την ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής γερμανίου. Το γερμάνιο µπορεί να ανακτηθεί µόνο από τα χυτήρια ψευδαργύρου που χρησιμοποιούν μια ειδική διαδικασία, αλλά λίγοι εκτός Κίνας χρησιμοποιούν αυτή τη μέθοδο και κανένας στην Ευρώπη. Ωστόσο, ορισμένοι αξιωματούχοι τονίζουν ότι οι αρχές της ΕΕ θα πρέπει να αναπτύξουν πολιτικές που να αντιμετωπίζουν το αντίθετο πρόβλημα: Πώς να παραμείνουν ανταγωνιστικοί καθώς η αγορά κατακλύζεται από την Κίνα.
Ο Έλληνας Υπουργός Περιβάλλοντος Θόδωρος Σκυρακάκης δήλωσε ότι ελπίζει ότι η Ελλάδα θα γίνει ένα σημαντικό κέντρο παραγωγής ορυκτών στην Ευρώπη χάρη στην ικανότητα του Μυτιληναίου να παράγει γάλλιο από βωξίτη. Τέλος πρόσθεσε ότι εάν το «ανοικτό και ανταγωνιστικό μοντέλο» της Ε.Ε. υπονομεύεται από ορισμένες γεωπολιτικές καταστάσεις, η Ε.Ε. θα πρέπει να «λάβει μέτρα για να διασφαλίσει την προστασία μας».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η Ε.Ε. ψάχνει στην Ελλάδα κρίσιμες πρώτες ύλες, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Επιταχύνονται οι εξελίξεις στην έρευνα υδρογονανθράκων στην Δ. Ελλάδα και την Κρήτη, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Παραγωγή στρατηγικού μετάλλου για μικροτσίπ ζήτησε η ΕΕ από τη Mytilineos, businessdailiy.gr, διαθέσιμο εδώ
