Της Καρολίνας Σόμπτσυκ,
Στις κεντροδυτικές Η.Π.Α., στη Βόρεια και Νότια Ντακότα, καταμεσής των αχανών Μεγάλων Πεδιάδων που εκτείνονται μέχρι τον Βόρειο Καναδά, ζει η φυλή Λακότα. Με καταγωγή από τα Πρώτα Έθνη που κατοίκησαν τη Βόρεια Αμερική, αρχικά αγρότες και ψαράδες στις Μεγάλες Λίμνες (Βορειανοτολικά των Η.Π.Α. στα σύνορα με τον Καναδά), μετά τη μετανάστευσή τους προς τα δυτικά στην απομονωμένη οροσειρά των Μαύρων Λόφων, ήρθαν σε επαφή για πρώτη φορά με την εκτροφή αλόγων χάρη στους νέους γείτονές τους, τη φυλή Σαγιέν. Έτσι εξελίχθηκαν αμιγώς σε επιδέξιους πολεμιστές και κυνηγούς μαύρων βούβαλων. Η μυθολογία τους έχει εμπνεύσει τη δομή της θρησκευτικής λατρείας των ιδίων και άλλων ινδιάνικων φυλών, με τους οποίους ήρθαν σε επαφή. Η μυθική (ή για άλλους θρυλική, με αξιώσεις πραγματικής ύπαρξης) Γυναίκα του Λευκού Βούβαλου λέγεται ότι κάποτε έδωσε στους καταπονημένους Λακότα την Τσανούνπα, την ιερή πέτρινη πίπα που αυτοί θα χρησιμοποιούσαν στα Επτά Ιερά Τελετουργικά.
Στην αρχή η Γυναίκα τους δίδαξε μόνο την τελετή του Φυλάγματος της Ψυχής και σταδιακά, εφόσον τέλεσαν με συνέπεια και ευλάβεια την πρώτη, τους αποκάλυψε τις άλλες έξι, άγνωστο με ποια σειρά. Η καθημερινή τους ζωή, λοιπόν, με αυτόν τον τρόπο ευλογήθηκε, αλλά και οργανώθηκε, θα λέγαμε, εξ ολοκλήρου, πάνω στις ιερές αυτές πρακτικές.
1) Το Φύλαγμα της Ψυχής αποτελεί μια υπενθύμιση ότι όλα τα εν ζωή πλάσματα θα βρουν κάποτε τον θάνατο. Όταν ένας Λακότα αποβιώνει, η ψυχή του θα φτάσει στο Μέγα Πνεύμα, τον Γουάκαν Τάνκα, μόνο εφόσον πρώτα καθαρθεί – διαφορετικά θα περιφέρεται πάνω στη γη στο διηνεκές. Η διαδικασία της κάθαρσης είναι η εξής: από τα μαλλιά του αποβιώσαντος κόβεται μια τούφα και εξαγνίζεται, καθώς ένας Λακότα (συνήθως συγγενής του νεκρού) την κρατά πάνω από αναμμένη βουχλόη (sweetgrass, ιδιαίτερης σημασίας βότανο που ευδοκιμεί στο βόρειο ημισφαίριο της γης). Κατόπιν, την τυλίγει σε ένα κομμάτι ιερού δέρματος ελαφιού, καπνίζει την Τσανούνπα, φυλάει το δεμάτιο σε κάποιο ιδιαίτερο μέρος στην τίπι που διαμένει (αυτοσχέδια, ημιφορητή, κωνική ινδιάνικη σκηνή) και ως Φύλακας πλέον της Ψυχής του νεκρού ορκίζεται να ζήσει μια ισορροπημένη ζωή, ώσπου να έρθει η ώρα της απελευθέρωσης της ψυχής – περίπου έναν χρόνο μετά. Μετά τον έναν χρόνο, οργανώνεται κυνήγι βούβαλου και συμπόσιο στη μνήμη του νεκρού, κατασκευάζεται ένα ειδικό αντίσκηνο, οι Λακότα καπνίζουν στην Τσανούνπα ιερό καπνό (κιννίκιννικ), θάβουν στο έδαφος φαγητό ως προσφορά στη Γη, το δεμάτιο μεταφέρεται έξω, ξετυλίγεται και η ψυχή απελευθερώνεται. Η τελευταία ακολουθεί το Μονοπάτι των Πνευμάτων, δηλαδή τον Γαλαξία μας, και φτάνει στη Μάγια Ογουιτσάπαχα, τη γριά – κριτή των ψυχών. Εφόσον περάσει την κρίση, είναι έτοιμη να την υποδεχτεί ο Γουάκαν Τάνκα. Αλλιώς, στέλνεται από άλλο μονοπάτι προς τα αριστερά, στο μέρος όπου παραμένουν οι ψυχές μέχρι τον εξαγνισμό τους και την εκ νέου πομπή τους στο Μέγα Πνεύμα.
2) Το Καταφύγιο του Ιδρώτα, «Ινίπι» στη γλώσσα των Λακότα – που σημαίνει «να ζεις ξανά». Ο συγκεκριμένος τύπος τελείται κάθε φορά μόνος, πριν από άλλον, μετά από άλλον ή στο πλαίσιο ευρύτερου τελετουργικού. Οι Λακότα περνούν κάποια ώρα μέσα σε μια μικρή θολωτή σκηνή – καταφύγιο φτιαγμένη από 16 κλαδιά ιτιάς. Η σκηνή καλύπτεται με δέρματα, πανιά ή άλλα φυσικά υλικά και το μοναδικό της άνοιγμα είναι η είσοδος στα ανατολικά, έξω ακριβώς από την οποία καίει φωτιά σε υπερυψωμένο έδαφος. Η φωτιά συμβολίζει τον ήλιο, ο δε κύκλος της πυράς στην περίμετρό του χωρίζεται σε δύο ημικύκλια: το 1ο πλαισιώνεται από ένα χαμηλό χωμάτινο, ημικυκλικό τείχος και παραπέμπει στη σελήνη σε χάση και στον εξωτερικό κόσμο, ενώ στο 2ο ημικύκλιο δεν υπάρχει τείχος και «κοιτάζει» τη σκηνή, η οποία αναπαριστά τον εσωτερικό ανθρώπινο κόσμο. Προσευχές ψέλνονται καθόλη τη διάρκεια στα διάφορα στάδια της τελετής.
Μόλις ετοιμαστεί η σκηνή, ο αρχηγός των Λακότα μέσα στη σκηνή καπνίζει την Τσανούνπα και καίει βουχλόη για καθαγιασμό του χώρου. Όταν τελειώσει, η πίπα τοποθετείται έξω στο έδαφος και οι υπόλοιποι Λακότα εισέρχονται, κάθονται κυκλικά πάνω σε ιερό φασκόμηλο και καπνίζουν και αυτοί την Τσανούνπα, ενόσω καίνε στη μέση της σκηνής πέτρες με κάρβουνο και χύνουν νερό πάνω τους για παραγωγή ατμού (ακριβώς όπως η πασίγνωστη, φινλανδικής προέλευσης σάουνα!). Όταν τελειώσει το κάπνισμα, βγάζουν ξανά έξω στο έδαφος την πίπα και κλείνουν την πόρτα της σκηνής. Ανοίγουν τότε ξανά την πόρτα τέσσερις φορές, αντίστοιχα προς τις τέσσερις ηλικίες της ζωής τους, όπως τις περιέγραψε κάποτε η Γυναίκα του Λευκού Βούβαλου. Την τέταρτη φορά που θα ανοίξει, βγαίνουν οι Λακότα πλέον αγνοί και κάθε ανίερο στοιχείο μένει μέσα στη σκηνή και καταποντίζεται. Αυτήν την τελετή σήμερα διεξάγουν πολλές φυλές σε ολόκληρες τις Η.Π.Α., ενώ, παράλληλα, σκοπός της μπορεί να είναι η θεραπεία από παθήσεις ή, σε κοινωνικό επίπεδο, η συνάντηση νέων και μεγαλύτερων της φυλής στο πλαίσιο διδαχής και μεταλαμπάδευσης πατροπαράδοτων γνώσεων και εθίμων.
3) Η Αναζήτηση του Οράματος ή αλλιώς Κραυγή για Ένα Όραμα. Εδώ, ο μεν νεαρός Λακότα οδεύει προς την ενηλικίωσή του, ο δε ενήλικας αναζητά τη σοφία και τη δύναμη. Στη σύγχρονη εποχή έχουν αρχίσει να επιδίδονται και γυναίκες σε αυτήν την πρακτική. Προηγείται αίτημα καθοδήγησης από έναν «φαρμακογνώστη», ιερό άντρα (Γουιτσάσα Γουάκαν), καθώς και ένα Ινίπι, όπου ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος Λακότα χτίζει το καταφύγιο και συμμετέχουν όλοι όσοι ήταν παρόντες στο αίτημα για καθοδήγηση. Στη συνέχεια, ο Λακότα συνοδεύεται ως το ιερό μέρος και οι συνάνθρωποί του ετοιμάζουν τον χώρο που θα περάσει τις επόμενες τέσσερις νύχτες. Θα απομονωθεί έχοντας μαζί του μόνο την Τσανούνπα και μια κουβέρτα, χωρίς φαγητό ή νερό, σε ένα μέρος που περιβάλλεται από έντονη πνευματική δύναμη, όπως οι Μαύροι Λόφοι στη Ν. Ντακότα ή γενικά μέρος της επιλογής της κάθε φυλής που στέλνει περιηγητές. Ο περιηγητής, λοιπόν, αιτείται την εμφάνιση ενός οράματος που θα του υποδείξει το πεπρωμένο του, για βαθύτερη αντίληψη του εαυτού του, για πνευματική αφύπνιση ως επίδοξος θεραπευτής ή σαμάνος πριν από τη μάχη ή, τέλος, ως προετοιμασία για κάποια άλλη ιερή τελετή. Ως τα πιο ισχυρά οράματα θεωρούνται τα όνειρα και η απρόσμενη συνάντηση με ένα ζώο. Η τελετή ολοκληρώνεται, όταν ο Λακότα επιστρέψει στη φυλή του και αποκαλύψει στον ιερέα το όραμα, που θα τον καθοδηγήσει ερμηνεύοντάς το. Εξάλλου, όπως περηφανεύονται οι ίδιοι οι Λακότα, όλοι είναι σε θέση να ικετεύσουν για ένα όραμα, όμως μόνο οι πραγματικά άξιοι θα το λάβουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Seven Lakota Rites, stjo.org, Διαθέσιμο εδώ
- Canupa Wakan, maggiereid.com, Διαθέσιμο εδώ
- Lakota Seasons & Moon Phases, aktalakota.stjo.org, Διαθέσιμο εδώ
