Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Η περίοδος διακυβέρνησης Biden θα αποτελέσει ένα σημείο καμπής στις τάσεις που επικρατούν στην οικονομική πολιτική στις Η.Π.Α. και, πιθανώς κατ’ επέκταση, στις υπόλοιπες οικονομίες του κόσμου. Βέβαια, η επαναπροσέγγιση της οικονομικής πολιτικής στις Η.Π.Α. δεν είναι ένα πρόσφατο φαινόμενο. Ξεκίνησε επί Κυβέρνησης Obama, δηλαδή από την Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση του 2008, και μετεξελίχθηκε –με διαφορετική μορφή– επί Trump. Μπορεί να διαφέρουν σε πολλά σημεία οι οικονομικές πολιτικές των δύο προηγούμενων Κυβερνήσεων στις Η.Π.Α., τόσο μεταξύ τους όσο και με την τρέχουσα Κυβέρνηση, ωστόσο, σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, οδηγούν στην εντονότερη παρέμβαση του κράτους στην οικονομία και στον εμπορικό προστατευτισμό, αλλάζοντας την οικονομική σκέψη στη χώρα.
Επίσης, μια τόσο μεγάλη και ριζική αλλαγή στην οικονομική πολιτική των Η.Π.Α. έχει να παρατηρηθεί εδώ και παραπάνω από 40 χρόνια, δηλαδή από την εποχή του Ronald Reagan και την έκλειψη των κεϋνσιανών οικονομικών. Δεν είναι τυχαίο πως ο Biden αναφέρει, συχνά, προκατόχους του από τις αρχές και τα μέσα του 20ου αιώνα ως εμπνευστές του για τη διαμόρφωση της οικονομικής του ατζέντας. Μάλιστα, η Υπουργός Οικονομικών των Η.Π.Α. τα χαρακτήρισε ως «σύγχρονα οικονομικά από την πλευρά της προσφοράς». Ο χαρακτηρισμός αυτός σίγουρα δεν είναι άτοπος, καθώς δεν εστιάζει τόσο στην πλευρά της ζήτησης για τη τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας και, προφανώς όμως, διαφέρουν ριζικά σε πρακτικό επίπεδο από τα παραδοσιακά supply-side economics και τα trickle-down economics.
Το Infrastructure Investment and Jobs Act στα τέλη του 2021, καθώς και τα πιο πρόσφατα Inflation Reduction Act και Chips and Science Act του περασμένου Αυγούστου αποτελούν νομοσχέδια «τομείς» για την αμερικανική οικονομία. Προσφέρουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια δημόσιου χρήματος μέσω επιδοτήσεων, επιχορηγήσεων και χαμηλότοκων δανείων στην οικονομία, με σκοπό την τόνωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας σε ευρυζωνικά δίκτυα, ημιαγωγούς, ηλεκτρικά οχήματα, μπαταρίες και άλλων τεχνολογικών και «πράσινων» επενδύσεων, που είναι καίριες για τη διατήρηση της παντοδυναμίας των Η.Π.Α. στην παγκόσμια οικονομία. Παράλληλα, αυτή η πολιτική στοχεύει στη δυναμική στήριξη της ανάπτυξης και στο άνοιγμα νέων θέσεων εργασίας, κυρίως στον δευτερογενή τομέα, ο οποίος εδώ και πολλά χρόνια συρρικνώνεται στην αμερικανική αγορά, με τις υπηρεσίες να λαμβάνουν όλο και μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής στο Α.Ε.Π. της χώρας.
Η εδραίωση των οικονομικών πολιτικών του Reagan και του Clinton, με τη μείωση της παρεμβατικότητας του κράτους στην οικονομία από τον πρώτο και της ώθησης του πιο παγκοσμιοποιημένου ελεύθερου εμπορίου από τον δεύτερο, φαίνεται πλέον να δύουν, χωρίς αναστροφή της επικρατούσας οικονομικής άποψης σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Αυτό συμβαίνει, σε μεγάλο βαθμό, για δύο λόγους. Πρώτον, οι Η.Π.Α. πρέπει να αμβλύνουν την ανταγωνιστικότητά τους με την Κίνα και να επαναπροσελκύσουν «βαριές» βιομηχανίες εθνικής στρατηγικής σημασίας, που μετέφεραν τα εργοστάσιά τους στην Ασία τα προηγούμενα χρόνια. Αυτό θα βοηθήσει τη χώρα, επίσης, να μπορέσει να αποκτήσει ισχυρό πλεονέκτημα στην «κούρσα» που συντελείται στον τεχνολογικό κλάδο και στην καθαρή ενέργεια.
Η ατζέντα του Biden έχει πολλούς φιλόδοξους στόχους: να αναζωογονήσει τους βιομηχανικούς κόμβους των Η.Π.Α., να επαναπροσανατολίσει τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, να απελευθερώσει την αμερικανική οικονομία και να μειώσει το ενεργειακό κόστος. Στον αντίποδα, οι μεγάλης κλίμακας κρατικές δαπάνες μπορεί να προκαλέσουν ένα νέο πληθωριστικό «κύμα», αφού υπερθερμαίνουν την οικονομία και στενεύουν ακόμα περισσότερο την αγορά εργασίας, με τις ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό να αναμένεται να αυξήσουν ακόμα περισσότερο τα κόστη των επιχειρήσεων και να καθυστερήσουν υπερβολικά την εκπόνηση των έργων.
Σίγουρα, η ενδεχόμενη αποτυχία αυτής της πολιτικής που διαφαίνεται στον ορίζοντα, καθώς όλα δείχνουν πως το κόστος θα ξεπεράσει, εν τέλει, το όφελος, θα οδηγήσει σε μια εκ νέου ανατροπή του status quo. Η ιστορία έχει δείξει πως όλα είναι ένας κύκλος: το διάστημα οικονομικής άνθησης και παρακμής, οι περίοδοι ειρήνης και πολέμων, οι πολιτικές τάσεις κ.ά. Σε καμία περίπτωση δεν παρουσιάζεται επανάληψη, παρά τις όποιες ομοιότητες μπορεί να παρατηρούνται, ανάμεσα σε ιστορικά γεγονότα διαφορετικών περιόδων. Ωστόσο, τουλάχιστον όσον αφορά την οικονομική πολιτική, έπειτα από μια μεγάλη κρίση ή ύφεση, επανέρχεται μια παλιά προσέγγιση από το χρονοντούλαπο, η οποία, όμως, επιδέχεται διορθωτικές αλλαγές και επαναπροσδιορισμούς. Δηλαδή, γίνεται προσπάθεια να αποφευχθούν τα λάθη του παρελθόντος, εξαιτίας των ελαττωμάτων της παλιάς προσέγγισης, και να προσαρμοστεί στα σημερινά δεδομένα και τις τρέχουσες προκλήσεις. Όπως ακριβώς, λίγο πολύ, συμβαίνει και με τις ιδέες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- The new era of big government: Biden rewrites the rules of economic policy, ft.com, διαθέσιμο εδώ
