Tης Αντωνίας Πετρολέκα,
Ο χώρος Schengen αποτελεί ένα από τα βασικότερα επιτεύγματα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Το 1985 δημιουργείται η ζώνη Schengen, ως αποτέλεσμα του διακρατικού εγχειρήματος πέντε χωρών της Ε.Ε., της Γαλλίας, της Γερμανίας, του Βελγίου, της Ολλανδίας και του Λουξεμβούργου. Παίρνει το όνομά του από ένα μικρό χωριό του Λουξεμβούργου, στα σύνορα με τη Γερμανία και τη Γαλλία, στο οποίο υπεγράφησαν η Συμφωνία του Schengen το 1985 και η Σύμβαση Schengen το 1990.
Πλέον, ο χώρος Schengen εκτείνεται σε περισσότερα από 4 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, ο πληθυσμός του φτάνει σχεδόν τα 420 εκατομμύρια άτομα και περιλαμβάνει 27 χώρες. Συγκεκριμένα, συμπεριλαμβάνει τα 23 από τα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. και όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών, ήτοι η Ισλανδία, το Λιχτενστάιν, η Νορβηγία και η Ελβετία. Η σημασία της ζώνης είναι θεμελιώδης και προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών σε ζητήματα δημόσιας ασφάλειας και δικαιοσύνης, παρέχοντας στους πολίτες των χωρών αυτών το δικαίωμα της ελεύθερης μετακίνησης μέσα στην Ένωση χωρίς κανέναν περαιτέρω έλεγχο και χρήση διαβατηρίων.
Το γεγονός ότι τα εθνικά κοινοβούλια της Ε.Ε. πρέπει να δώσουν ομόφωνα την έγκρισή τους για τη διεύρυνση της ζώνης ελεύθερης κυκλοφορίας, έχει εμποδίσει τη συμπερίληψη στη ζώνη, κυρίως, δύο εκ των τεσσάρων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ρουμανία και η Βουλγαρία εισήλθαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2007, αλλά μέχρι σήμερα και παρά την ύπαρξη του κεκτημένου του Schengen, το οποίο προβλέπεται από τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, δεν αποτελούν μέλη της σχετικής Σύμβασης.
Το κώλυμα στην ένταξη των δύο αυτών χωρών στη ζώνη ήρθε από το veto που άσκησαν η Ολλανδία και η Αυστρία. Συγκεκριμένα, τον περασμένο Δεκέμβριο, η Ολλανδία άσκησε veto στην ένταξη της Βουλγαρίας, ενώ η Αυστρία άσκησε veto τόσο στη Βουλγαρία όσο και στη Ρουμανία. Η αιτιολόγηση που προτάθηκε ήταν ότι οι δύο χώρες αποτελούσαν εστίες παράνομης μετανάστευσης. Έντονες ήταν οι διαμαρτυρίες Ευρωβουλευτών και από τις δύο χώρες, οι οποίοι κατηγόρησαν το Συμβούλιο για μη ίση μεταχείριση και αντιμετώπιση των Ρουμάνων και Βούλγαρων πολιτών ως πολιτών δεύτερης κατηγορίας, τονίζοντας ότι δεν παρουσιάστηκε καμία νομική αιτιολόγηση σχετικά με τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις ένταξης. Βέβαια, σύμφωνα με το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: «Η Ρουμανία και η Βουλγαρία δεν αποτελούν μεταναστευτική οδό προς την υπόλοιπη ζώνη Schengen», πράγμα που επιβεβαιώνεται και από στοιχεία του οργανισμού Frontex της Ένωσης σχετικού για τα ευρωπαϊκά σύνορα.
Ήδη από το 2011, οι δύο χώρες πληρούσαν τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την εφαρμογή του κεκτημένου του Schengen σε όλους τους τομείς. Μεταξύ των προϋποθέσεων συμπεριλαμβάνονται η ανάληψη ευθύνης για τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης, η εφαρμογή ενός κοινού συνόλου κανόνων, όπως ελέγχους στα χερσαία, θαλάσσια και εναέρια σύνορα, καθώς και την έκδοση ομοιόμορφων θεωρήσεων Schengen. Τέλος, για την επίτευξη και τη διατήρηση ενός υψηλού επιπέδου ασφάλειας εντός της ζώνης, τα κράτη πρέπει να συνεργαστούν με υπηρεσίες επιβολής του νόμου σε άλλες χώρες-μέλη της Σύμβασης και να λειτουργήσουν το Σύστημα Πληροφοριών Schengen (SIS).
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 12 Ιουλίου μη δεσμευτικό ψήφισμα που ζητά την ένταξη της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας χώρο Schengen έως τα τέλη του 2023. Οι Ευρωβουλευτές αναφέρουν ότι και οι δύο χώρες έχουν ήδη εκπληρώσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να ενταχθούν στη ζώνη ελεύθερης κυκλοφορίας και καλεί το Συμβούλιο να εγκρίνει την προσχώρησή τους φέτος. Το ψήφισμα εγκρίθηκε με 526 ψήφους υπέρ, 57 ψήφους κατά και 42 αποχές. Η στάση της πλειοψηφίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τίθεται υπέρ της διεύρυνσης του χώρου Schengen, καθώς αυτό θα συνέβαλλε στην ισχυροποίηση της Ένωσης στη διεθνή σκακιέρα.
Παράλληλα, το προαναφερθέν, μη δεσμευτικό ψήφισμα κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει εάν το αυστριακό veto παραβιάζει τις Συνθήκες της Ένωσης. Σε δηλώσεις του στις αρχές Ιουνίου, ο Ρουμάνος Ευρωβουλευτής, Eugen Tomac, τόνισε ότι ο μόνος τρόπος για να εισέλθει η Ρουμανία στη ζώνη είναι μέσω της δικαστικής οδού. Με τη σειρά τους, τα αυστριακά κόμματα τόσο ενόψει των Ευρωεκλογών όσο και των Βουλευτικών Εκλογών του επόμενου έτους, ενδέχεται να σκληρύνουν ακόμη περισσότερο τη στάση τους. Έκτος, βέβαια, από την Αυστρία, εμπόδιο αποτελεί και η Ολλανδία, η οποία είδε πρόσφατα την κατάρρευση της κυβέρνησής της για θέματα μετανάστευσης.
Επιπλέον, στο ψήφισμα επισημάνθηκε ότι το veto της Αυστρίας δημιούργησε αντιευρωπαϊκό κλίμα και προκάλεσε μεγάλη ζημιά τόσο στις ρουμανικές και βουλγαρικές οικονομίες όσο και στο κλίμα, δεδομένης της τεράστιας ρύπανσης στα σύνορα, όπου εκατομμύρια αυτοκίνητα περιμένουν επί ώρες για ελέγχους. Αυτό το γεγονός οδηγεί στην επιδείνωση της υγείας των οδηγών, των τελωνειακών υπαλλήλων και των ανθρώπων που ζουν κοντά στα συνοριακά σημεία, λόγω της αυξημένης ρύπανσης από τα χιλιάδες οχήματα που περιμένουν να διασχίσουν τα σύνορα κάθε μέρα.
Παράλληλα, οι χρόνοι αναμονής και οι καθυστερήσεις που αντιμετωπίζουν οι Ρουμάνοι και οι Βούλγαροι μπορεί να διαρκέσουν από μερικές ώρες έως και ημέρες, σε σύγκριση με 10 λεπτά χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα, γεγονός που επιδεινώνει, επίσης, τις συνθήκες εργασίας για τους οδηγούς φορτηγών. Έτσι, εκτός από τις αρνητικές συνέπειες στη λειτουργία της ενιαίας αγοράς, προκαλούνται και περιβαλλοντικές ζημιές, που δεν ευθυγραμμίζονται με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κλιματική ουδετερότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο αποκλεισμός Ρουμανίας – Βουλγαρίας από την Σένγκεν προκαλεί «παρενέργειες», Euractiv, διαθέσιμο εδώ
- MEPs Claim Austria Under Pressure Over Romania’s, Bulgaria’s, Schengen Bids, Balkan Inside, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι ο χώρος Σένγκεν, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, διαθέσιμο εδώ
