Του Βασίλη Χαρίτου,
Ο Ιουστινιανός Α΄ είχε ουσιαστικά τον έλεγχο της αυτοκρατορίας από την εποχή της βασιλείας του θείου του Ιουστίνου Α΄ (518-27). Γεννήθηκε στο Ταυρήσιο της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας και παρόλο που προέρχονταν από μια αγροτική οικογένεια, εκείνος εξελίχθηκε μέσα στο καλλιεργημένο και μορφωμένο πνεύμα της εποχής του. Μετά την άνοδο του θείου του στον βυζαντινό θρόνο χρίστηκε πατρίκιος και εν συνεχεία κόμης μέχρι να αναλάβει Αυτοκράτορας το 527 μ.Χ.
Επί των ημερών του έδωσε μεγάλη έμφαση στην παλινόρθωση της παλιάς Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Από την εποχή του Αναστάσιου Α΄ οι Πέρσες αποτελούσαν έναν μεγάλο εξωτερικό κίνδυνο, καθώς είχαν στα χέρια τους σημαντικές πόλεις όπως οι Νίσιβις, Μαρτυρόπολις, Αμίδα και Θεοδοσιούπολη. Το 532, ο Ιουστινιανός κλείνει συνθήκη «αιώνιας ειρήνης» με τον μεγάλο Βασιλιά των Περσών Χοσρόη Α΄, και έτσι εξασφαλίζει ελευθερία κινήσεων στην Ανατολή, πληρώνοντας τέλη στους Πέρσες.
Ωστόσο, στους εξωτερικούς κινδύνους θα έρθουν να προστεθούν και οι βίαιες εσωτερικές αναταραχές. Συγκεκριμένα στην Κωνσταντινούπολη ο Ιουστινιανός θα βρεθεί αντιμέτωπος με μια πολύ σοβαρή κρίση. Πρόκειται για την πολύ γνωστή «Στάση του Νίκα». Πρωταγωνιστές της εξέγερσης ήταν οι δήμοι των Πρασίνων και των Βένετων (μπλε), οργανώσεις με λαϊκή καταγωγή, και η διαμάχη τους ξέσπασε κατά τη διάρκεια αθλητικών εκδηλώσεων στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης. Ο Ιουστινιανός απείλησε με βαριά τιμωρία τους Πρασίνους, ενώ οι Βένετοι φαίνεται να έδειχναν συμπάθεια προς το πρόσωπό του. Το εξεγερμένο πλήθος, πυρπολεί κτίρια. Ο λαός δυσφορούσε για την βαριά φορολογία, τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Αυτοκράτορα, καθώς και για την κρατική αυθαιρεσία.
Ο Ιουστινιανός βλέποντας την όλη κατάσταση και έχοντας ανοιχτό μέτωπο στην Ανατολή με τους Πέρσες σκέφτεται να εγκαταλείψει εντελώς την Κωνσταντινούπολη. Τον μεταπείθει η σύζυγός του Θεοδώρα, ενώ τον θρόνο του έσωσε η αποφασιστικότητα του στρατηγού Βελισάριου, ο οποίος θα εισβάλει στον Ιππόδρομο και θα κατατροπώσει τους ανυποψίαστους επαναστάτες. Μια αποτρόπαια σφαγή που έθεσε τέλος στο επαναστατικό κίνημα και στοίχισε την ζωή σε χιλιάδες λαού. Η Αγία Σοφία ανοικοδομήθηκε ξανά με μεγαλειώδη τρόπο, καθώς ο τρούλος της βασιλικής του Ιουστινιανού, χάραξε νέα εποχή στην εξέλιξη της χριστιανικής αρχιτεκτονικής. Συνολικά σκοτώθηκαν 30.000 άνθρωποι, ενώ ο Ιουστινιανός προχώρησε στην δήμευση περιουσιών πολλών ευγενών, οι οποίοι υποστήριξαν αυτήν την εξέγερση.
Παράλληλα, οι συχνές πολεμικές επιχειρήσεις είχαν ως τίμημα την πλήρη οικονομική εξάντληση της Αυτοκρατορίας. Ο Ιωάννης Καππαδόκης ήταν αυτός που εξασφάλισε τα μέσα για τις δαπανηρές επιχειρήσεις του Αυτοκράτορα. Στον Ιωάννη ανατέθηκε η σύνταξη των Νεαρών του Ιουστινιανού (Νέοι Νόμοι), και ο ίδιος έλαβε τα μέτρα κατά της πανίσχυρης αριστοκρατίας των γαιοκτημόνων. Αυτά, είχαν ως στόχο την αυστηρή λειτουργία της διοικήσεως, την κατάργηση εξαγοράς δημοσίων θέσεων και εξασφάλιση εσόδων από την φορολογία.
Ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του Ιουστινιανού κατά την περίοδο της διακυβέρνησής του, ήταν η κωδικοποίηση του ρωμαϊκού δικαίου. Υπό την διεύθυνση του Τριβωνιανού, το έργο ολοκληρώθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα. Συγκεντρώθηκαν όλα τα αυτοκρατορικά διατάγματα από την εποχή του Ανδριανού, ενώ χρησιμοποιήθηκαν τόσο ο Θεοδοσιανός Κώδιξ (Codex Theodosianus), όσο και οι ιδιωτικές συλλογές της εποχής του Διοκλητιανού και ο Γρηγοριανός Κώδικας (Codex Gregorianus). To 533, δημοσιεύτηκαν ο Πανδέκτης (Digesta seu Pandectae), μια συλλογή συγγραμμάτων, που μαζί με τους αυτοκρατορικούς νόμους συναποτελούσαν το κύριο σώμα ισχύουσας νομοθεσίας. Τέλος, οι Εισηγήσεις (Institutiones) ήταν το εγχειρίδιο νομικών σπουδών. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Κώδικας, ο Πανδέκτης, οι Εισηγήσεις γράφτηκαν στην Λατινική γλώσσα, ενώ οι περισσότερες Νεαρές στα Ελληνικά.
Η κωδικοποίηση του ρωμαϊκού δικαίου κατάφερε να εξασφαλίσει στο συγκεντρωτικό κράτος μια ενιαία νομική βάση. Παράλληλα, ρύθμιζε σχεδόν όλα τα ζητήματα δημόσιας και ιδιωτικής φύσης στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας, τις σχέσεις των πολιτών, της οικογένειας, των οικονομικών συναλλαγών, περιουσίας κ.α.
Ο Ιουστινιανός Α΄ πέθανε από καρδιακή προσβολή το 565, ενώ τα τελευταία χρόνια της ζωής του καταπιάστηκε με θεολογικά ζητήματα. Πέρα από την εξωτερική του πολιτική σε Ανατολή αλλά κυρίως στην Δύση, για την οποία είναι ευρέως γνωστός, η βασιλεία του σημαδεύτηκε από εσωτερικές έριδες αλλά και μεγάλο μεταρρυθμιστικό έργο στο νομικό πεδίο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ζάνου, Δανάη (2004), Ιουστινιανός, Αθήνα: Εκδ. ΜΙΝΩΑΣ.
- Ιουστινιανός: Ένας σπουδαίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, protothema.gr, Διαθέσιμο εδώ
