Του Ιωάννη Περγαντή,
Κατά τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ., κύριος «παίχτης» στην γεωπολιτική σκακιέρα του ελλαδικού χώρου αναδείχθηκε ο όλο και ακμάζων Μακεδόνας βασιλιάς, Φίλιππος Β΄. Οι διάφοροι πετυχημένοι επεκτατικοί πόλεμοι, αλλά και η πιεστική διπλωματία που άσκησε σε γειτονικούς λαούς της βόρειας και κεντρικής Ελλάδας, του έδωσαν το πάτημα ώστε να μπορεί να επεμβαίνει στα εσωτερικά της εκάστοτε πόλης-κράτους, μεταβάλλοντας το κλίμα προς το συμφέρον του. Εμπόδιο προς την επίτευξη της απόλυτης ελληνικής ηγεμονίας αποτελούσε ο νότος, ο οποίος τελικά υποτάχθηκε μετά τη μείζονος σημασίας μάχη που διεξήχθη στη Χαιρώνεια το 338 π.Χ.
Ήδη από το 359 π.Χ., όταν και ο Φίλιππος ανέλαβε τον θρόνο της Μακεδονίας, οι στόχοι του ήταν ξεκάθαροι: επικράτηση επί των γειτόνων και ανάδειξη της Μακεδονίας ως μιας ισχυρής ηγεμονίας επί του ελλαδικού χώρου. Η καθυπόταξη όμορων ελληνικών και μη φυλών, η άσκηση πιεστικής και πετυχημένης διπλωματίας, και γενικότερα το δόγμα της εξωτερικής πολιτικής περιστρέφονταν γύρω από την προσπάθεια επέκτασης της Μακεδονίας και της απόδοσης της ενός ηγεμονικού ρόλου. Έτσι, μέχρι και το 340 π.Χ., ο Φίλιππος κατάφερε να εδραιώσει το Μακεδονικό βασίλειο σε μια εκτεταμένη επικράτεια, καλύπτοντας περιοχές από τη Θράκη μέχρι και την Στερεά Ελλάδα, είτε μέσω κατάκτησης είτε μέσω διπλωματικών επαφών.
Οι δύο σχετικά αλώβητες από την επέκταση του Φιλίππου περιοχές ήταν η Αττική και η Πελοπόννησος. Απαρνούμενες να δεχθούν τον Φίλιππο ως ηγεμόνα, προέβαιναν στη στήριξη και βοήθεια όλων όσων εναντιώνονταν στην Μακεδονική επέκταση, μέσω οικονομικής και στρατιωτικής αρωγής. Εκτός αυτού, προσπαθούσαν να ξεσηκώσουν και τις ήδη υποταγμένες πόλεις, καθώς ο περίφημος ρήτορας Δημοσθένης εξαπέλυε δριμύτατες επιθέσεις κατά το πρόσωπο του Φιλίππου, υποκινώντας εξεγέρσεις και ανταρσίες.
Η ανυπακοή αυτή της νότιας Ελλάδας αποτελούσε ένα μεγάλο αγκάθι για τον Φίλιππο, ο οποίος τελικά αποφάσισε να την αντιμετωπίσει μια και καλή το 339 π.Χ. Μετά από συγκέντρωση του μακεδονικού στρατού, ο Φίλιππος επιτέθηκε κατά της Ελάτειας στην Φωκίδα, σπέρνοντας τον πανικό στην Αθήνα για την εγγύτητα και επικινδυνότητα του Φιλίππου. Για την αντιμετώπισή του, οι Αθηναίοι έστειλαν τον Δημοσθένη στη Θήβα, ώστε να μεταπείσει το Κοινό των Βοιωτών να αλλάξει στρατόπεδο. Τελικά, οι Βοιωτοί πείθονται να αθετήσουν τη συνθήκη με τον Φίλιππο και στήριξαν τους Αθηναίους. Μετά από μια βιαστική προετοιμασία, Αθηναίοι, Βοιωτοί και λοιποί σύμμαχοί τους (Αχαιοί, Μεγαρείς, Κορίνθιοι) κινήθηκαν προς τη Χαιρώνεια, θέλοντας να αποκόψουν την προέλαση του Φιλίππου προς το νότο.
Αν και οι ιστορικές πηγές είναι λίγο ανακριβείς, πιθανότατα και οι δύο πλευρές παρέταξαν τον ίδιο αριθμό στρατιωτών, περί τους 32.000. Από την πλευρά των συμμάχων, οι Αθηναίοι υπό τους Χάρη και Λυσικλή κατέλαβαν την αριστερή πτέρυγα, ενώ οι Βοιωτοί υπό τον Θεαγένη και οι υπόλοιποι σύμμαχοι την δεξιά. Από την άλλη, οι Μακεδόνες παρατάχθηκαν με το πεζικό στην μέση, ενώ στις δύο πλευρές είχε τοποθετηθεί το ιππικό, η μια πλευρά υπό τον Φίλιππο και η άλλη υπό τον γιο του και μελλοντικό βασιλιά της Μακεδονίας, Αλέξανδρο. Η σημαντικότητα αυτής της μάχης έγκειται στο γεγονός ότι δύο στρατιωτικά ξένοι κόσμοι έρχονταν σε μια αποφασιστική σύγκρουση: από την μια η οπλιτική φάλαγγα των συμμάχων και από την άλλη η μακεδονική φάλαγγα με τις μεγάλες σάρισες. Δύο διαφορετικές φιλοσοφίες πολέμου, οι οποίες αντιμετώπιζαν η μια την άλλη στο πεδίο της μάχης, με το διακύβευμα να είναι υψηλό.
Η σύγκρουση που ακολούθησε ήταν αρκετά αιματηρή και για της δύο πλευρές. Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν αρκετά αμφίρροπο, με το αποτέλεσμα τελικά να κρίνεται από έναν έξυπνο ελιγμό του Φιλίππου: διέταξε την μερική υποχώρηση μέρους του πεζικού, δημιουργώντας έτσι ένα κενό στις τάξεις των συμμάχων. Αυτό το κενό εκμεταλλεύτηκε ο Αλέξανδρος, ο οποίος με το ιππικό του επιτέθηκε κατά των Βοιωτών, εξολοθρεύοντας τελείως και τον περίφημο Ιερό Λόχο. Η επίπτωση στο ηθικό των συμμάχων ήταν μεγάλη, με άτακτες αποχωρήσεις και μια ολική αποδιάρθρωση της πρώτης γραμμής να ακολουθεί. Παρά την φυγή των αντιπάλων, ο Φίλιππος δεν έδωσε εντολή στο ιππικό του να τους ακολουθήσει, επιτρέποντας τους την υποχώρηση προς τις πόλεις τους.
Το τέλος της μέρας βρήκε τον Φίλιππο νικητή, όχι χωρίς όμως να πληρώσει το βαρύ τίμημα των απωλειών. Μετά από αυτή την ήττα, οι πόλεις την νοτίου Ελλάδας παραδόθηκαν στον Φίλιππο, αναγνωρίζοντας την επικυριαρχία του επί του ελλαδικού χώρου. Ο Φίλιππος κατάφερε να εκπληρώσει το στόχο του, με τον οποίο ενορχήστρωσε το επόμενο μεγάλο του σχέδιο: την αντεπίθεση και την ολική εκδίωξη των Περσών από τη Μικρά Ασία, πρώτο βήμα του οποίου ήταν η σύγκλιση του Πανελλήνιου Συνεδρίου το 338/7 π.Χ. στην Κόρινθο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η Μάχη της Χαιρώνειας, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Μάχη της Χαιρώνειας, 2 Αυγούστου 338 π.Χ: Ο Φίλιππος Β’ κυρίαρχος της Ελλάδας, huffingtonpost.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Battle of Chaeronea, worldhistory.org, Διαθέσιμο εδώ
- Orrieux, Claude, Schmitt Pantel, Pauline (2018), Αρχαία ελληνική ιστορία, Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.
