Της Μαριάννας Κώστα,
Τα τελευταία χρόνια, η σχέση μεταξύ Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) έχουν αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις, με ένα από τα βασικά σημεία διαμάχης να είναι η επιθυμία της Τουρκίας η ένταξη της Ένωσης, εφόσον είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan εξέφρασε την προσδοκία του ότι αυτές οι δύο διαδικασίες θα πρέπει να αλληλεπιδράσουν. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ έχουν ξεκαθαρίσει ότι θεωρούν αυτές τις διαδικασίες χωριστές. Αυτό το δοκίμιο στοχεύει να διερευνήσει τους λόγους για τους οποίους οι Βρυξέλλες απορρίπτουν το αίτημα του Erdogan, ρίχνοντας φως στις πολυπλοκότητες και τα διαφορετικά συμφέροντα που αποτελούν τη βάση της στάσης της Ε.Ε.
Ιστορικό πλαίσιο
Η φιλοδοξία της Τουρκίας για ένταξη στην Ε.Ε. χρονολογείται από το 1987 όταν υπέβαλε αίτηση για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα. Έκτοτε, η Ε.Ε. και η Τουρκία έχουν εμπλακεί σε μακροχρόνιες και επίπονες ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, η πρόοδος για τα στάδια ένταξης ήταν αργή λόγω διαφόρων παραγόντων, όπως ελλείμματα στην λειτουργία του Κράτους Δικαίου, ζητήματα σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία του Τύπου στην Τουρκία. Επιπλέον, οι διαφωνίες για το Κυπριακό και οι εντάσεις γύρω από την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έχουν περιπλέξει ακόμη περισσότερο τη διαδικασία.
Διαχωρισμός ΝΑΤΟ και Ε.Ε.
Πρώτα και κύρια, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ και η ένταξη στην Ε.Ε. είναι θεμελιωδώς διακριτές διαδικασίες, καθώς κάθε οργανισμός έχει το δικό του σύνολο κριτηρίων και στόχων. Το ΝΑΤΟ, που ιδρύθηκε το 1949, είναι μια στρατιωτική συμμαχία που στοχεύει στη συλλογική συνεργασία άμυνας και ασφάλειας μεταξύ των κρατών μελών του. Οι απαιτήσεις της για ένταξη εστιάζονται κυρίως στις στρατιωτικές δυνατότητες μιας χώρας και στην προθυμία της να συνεισφέρει στις συλλογικές αμυντικές προσπάθειες της συμμαχίας.
Από την άλλη πλευρά, η Ε.Ε. είναι μια πολιτική και οικονομική ένωση με ευρύ φάσμα κριτηρίων για ένταξη. Αυτά τα κριτήρια, γνωστά ως κριτήρια της Κοπεγχάγης, περιλαμβάνουν σταθερούς θεσμούς που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων. Η οικονομική και διοικητική ικανότητα, καθώς και η ικανότητα υιοθέτησης και εφαρμογής της νομοθεσίας της Ε.Ε., είναι επίσης κρίσιμοι παράγοντες. Επομένως, ενώ τόσο το ΝΑΤΟ όσο και η Ε.Ε. μοιράζονται κοινές αξίες, οι διαδικασίες ένταξής τους είναι διακριτές και διέπονται από ξεχωριστά σύνολα προτύπων.
Ανησυχίες και αιτιολογήσεις της Ε.Ε.
Η απόρριψη από την Ε.Ε. στο αίτημα του Erdogan έχει τις ρίζες της σε πολλούς παράγοντες. Πρώτον, η Ε.Ε. ανησυχεί για τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση και τις αυξανόμενες αυταρχικές τάσεις της Τουρκίας υπό την ηγεσία του Προέδρου Erdogan. Η διάβρωση των δημοκρατικών αρχών, όπως αποδεικνύεται από τον περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης, τη λογοκρισία των μέσων ενημέρωσης και την εκκαθάριση των πολιτικών αντιπάλων, εγείρει σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με τη δέσμευση της Τουρκίας στις βασικές αξίες της Ε.Ε.
Δεύτερον, η Ε.Ε. έχει εκφράσει ανησυχίες για το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία. Η φυλάκιση δημοσιογράφων, ακτιβιστών και προσωπικοτήτων της αντιπολίτευσης, καθώς και η καταστολή της κουρδικής μειονότητας, έχουν επικριθεί ευρέως από την Ε.Ε. και τις οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ε.Ε. υποστηρίζει ότι αυτά τα ζητήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν και να επιλυθούν προτού η Τουρκία εξεταστεί για ένταξη. Επιπλέον, η Ε.Ε. έχει επιφυλάξεις σχετικά με τον ρόλο της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Κυπριακό. Οι δραστηριότητες εξερεύνησης και γεώτρησης της Τουρκίας σε αμφισβητούμενα ύδατα έχουν τείνει τις σχέσεις με τα κράτη μέλη της Ε.Ε., ιδιαίτερα την Κύπρο και την Ελλάδα. Η Ε.Ε. ζήτησε διάλογο και ειρηνική επίλυση αυτών των διαφορών, τονίζοντας τη σημασία του σεβασμού του διεθνούς δικαίου και της εδαφικής ακεραιότητας.
Εν κατακλείδι, η απόρριψη από τις Βρυξέλλες στο αίτημα του Erdogan για ταυτόχρονη ένταξη στο ΝΑΤΟ και ένταξη στην Ε.Ε. βασίζεται στις θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ των δύο διαδικασιών. Ενώ η ένταξη στο ΝΑΤΟ επικεντρώνεται, κυρίως, στις στρατιωτικές δυνατότητες και τη συλλογική άμυνα, η ένταξη στην Ε.Ε. απαιτεί τήρηση ενός ευρέος φάσματος δημοκρατικών, νομικών και ανθρωπίνων προτύπων. Οι ανησυχίες της Ε.Ε. σχετικά με τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση της Τουρκίας, το ιστορικό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις ενέργειες εξωτερικής πολιτικής συμβάλλουν περαιτέρω στην απόρριψή της. Καθώς η Ε.Ε. και η Τουρκία πλοηγούνται στην περίπλοκη σχέση τους, είναι ζωτικής σημασίας και για τα δύο μέρη να αντιμετωπίσουν αυτές τις ανησυχίες και να εργαστούν προς μια πιο εποικοδομητική και αμοιβαία επωφελή εταιρική σχέση.
ENΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Erdogan: For Sweden to join NATO, Europeans should ‘open way’ to Turkey’s EU bid, Israel Times, διαθέσιμο εδώ
- Erdogan links Sweden’s NATO bid to Turkey joining the EU, CNN, διαθέσιμο εδώ
