Της Φωτεινής Χρυσοχοΐδου,
Μπορεί άραγε μια παιδική ταινία να αναζωπυρώσει διπλωματικές συγκρούσεις;
Η πρόσφατη επιλογή του Βιετνάμ να απαγορεύσει την προβολή της ταινίας Barbie, έχει λάβει ευρεία προσοχή παγκοσμίως, καθώς αποκαλύπτει τις περίπλοκες διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Βιετνάμ και Κίνας. Πέρα από την «κινηματογραφική» διαμάχη βρίσκεται μια συναρπαστική ιστορία ιστορικής πολυπλοκότητας, εδαφικών διαφορών, οικονομικής εξάρτησης και πολιτιστικών ανταλλαγών. Η απαγόρευση της ταινίας Barbie παρέχει ένα παράθυρο στην τρέχουσα κατάσταση μεταξύ αυτών των γειτονικών εθνών, ενώ ρίχνει φως στους υποκείμενους παράγοντες που οδήγησαν σε αυτή.
Έτσι λοιπόν, στις 20 Ιουλίου, στις αίθουσες του Βιετνάμ δεν θα προβληθεί η ταινία, σε σκηνοθεσία της Greta Gerwig, εν αντιθέσει με τον υπόλοιπο κόσμο. Η απόφαση για την απαγόρευση προήλθε από μια σκηνή ενός χάρτη που περιείχε την αμφιλεγόμενη «γραμμή εννέα σημείων (nine dash line)» – μια διακεκομμένη γραμμή σε σχήμα U σε έναν χάρτη που σηματοδοτεί τις εδαφικές διεκδικήσεις στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, που η Κίνα και το Βιετνάμ ισχυρίζονται ότι είναι δικές τους.
Η Κίνα και το Βιετνάμ έχουν εμπλακεί σε στρατιωτικές συγκρούσεις μεταξύ 1974 και 1988, κυρίως για τα νησιά Paracel και Spratly στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Ενώ, αυτές οι συγκρούσεις ήταν αρχικά διασυνοριακές, πιο πρόσφατα η προσοχή έχει μετατοπιστεί στις ηπειρωτικές και οικονομικές ζώνες, που εκτείνονται τουλάχιστον 200 ναυτικά μίλια ανοικτά της θάλασσας . Από τα τέλη της δεκαετίας του 1940, η Κίνα έχει διεκδικήσει τα δικαιώματά της στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας μέσω της αμφιλεγόμενης «γραμμής των εννέα σημείων», που αντιπροσωπεύει την εσωτερική έννοια της Νέας Γραμμής Dash, επίσης γνωστή ως «γραμμή σε σχήμα U» ή «γλώσσα αγελάδας».
Σύμφωνα με επίσημους και ανεπίσημους χάρτες της Κίνας, από την ακτή της κινεζικής νήσου Ηainan, κοντά στις ακτές του Βιετνάμ, το κανάλι αυτό εκτείνεται βαθιά στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και καλύπτει τα νησιά Spratly. Το 2009, μια έκθεση που υποβλήθηκε από κοινού από τη Μαλαισία και το Βιετνάμ στην Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Ηπειρωτικά Σύνορα ανέδειξε τις διαφορές σχετικά με την υφαλοκρηπίδα της Θάλασσας της Νότιας Κίνας, γεγονός που προκάλεσε την τρέχουσα υπόθεση. Η Κίνα έστειλε επίσημη διπλωματική απάντηση στα Ηνωμένα Έθνη ότι έχει αδιαμφισβήτητη κυριαρχία επί των νησιών της Θάλασσας της Νότιας Κίνας και των παρακείμενων υδάτινων οδών, καθώς και αναφαίρετα κυριαρχικά δικαιώματα και προνόμια επί των σχετικών υδάτων, του βυθού και του υπεδάφους που επισυνάπτεται σε αυτήν.
Ωστόσο, αποδείχτηκε ότι αυτή η προοπτική δεν αναγνωριζόταν και δεν συμμεριζόταν από τη διεθνή κοινότητα. Έκτοτε, η επιτροπή λειτούργησε ως de facto νομικό «πεδίο μάχης» για διαφορετικές απόψεις σχετικά με την εγκυρότητα της γραμμής των εννέα σημείων. Εκτός από τους συνεχείς ισχυρισμούς της Κίνας σχετικά με τη νομιμότητα της γραμμής των εννέα σημείων, έθνη όπως η Αυστραλία, η Γαλλία, η Ινδονησία, η Μαλαισία, η Νέα Ζηλανδία, οι Φιλιππίνες, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Βιετνάμ έχουν αντικρούσει τους ισχυρισμούς της Κίνας. Ωστόσο, η επιτροπή δεν είναι δικαστήριο και αποτελείται από εμπειρογνώμονες που αξιολογούν τους ισχυρισμούς για την υφαλοκρηπίδα.
Η οριστική λύση θα επέλθει το 2016, όπου μετά τις αμφισβητήσεις των νομικών επιχειρημάτων της Κίνας από τις Φιλιππίνες, υπήρξε η ομόφωνη απόφανση του δικαστηρίου της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας ότι οι ισχυρισμοί της Κίνας δεν αντικατοπτρίζουν τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, κηρύσσοντας τους αβάσιμους. Παρά το γεγονός ότι οι Φιλιππίνες κέρδισαν το δικαστήριο η Κίνα όχι μόνο αρνήθηκε να συμμορφωθεί με την απόφαση του δικαστηρίου αλλά συνεχίζει να διεκδικεί τα δικαιώματα της στον θαλάσσιο χώρο της Νότιας Κίνας.
Το γεγονός ότι η Κίνα συνεχίζει να εκδίδει χάρτες που απεικονίζουν την διεκδίκηση των εννέα γραμμών (παρόμοιων με αυτόν που χρησιμοποιήθηκε στην ταινία) αποτελεί έναν από τους πολλαπλούς τρόπους που συμβολίζουν ότι η χώρα αδυνατεί να σεβαστεί την απόφαση του δικαστηρίου. Σε αυτούς συγκαταλέγονται η διεκδίκηση των δικαιωμάτων εξερεύνησης και εκμετάλλευσης θαλάσσιων αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου, η παρενόχληση ξένων ναυτικών και στρατιωτικών αεροσκαφών που διέρχονται από την περιοχή, η παράνομη κατασκευή τεχνητών νησιών στα ύδατα της Νότιας Κίνας, αλλά και ο εκφοβισμός Βιετναμέζων και ξένων αλιευτών.
Ως απάντηση, το κινηματογραφικό στούντιο της Warner Bros υποστήριξε ότι στον χάρτη απεικονίζονται οκτώ αντί για εννέα παύλες. Επιπλέον την Παρασκευή δήλωσε ότι ο χάρτης της χώρας της Barbie αποτελεί ένα ιδιόρρυθμο παιδικό σχέδιο με κραγιόν και οι μουτζούρες δεν είχαν σκοπό να κάνουν κανενός είδους δήλωση. Δεν είναι η πρώτη φορά ωστόσο που έχει τεθεί απαγόρευση προβολής ταινιών που περιλαμβάνουν την γραμμή των εννέα σημείων στο Βιετνάμ αλλά και τις Φιλιππίνες. Το 2022 η ταινία της Sony «Uncharted», το 2019 το «Abominable» της Dreamworks, όπως και η αυστραλιανή τηλεοπτική σειρά Pine Gap όπου απαγορεύθηκε από το Βιετνάμ ενώ στις Φιλιππίνες λογοκρίθηκαν ορισμένα επεισόδια.
Υποψίες δημιουργούνται για την συναίνεσή των αμερικάνικων παραγωγών στις παραβιάσεις του Πεκίνου, ωστόσο μια αγορά όπου αναπτύσσεται ραγδαία και ανέρχεται σε 1,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους είναι μάλλον ιδιαίτερα προσοδοφόρα. Σύμφωνα με τον Trinh Huu Long, ιδρυτή της δημοσιογραφικής και ερευνητικής ομάδας Νομικών Πρωτοβουλιών για το Βιετνάμ η απαγόρευση της ταινίας συμβολίζει ότι «οι λογοκριτές έχουν αρχίσει να είναι πιο ευαίσθητοι όσον αφορά τις πληροφορίες σχετικά με τις εδαφικές διαφορές μεταξύ του Βιετνάμ και της Κίνας» και ότι απαγορεύσεις αυτής της μορφής διευκολύνουν την κυβέρνηση να απαγορεύει υλικό που θεωρεί επικριτικό προς αυτήν καθώς σχετίζονται περισσότερο με την κυριαρχία παρά την πολιτική διαφωνία. Όπως υπογράμμισε και ο ίδιος: «Η κυβέρνηση σίγουρα χρησιμοποιεί νόμιμη εθνικιστική λογική για να ενισχύσει ολόκληρο το σύστημα λογοκρισίας της».
Αν και η υπόθεση για πολλούς μπορεί να θεωρηθεί υπερβολική, τοποθετήσεις από ειδικούς σε θέματα ελευθερίας της έκφρασης, ισχυρίζονται ότι η εδαφική διαμάχη δεν μπορεί να λυθεί από αυτές τις απαγορεύσεις, αλλά αντιθέτως, μπορεί να ενισχύσουν τα εγχώρια συστήματα λογοκρισίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Vietnam banned the “Barbie” movie- and this is why, DONALD ROTHWELL, CBS NEWS, διαθέσιμο εδώ
- No Barbie Girl in Vietnam’s World, Liam Scott, Voice of America News, διαθέσιμο εδώ
