Της Αναστασίας Μπουραντά,
Οι άμεσες ξένες επενδύσεις (Α.Ξ.Ε.) είναι όταν πραγματοποιείται μια επένδυση με σημαντικό ποσοστό συμμετοχής από μια εταιρεία/επενδυτή σε μια άλλη χώρα, με την ενεργό συμμετοχή της στη διαχείριση. Η επένδυση μπορεί να αφορά μια άλλη εταιρεία ή μια δική της δραστηριότητα. Oι άμεσες ξένες επενδύσεις, γενικά, κατηγοριοποιούνται συνήθως σε οριζόντιες, κάθετες ή ομίλους ετερογενών δραστηριοτήτων:
Η οριζόντια Α.Ξ.Ε. είναι ένας τύπος άμεσης ξένης επένδυσης, που συμβαίνει όταν μια επιχείρηση από μια χώρα επενδύει σε μια επιχείρηση από μια άλλη χώρα που δραστηριοποιείται στον ίδιο κλάδο. Ο σκοπός της οριζόντιας Α.Ξ.Ε. είναι να εκμεταλλευτεί τα πλεονεκτήματα της χώρας-προορισμού, όπως η πρόσβαση σε νέες αγορές, η μείωση του κόστους παραγωγής, η απόκτηση τεχνογνωσίας και πόρων, η διάχυση του καινοτομίας και η αύξηση του ανταγωνισμού. Η οριζόντια Α.Ξ.Ε. μπορεί να συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη των χωρών που τη δέχονται, καθώς δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, αυξάνει την παραγωγή και το εισόδημα, βελτιώνει τη δομή και τη δυναμική του παραγωγικού συστήματος.
Η κάθετη Α.Ξ.Ε. είναι ένας τύπος άμεσης ξένης επένδυσης, που συμβαίνει όταν μια επιχείρηση από μια χώρα επενδύει σε μια επιχείρηση από μια άλλη χώρα που δραστηριοποιείται σε διαφορετικό κλάδο, αλλά στο ίδιο στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας. Ο σκοπός της κάθετης Α.Ξ.Ε. είναι να επωφεληθεί από τη δυνατότητα ελέγχου των προμηθευτών ή των πελατών, να μειώσει το κόστος μεταφοράς, να αποφύγει τους δασμούς και τους φόρους, να βελτιώσει τη συνέπεια και την ποιότητα των εφοδίων και να εκμεταλλευτεί τους πόρους και τη γνώση των χωρών προορισμών. Η κάθετη Α.Ξ.Ε., επιπλέον, μπορεί να συμβάλει στη βέλτιστη διάρθρωση των πόρων και των δυνάμεων μέσω του δικτύου που δημιουργούν οι εισερχόμενες επιχειρήσεις.
Τέλος, σε έναν όμιλο Α.Ξ.Ε. οι εταιρείες επενδύουν σε ξένες εταιρείες που δε σχετίζονται με την κύρια δραστηριότητά τους. Δεδομένου ότι η εταιρεία που επενδύει δεν έχει εμπειρία στον τομέα εξειδίκευσης της ξένης εταιρείας, οι επενδυτικές εταιρείες έχουν, συνήθως, τη μορφή κοινοπραξιών.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των Α.Ξ.Ε.;
Οι Α.Ξ.Ε. μπορούν να ενισχύσουν και να διατηρήσουν την οικονομική ανάπτυξη, τόσο στις χώρες υποδοχής όσο και στις χώρες που επενδύουν. Από τη μία πλευρά, οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν ενθαρρύνει τις Α.Ξ.Ε. για να χρηματοδοτήσουν την κατασκευή νέων υποδομών και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας για το τοπικό εργατικό δυναμικό. Από την άλλη πλευρά, οι πολυεθνικές εταιρείες έχουν αξιοποιήσει τις Α.Ξ.Ε. ως μέσο επέκτασης του αποτυπώματός τους στις διεθνείς αγορές. Ωστόσο, το μειονέκτημα των Α.Ξ.Ε. είναι ότι υπόκεινται σε ρύθμιση και εποπτεία από διάφορες Κυβερνήσεις, γεγονός που αυξάνει τον πολιτικό κίνδυνο.
Οι Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα
Το 2022 διακρίνουμε σημαντικές αυξήσεις στις άμεσες ξένες επενδύσεις. Η αύξηση των Α.Ξ.Ε. προς την Ελλάδα κατά 20,2% το 2022 είναι ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένης της ενεργειακής και πληθωριστικής κρίσης που κατέλαβε την Ευρώπη μετά την πανδημική κρίση.
Οι άμεσες ξένες επενδύσεις (Α.Ξ.Ε.) στην Ελλάδα έφθασαν σε επίπεδο ρεκόρ το 2022. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ετήσιας έκθεσης της UNCTAD (Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη) FDI World Investment Report 202, το ποσό των Α.Ξ.Ε. αυξήθηκε κατά 20,2%, δηλαδή από $ 6,328 δις το 2021 σε $ 7,604 δις. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι το 2021, το πρώτο έτος ρεκόρ μετά από 31 χρόνια, οι Α.Ξ.Ε. ανήλθαν σε $ 6,328 δισ. δολάρια, σύμφωνα με τα αναθεωρημένα στοιχεία της UNCTAD, τα οποία ήταν πολύ υψηλότερα από τα 5,732 δισ. δολάρια που προέβλεπε αρχικά ο διεθνής οργανισμός.
Στην Ευρώπη, οι συνολικές ΑΞΕ το 2022 ήταν κατά 8,2% χαμηλότερες από ό,τι το 2021, ιδίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), όπου μειώθηκαν κατά 9,7%. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ΑΞΕ το 2022 ήταν, επίσης, κατά 12,4% χαμηλότερες από ό,τι το 2021. Το 2021, οι παγκόσμιες ΑΞΕ αυξήθηκαν κατά 64%, κυρίως λόγω της επανέναρξης της οικονομικής δραστηριότητας μετά το σοκ της διακοπής λειτουργίας το 2020.
Το 2022, σχεδόν το 75% των Α.Ξ.Ε. στην Ελλάδα έλαβε τη μορφή εξαγορών και συγχωνεύσεων ελληνικών επιχειρήσεων από ξένα κεφάλαια-επενδυτές. Οι Α.Ξ.Ε. που χρησιμοποιήθηκαν για εξαγορές και συγχωνεύσεις ελληνικών επιχειρήσεων από ξένα κεφάλαια ανήλθαν σε $ 5,634 δις το 2022, έναντι $ 2,901 δις το 2021, σημειώνοντας αύξηση 94,2%. Από την άλλη πλευρά, οι Α.Ξ.Ε. που αφορούν αμιγώς νέες επενδύσεις, δηλαδή επέκταση μέσω της ίδρυσης νέων επιχειρήσεων ή νέων επενδύσεων (greenfield investments) και όχι την εξαγορά υφιστάμενων επιχειρήσεων, μειώθηκαν.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της UNCTAD, η αξία των εν λόγω επενδύσεων ανήλθε σε 2.196 εκατ. δολάρια το 2022 έναντι 2.411 εκατ. δολαρίων το 2021, σημειώνοντας μείωση 8,9%. Οι επενδύσεις που κατηγοριοποιούνται ως “greenfield investments” μειώθηκαν κατά 19,5% το 2021 σε σύγκριση με το 2020. Οι κύριοι λόγοι για το φαινόμενο αυτό είναι, αφενός, η διατήρηση πολλών γραφειοκρατικών εμποδίων που εμποδίζουν τους ξένους επενδυτές να ξεκινήσουν κάτι από το μηδέν στην ελληνική αγορά και, αφετέρου, το γεγονός ότι υπάρχουν πολύ καλές ελληνικές επιχειρήσεις στις οποίες προτιμούν να επενδύσουν και οι οποίες έχουν πολύ πιο γρήγορο αντίκρισμα. Αλλά κατά κάποιο τρόπο αυτό οδηγεί σε επενδύσεις που δημιουργούν λιγότερες νέες θέσεις εργασίας από τις αναμενόμενες.
Συνολικά, οι παγκόσμιες άμεσες ξένες επενδύσεις μειώθηκαν κατά 12,4% σε $ 1,3 τρις το 2022, εξαιτίας των πιέσεων από τον πόλεμο στην Ουκρανία, την αύξηση των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας και την αύξηση του χρέους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Βάσει έρευνας της UNSTAD, εκτιμάται πως η υποχώρηση των Α.Ξ.Ε. θα συνεχιστεί και το 2023, αφού το παγκόσμιο περιβάλλον για το διεθνές εμπόριο και τις διασυνοριακές επενδύσεις παραμένει δυσοίωνο. Οι συνεχιζόμενες γεωπολιτικές εντάσεις και η αναταραχή στον χρηματοπιστωτικό τομέα ενισχύουν την αβεβαιότητα στις αγορές, κάνοντας πιο απαισιόδοξο το κλίμα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Direct Foreign Investment (FDI): What It Is, Types, and Examples, investopedia.com, διαθέσιμο εδώ
- Σε ιστορικό υψηλό οι άμεσες ξένες επενδύσεις το 2022, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
