Της Δήμητρας Σταματάκη,
Η άνοδος της τεχνολογίας και κατ’ επέκταση και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει οδηγήσει στην «εκτόξευση» των influencers και του influencing ως επάγγελμα. Επάγγελμα το οποίο δεν υπήρχε πριν κάποια χρόνια. Συγκεκριμένη νομική ορολογία για αυτό δεν υπάρχει, καθώς δεν βρίσκεται (ακόμη) στον νόμο. Πρόκειται για μια ορολογία η οποία είναι εξαρτημένη από τα χαρακτηριστικά υποκείμενων επιχειρηματικών μοντέλων με κάποιες βέβαια διαφοροποιήσεις. Αν θέλαμε να δώσουμε έναν ελληνικό όρο, θα ήταν «δημιουργός περιεχομένου» ή «επηρεαστής κοινής γνώμης».
Τη δεδομένη χρονική στιγμή οι influencers διαθέτουν ενεργούς λογαριασμούς σε Instagram και TikTok ακόμη και YouTube, μέσω των οποίων έχει απογειωθεί η επισκεψιμότητα στο προφίλ τους.
Παρόλα αυτά, το δίκαιό μας δεν είναι άμοιρο ρυθμίσεων που αφορούν στη διαφήμιση. Μάλιστα, αν διατρέξει κανείς στο άρθρο 9 του ν. 2251/1994, αλλά και στις επιμέρους ρυθμίσεις των άρθρων 9α και επόμενα του ίδιου νόμου θα αντιληφθεί ότι υπάρχει ο ορισμός της διαφήμισης, όπου και εμπίπτουν οι κινήσεις των influencers.
Συγκεκριμένα, το άρθρο 9 στ’ περ. προβλέπει, ότι είναι «απαγορευμένη εμπορική πρακτική σε κάθε περίπτωση», αυτή η οποία συνίσταται στη χρήση κειμένου στα μέσα, για την προώθηση ενός προϊόντος, πληρωμένου από τον προμηθευτή, χωρίς αυτό να γίνεται σαφές από το περιεχόμενό του ή από εικόνα ή ήχο σαφώς αναγνωρίσιμα από τον καταναλωτή (κεκαλυμμένη διαφήμιση), με την επιφύλαξη των διατάξεων του ν. 4779/2021 (Α’27).
Πρέπει δηλαδή, να γίνεται φανερή η συνεργασία του influencer-εμπόρου και να αποσαφηνίζεται και να γνωστοποιείται στο αγοραστικό κοινό.
Στο πλαίσιο της έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τίτλο «ο αντίκτυπος των επιρροών στη διαφήμιση και την προστασία των καταναλωτών στην ενιαία αγορά» ως influencer ορίζεται ένας δημιουργός περιεχόμενου, με εμπορική πρόθεση, ο οποίος αναπτύσσει σχέσεις εμπιστοσύνης και αυθεντικότητας με το κοινό του σε πλατφόρμες, μέσω διαφορετικών επιχειρηματικών μοντέλων, αποσκοπώντας στη δημιουργία εσόδων.
Το πλεονέκτημα που προσφέρουν στις εταιρίες των προϊόντων που έχουν αναλάβει τη διαφήμιση, είναι ότι έχουν την ικανότητα να προσεγγίσουν μεγάλο εύρος κοινού, να διαμορφώσουν αγοραστικές τάσεις προωθώντας προϊόντα σε στοχευμένα τμήματα αυτού και να συμβάλλουν σε έναν νέο και φρέσκο τρόπο μεγέθυνσης της επιχείρησης και απόκτησης νέων πελατών.
Χαρακτηριστικό «μπαμ» του influencing που πυροδότησε ίσως και την εδραίωσή του ως επάγγελμα, προκάλεσε η Kim Kardashian πριν χρόνια. Η persona που με ένα story επηρέασε και επηρεάζει στην Αμερική και όχι μόνο, το καταναλωτικό κοινό, σε σημείο μάλιστα που ό,τι διαφημίζει γίνεται έπειτα από 24 ώρες “sold out”.
Επομένως, εύλογο είναι το ερώτημα για το ποιες είναι οι νομικές υποχρεώσεις των influencers.
Οι influencers, αλλά και οι διαφημιζόμενες εταιρίες είναι κρίσιμο να απευθύνονται σε δικηγόρο, ώστε να καταρτίσουν την κατάλληλη συμφωνία και την ορθή για τα συμφέροντά τους αποτύπωσή της. Θα πρέπει δηλαδή να τίθενται οι συμβατικές υποχρεώσεις της κάθε πλευράς, όπως ο αριθμός των αναρτήσεων, τα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας ή ενδεχομένως ρήτρες αποκλεισμού ή απαλλακτικές ρήτρες. Αυτό το ιδιωτικό συμφωνητικό κατοχυρώνει και τις δύο πλευρές και καθορίζει με διαφάνεια τη διαδικασία τις διαφημιστικές καμπάνιας, τις πληρωμές που πρέπει να γίνουν, καθώς και τους τρόπους διασφάλισης.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα ένας influencer πρέπει να αποκαλύψει πότε ακριβώς έχει λάβει τα χρήματα για την καμπάνια ή πότε έλαβε τα προϊόντα, ή γενικά υπηρεσίες για κάτι που έχει παρουσιάσει στο ευρύ κοινό του διαδικτύου.
Τι περιέχει πιο αναλυτικά ένα συμφωνητικό παροχής διαφημιστικών υπηρεσιών;
Αρχικά, περιέχει τα βασικά στοιχεία της διαφημιστικής καμπάνιας, τις υποχρεώσεις του διαφημιστή και τις μορφές εξασφάλισής τους. Εν συνεχεία, περιέχει το κόστος και τον τρόπο πληρωμής, όπως επίσης και το χρονοδιάγραμμα της εκτέλεσης. Έπειτα, απαραίτητες κρίνονται οι δηλώσεις ευθύνης, τα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας, οι ρήτρες και οι ποινές σε περίπτωση παράβασής τους καθώς και ζητήματα απορρήτου.
Οι διαδικτυακές διαφημίσεις, η δημιουργία περιεχομένου και οι συνεργασίες επί πληρωμή δίνουν την δυνατότητα στους online επιχειρηματίες να ανοίξουν νέους δρόμους. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό η εμπορική αυτή δραστηριότητα να συνοδεύεται από ορισμένες νομικές υποχρεώσεις της εκάστοτε χώρας, ώστε οι διαφημίσεις του να είναι σύμφωνες με το νόμο και όχι κεκαλυμμένες, με σκοπό την προστασία των καταναλωτών από τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Influencers, Διαφήμιση και Νομικές Υποχρεώσεις, lawspot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Διαφημιστικές συνεργασίες στο Διαδίκτυο, iter-legis.gr, διαθέσιμο εδώ
