Του Αινεία Βαφειαδάκη,
Κατά τους Thomas Mun, G. Malynes και λοιπούς υποστηριχτές του μερκαντιλισμού, στις αρχές του 17ου αιώνα, ο καλύτερος τρόπος για να πλουτίσει η Βρετανία ήταν το θετικό εμπορικό ισοζύγιο ή αλλιώς ο περιορισμός των εισαγωγών και η ενίσχυση των εξαγωγών. Δύο αιώνες αργότερα, στο τέλος το Ναπολεόντειων Πολέμων (1815), οι τιμές των σιτηρών είχαν σημειώσει ακραία αύξηση και τα εγχώρια αγροτικά προϊόντα βάλλονταν από τα πολύ φθηνότερα εισαγόμενα. Ως απόρροια των παραπάνω, η Βρετανία επιβάλει τους Νόμους Περί Σιτηρών (“Corn Laws”). Ουσιαστικά, πρόκειται για προστατευτικές πολιτικές, κυρίως δασμών, σε διάφορα τρόφιμα από το εξωτερικό. Τα αποτελέσματα ήταν η διατήρηση των υψηλών προσόδων από τους γαιοκτήμονες, η συμπίεση των κερδών και η δυσκολία επιβίωσης για τους εργάτες, λόγω της ακαμψίας των πραγματικών μισθών.
Σε αυτό το κλίμα, ο χρηματιστής και αργότερα οικονομολόγος, David Ricardo (1772-1823), αντιτάχθηκε των Νόμων Περί Σιτηρών στα έργα του – με τους πληθωρικούς τίτλους: Το Δοκίμιο περί της Επιπτώσεως της Χαμηλής Τιμής των Σιτηρών στα Κέρδη του Κεφαλαίου, 1815 (“An Essay on the Influence of a Low Price of Corn on the Profits of Stock”) και Το Περί των Αρχών της Πολιτικής Οικονομίας και Φορολογίας, 1817 (“On the Principles of Political Economy and Taxation”).
Ο Ricardo, στη θεωρία της οικονομικής προσόδου, εστίασε στους παραγωγικούς συντελεστές, συγκεκριμένα στη γόνιμη γη και τον περιορισμένο χαρακτήρα της. Καθώς η οικονομία μεγεθύνεται, παράλληλη αύξηση σημειώνει και η ζήτηση για τους σπάνιους πόρους. Λόγω της σπανιότητας της γης όμως, η προσφορά παραμένει σχετικά σταθερή. Οι γαιοκτήμονες, κάτοχοι γης, χωρίς αναγκαία να συμμετέχουν στη διαδικασία της μεγέθυνσης, επωφελούνται από αυτήν εις βάρος της ίδιας της μεγέθυνσης και των υπόλοιπων παραγωγικών συντελεστών (εργασία και κεφάλαιο). Εδώ φανερώνεται και η αντίρροπη σχέση μεταξύ του οφέλους των κατόχων γης και των υπόλοιπων κοινωνικών ομάδων.
Οι βιομήχανοι πρέπει να επανεπενδύσουν το κέρδος τους, ώστε να επιβιώσουν, συντελώντας στη διαδικασία της μεγέθυνσης. Αντίθετα, οι εισοδηματίες μπορούν συσσωρεύουν πλούτο ευκολότερα, έχοντας ένα σίγουρο εισόδημα από ένα πόρο, ο οποίος συνεχώς αυξάνει την αξία του.
Προχωρώντας δυο αιώνες, στην Ελλάδα, η κατάσταση με τα ενοίκια είναι λίγο πολύ γνωστή. Η χρηματιστικοποίηση της κατοικίας, η Golden Visa, οι βραχυχρόνια μίσθωση κ.λπ. ενισχύουν τις προσόδους και αγνοούν το δικαίωμα σε επαρκή και ασφαλή στέγαση (Ηνωμένα Έθνη). Ενισχύουν, δηλαδή, ένα μη παραγωγικό τμήμα της οικονομίας, το οποίο επιβαρύνει την οικονομική μεγέθυνση και ανάπτυξη.
Έχει ενδιαφέρον πως οι ιδέες αυτές αναπτύχθηκαν από έναν ήδη γαιοκτήμονα, με μεγάλες εκτάσεις γης. Ο Ricardo, ως ιδιοκτήτης γης, είχε επωφεληθεί ιδιαίτερα από τους Νόμους περί Σιτηρών, όμως ως θεωρητικός και πολιτικός ήταν ενάντια σε αυτό που θεωρούσε εκείνος ως κοινό συμφέρον, ακόμα και αν έπληττε τον ίδιο.
Η Ελλάδα, με ένα μεγάλο ποσοστό ιδιοκατοίκησης (73%), δυσκολεύεται να αποδεχτεί τη σημασία της προσιτής στέγασης, παρόλο που και η ίδια η ιδιοκατοίκηση φαίνεται να βάλλεται. Παράδειγμα στον Ricardo δεν αποτελεί μόνο η προσέγγιση και η σκέψη του, αλλά και η θεωρητική του εντιμότητα, η οποία ξεπερνάει τις αγκυλώσεις που προσφέρει το ίδιον συμφέρον εις βάρους του κοινού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- E. Screpanti & S. Zamagni, Η Ιστορία της Οικονομικής Σκέψης, Αθήνα, Τυποθήτω – Γιώργος Δαρδανός, 2004, Επιμέλεια: Νίκος Θεοχαράκης, Μετάφραση: Αντριάννα Σακκά
- Γιάνης Βαρουφάκης, Πολιτική Οικονομία- Η Οικονομική Θεωρία στο φως της κριτικής, Αθήνα, Εκδόσεις Gutenberg, 2007
