Της Ζωής Σπέντζα,
«Η ποίηση είναι διαδικασία ερωτική, ακόμη και όταν το θέμα της δεν είναι ο έρωτας». Η ζωή και η τέχνη ενώνονται μέσω των ποιητικών κειμένων και αντικατοπτρίζονται στο συναίσθημα της αγάπης, της αγάπης που αγγίζει την αιωνιότητα, μένοντας απαράλλακτη σε έναν πυκνό, δυναμικό και ερωτικό χρόνο. Η αγάπη μένει, γιατί δε περιμένει «επιστροφές» και «ανταλλάγματα», δεν είναι «πάρε δώσε» η αγάπη. Η φύση της, τής επιτρέπει να ζει βουβά. Βουβά, ακόμη και για πάντα. Πόσοι τολμούμε όμως σήμερα να αγαπήσουμε με αυτόν τον ανιδιοτελή τρόπο που διαβάζουμε στα ποιήματα; Φοβόμαστε την απόρριψη ή πολύ απλά δεν έχουμε μάθει να ξεπερνάμε τον εαυτό μας;
Η ερωτική ποίηση είναι προϊόν του συλλογικού και αδιαίρετου όντος και για τον λόγο αυτό, αντικείμενο μελέτης και ενδιαφέροντος πολλών εξεχόντων ποιητών που εξέφρασαν τους ευγενείς τους πόθους, μέσω αυτής. Έτσι, προέβαλαν απροκάλυπτα το μεγαλείο της ψυχής τους, σε ένα ακροατήριο που ήταν σε θέση να ταυτιστεί και να εκτιμήσει την αξία των γεγραμμένων. Οδυσσέας Ελύτης, Γιώργος Σεφέρης, Τάσος Λειβαδίτης, Κική Δημουλά, Μίλτος Σαχτούρης, Μαρία Πολυδούρη, Γιάννης Ρίτσος και άλλοι πολλοί, ήταν αυτοί που συνεισέφεραν στην τέχνη με την ποίησή τους με έναν τρόπο ανεπανάληπτο.
Το «Μονόγραμμα» του Ελύτη είναι η πιο γνωστή ερωτική τραγωδία, η οποία εκτυλίσσεται μεταξύ δύο ερωτευμένων ανθρώπων, που αδυνατούν λόγω συνθηκών να βιώσουν τον έρωτα τους. Η γυναίκα, δεν έχει τα ψυχικά αποθέματα να αντέξει αυτόν τον πόνο και δίνει τέλος στη ζωή της. Το ποιητικό υποκείμενο θρηνεί, λοιπόν, την αγαπημένη του με μια ερωτική εξομολόγηση που δεν έχει παραλήπτη. Δεσμεύεται να θρηνεί για πάντα, αυτά που έχασε και αυτά που θα ζήσει χωρίς να είναι εκείνη στο πλάι του. «Πουθενά δε πάω, μ’ ακούς, ή κανείς ή και οι δύο μαζί, μ’ ακούς… Είμ΄ εγώ που φωνάζω και ειμ’ εγώ που κλαίω, μ’ ακούς… Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ, μ’ ακούς».
«Στην πιο μικρή στιγμή μαζί σου, έζησα όλη τη ζωή», γράφει στο ποίημα του «Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας» ο Τάσος Λειβαδίτης, ο ποιητής του χαμένου ονείρου. Στο έργο του, η γυναίκα του ενσαρκώνει την ατομική και συλλογική ελπίδα, σε μια περίοδο όπου ως Αντιστασιακός, εξορίζεται για τις πολιτικές του πεποιθήσεις (1948-1952). Η αγαπημένη του παρουσιάζεται σαν μια όαση με την ελπίδα του «εμείς», μπροστά στο φόβο του θανάτου. «Κι όταν πεθάνουμε, αγαπημένη μου, εμείς δε θα πεθάνουμε. Αφού οι άνθρωποι θα κοιτάζουν το ίδιο αστέρι που κοιτάξαμε. Αφού θα τραγουδάνε το τραγούδι που αγαπήσαμε. Αφού θ΄ ανασαίνουν σ΄ έναν κόσμο, που εγώ κ΄ εσύ τον ονειρευτήκαμε. Ε, τότε, αγαπημένη, θάμαστε πιο ζωντανοί από κάθε άλλη φορά».
Στο «Μόνο γιατί με αγάπησες», μια γυναίκα, η Μαρία Πολυδούρη, συνδέει τη ζωή με την αγάπη, δύο αναπόσπαστα στοιχεία που δε μπορούν να διαρραγούν. Η αγάπη για τον άνδρα που τόσο ποθεί, νοηματοδοτεί την ύπαρξή της και η ίδια νιώθει ολόκληρη χάρη στον έρωτά του. Την κατακλύζει η ευγνωμοσύνη για όσα ένιωσε και έζησε με αυτόν τον άνθρωπο και όντας άρρωστη, εγκαταλείπει τη ζωή, όταν μαθαίνει για τον θάνατό του. Ο έρωτας αυτός μένει μόνο ως μία γλυκιά ανάμνηση, «Μόνο γιατί μέ κράτησες στά χέρια σου μιά νύχτα καί μέ φίλησες στό στόμα, μόνο γι’ αὐτό εἶμαι ὡραία σάν κρίνο ὁλάνοιχτο… Μόνο γιατί μ’ ἀγάπησες γεννήθηκα, γι’ αὐτό ἡ ζωή μου ἐδόθη».
«Δυὸ μῆνες ποὺ δὲ σμίξαμε. Ἕνας αἰῶνας κι ἐννιὰ δευτερόλεπτα Τί νὰ τὰ κάνω τ᾿ ἄστρα ἀφοῦ λείπεις;». Στο ποίημα αυτό του Γιάννη Ρίτσου, «Γυμνό Σώμα» από τη συλλογή του με τα Ερωτικά, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα πλατωνικά, ρομαντικά συναισθήματα και ιδεώδη που ανακαλούν τη μνήμη του σώματος. Ο έρωτας γι’ αυτόν ταυτίζεται με την ποίηση και συνιστά τη μετερμηνεία, «τη σωματική εγγραφή της ποίησης». Τίθεται λοιπόν ενώπιον του ερωτισμού και της σωματικής έλξης, πράγμα που διαφαίνεται μέσα από τον ποιητικό πειρασμό που αποδίδει στο έργο του, «Τὸ σῶμα σου ὡραῖο. Τὸ σῶμα σου ἀπέραντο. Χάθηκα στὸ ἀπέραντο… Οἱ νύχτες μὲ στενεύουν στὴν ἀπουσία σου. Σὲ ἀναπνέω».
«Μάθε να αγαπάς αυτούς που δε πληγώνουν την αγάπη».
Φέρνοντας την ποίηση αυτή στην εποχή του σήμερα, θα διακρίνουμε ότι τα συναισθήματα δεν βιώνονται κατά τον ίδιο τρόπο, ή -για να το θέσω καλύτερα-, δεν προβάλλονται έννοιες όπως η αγάπη με τον ίδιο ευγενή τρόπο. Τα κοινωνικά ερεθίσματα είναι ποικίλα και συχνά ακολουθούν μια λανθασμένη ιεράρχηση αξιών, την οποία και μεταλαμπαδεύουν κατά τον ίδιο, λανθασμένο, τρόπο. Αποτέλεσμα αυτών, η απαξίωση των νέων ειδικά, και της κοινωνίας γενικά, ως προς τα ιδεώδη του παρελθόντος. Το γεγονός αυτό οδηγεί στην παρατήρηση πως, η ποίηση τείνει να απορρίπτεται, ή στην καλύτερη, να θεωρείται ξεπερασμένη, ξενέρωτη, μελοδραματική και να γίνεται αντικείμενο χλευασμού και απαξίωσης.
Πώς όμως να συμβαίνει το αντίθετο, όταν τα μηνύματα που προωθούν, τόσο η τηλεόραση, όσο και το διαδίκτυο, δύο αναπόσπαστα κομμάτια της καθημερινότητας του ατόμου, επικεντρώνονται στη βία; Άλλοτε πάλι, δίνουν τόση έμφαση στον υλικό και όχι στον πνευματικό πλούτο, που καθιστούν την απαξίωση της ποιητικής αγάπης, μονόδρομο. Δυστυχώς, ακόμα και τα τραγούδια του σήμερα, αποκλίνουν κατά τον ίδιο τρόπο από αυτό το ερωτικό συναίσθημα που κάποτε συνδέονταν με την αγνότητα και όχι την βιαιότητα. Αντ’ αυτού, οι επιθετικοί στίχοι με τη «σκληρή» μελωδία, αποτελούν το κύριο ερέθισμα του σύγχρονου ανθρώπου. Φταίει τελικά το ότι ο ίδιος κατακλύζεται τόσο από την «ψηφιακή του πραγματικότητα» που «αναγκάζεται» να απαρνηθεί την ποίηση, ή μήπως είναι το άγνωστο και ο φόβος του να ξεπεράσει το «εγώ» του, αυτό το οποίο απαρνιέται; Στην ποίηση αντικατοπτρίζεται το μεγαλείο της ψυχής του ανθρώπου. Αυτό το μεγαλείο είναι που πρέπει να διαφυλάξουμε, ώστε να μείνει σταθερό στις αξίες του. Προέχει, κοινώς, να μην αφήσουμε την ποίηση να «κάνει τον κύκλο της», ώστε και αυτή με τη σειρά της να μη σταματήσει να «χρωματίζει» τα συναισθήματα μας. Άλλωστε, «όσο υπάρχουνε Αχαιοί θα υπάρχει μία ωραία Ελένη…» (Μαρία Νεφέλη, Ελύτης).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Σύγχρονη Ερωτική Ποίηση, Ανθολογία, Εκδόσεις Καστανιώτη
