Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Αυτοκίνητο: ένα μέσο που προσφέρει ταχύτητα και άνεση στις μετακινήσεις, το οποίο κατακλύζει στις μέρες μας πόλεις και χωριά σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των οχημάτων που κινούνται στους δρόμους ανέρχεται σε πάνω από 5 εκατομμύρια, μέγεθος ρεκόρ για τα δεδομένα της χώρας. Ποια ήταν, όμως, η πρώτη φορά που πάτησαν οι ρόδες ενός οχήματος το έδαφος της Ελλάδας και ποια κατάσταση επικρατούσε τότε στους δρόμους;
Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα οι πολίτες είχαν ως μέσα μεταφοράς, πέρα από τα πόδια τους, κατά βάση ζωήλατα οχήματα, ενώ μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1880 έχουμε τους πρώτους σιδηροδρόμους για υπεραστικές αποστάσεις. Το ίδιο διάστημα βγαίνουν στην κυκλοφορία και τα πρώτα τραμ, τα οποία στην αρχή ήταν ιππήλατα και, στη συνέχεια, χρησιμοποιούσαν ατμό. Τέλος, ένας ακόμα τρόπος μεταφοράς ήταν και τα ποδήλατα, που μπήκαν στις ζωές των ανθρώπων περί το 1890 αλλάζοντάς τες.
Σε αυτό το άρθρο, λοιπόν, όπως προδίδει και ο τίτλος, θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε την εμφάνιση του αυτοκινήτου στη χώρα. Έτσι, με βάση τα περισσότερα στοιχεία που διαθέτουμε, μπορούμε να τοποθετήσουμε την έλευση του πρώτου αυτοκινήτου ή καλύτερα της πρώτης ηλεκτροκίνητης «αυτοκίνητης άμαξας» το 1894 με ιδιοκτήτη της τον Ν. Κοντογιαννάκη, έναν ευκατάστατο ομογενή που ήρθε για να μείνει μόνιμα στην Αθήνα. Με αυτόν τον τρόπο ήρθε μια νέα συνήθεια, η οποία, ωστόσο, ήταν μόνο για μια μικρή μερίδα του κόσμου και, μάλιστα, του εύπορου, καθώς τα έξοδα για την αγορά τους και τη μεταφορά τους στην Ελλάδα ήταν υπέρογκα.
Έως το 1908 τα ιδιωτικά οχήματα της Αθήνας έφταναν περίπου τα δέκα, πάντα με άντρες οδηγούς. Αλλά τα αυτοκίνητα αυτά μάλλον έφερναν περισσότερα προβλήματα παρά τα επέλυαν, αφού τα μηχανικά τους προβλήματα ήταν συχνά και δεν υπήρχε ούτε το εξειδικευμένο προσωπικό για την επισκευή τους ούτε τα απαραίτητα ανταλλακτικά. Αποτέλεσμα αυτού ήταν είτε η μεταφορά τους στο εξωτερικό για επισκευή είτε η κλήση προσωπικού από τρίτες χώρες. Παράλληλα και το οδικό δίκτυο ήταν αν όχι ανύπαρκτο, σε άθλια κατάσταση με τους χωματόδρομους να επικρατούν.
Αυτή η πρωτόγνωρη εμπειρία, όμως, έφερε στην Ελλάδα έναν ευρωπαϊκό αέρα, συμβάλλοντας με το πέρασμα του χρόνου στον τερματισμό της εκμετάλλευσης των ζώων για μεταφορικούς σκοπούς. Μάλιστα, ο Ίων Δραγούμης σε κείμενά του αναφέρει την εμπειρία που είχε από μια βόλτα με όχημα της εποχής λέγοντας «και το αυτοκίνητο […] έτρεχε σαν διάβολος, άπιαστο. Ενθουσιαστικό συναίσθημα». Ωστόσο, η ταχύτητα που αναφέρει κυμαινόταν μεταξύ 20-60 χιλιόμετρα την ώρα.
Όπου υπάρχουν, όμως, αυτοκίνητα υπάρχουν και ατυχήματα. Οι κάτοικοι της πόλης μη μαθημένοι στον νέο τρόπο ζωής δεν μπορούσαν να συμβιώσουν εύκολα με τα οχήματα, αφού ο θόρυβος από την μηχανή και οι κόρνες τους, τάραζαν τα άλογα που έσερναν τις άμαξες, με αποτέλεσμα την ανατροπή τους. Από την άλλη, το πρώτο αυτοκινητιστικό δυστύχημα αναφέρεται το 1907 επί της σημερινής λεωφόρου Συγγρού, όταν μια εικοσιπεντάχρονη κάτοικος της περιοχής χτυπήθηκε από δύο διερχόμενα αμάξια όταν πήγε να περάσει τον δρόμο. Οι επιβάτες τους ήταν, από τη μια, ο Νικόλαος Σιμόπουλος και, από την άλλη, ο πρίγκιπας Ανδρέας με τη σύζυγό του, Αλίκη. Αυτό οδήγησε σταδιακά και στη θέσπιση του ανάλογου νομικού πλαισίου για την τιμωρία όλων όσοι προκαλούσαν ατυχήματα.
Σταδιακά, με το πέρασμα του χρόνου, επήλθε η «συμφιλίωση» ανάμεσα σε πολίτες και οχήματα, καθώς αυτά αυξάνονταν στους δρόμους. Επίσης, άρχισαν να αναπτύσσονται νέα επαγγέλματα, όπως οι μηχανικοί, οι τεχνικοί αλλά και οι εισαγωγείς και οι πρατηριούχοι. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα μπείτε σε ένα αμάξι σκεφτείτε πώς θα ήταν η ζωή μας χωρίς αυτό ή πώς ήταν η ζωή των ανθρώπων εκείνη την εποχή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό έργο (2017), Ελλάδα 20ος αιώνας 1900-1910, τόμος Β´, Αθήνα: Εκδόσεις Η Καθημερινή.
- Τα πρώτα αυτοκίνητα στην Ελλάδα: Ιστορική αναδρομή (1894-1913), protothema.gr, Διαθέσιμο εδώ
