Της Κατερίνας Τσαγκαράκη,
Σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου για την εφεύρεση του ραδιοφώνου και την ιστορική του εξέλιξη, στο παρόν κείμενο θα γίνει αναφορά στην περίπτωση της Ελλάδας. Πότε και πως έφτασε το ραδιόφωνο στη χώρα και πότε ιδρύθηκε η Ελληνική Ραδιοφωνία; Όπως καθετί συμβαίνει και διαδίδεται στον έξω κόσμο, στην Ελλάδα φτάνει μετά από αρκετό διάστημα, έτσι και το ραδιόφωνο, το οποίο θα κάνει σταδιακά την εμφάνισή του από το 1923 και έπειτα. Η πρώτη προσπάθεια μετάδοσης ραδιοφωνικής εκπομπής έγινε την ίδια χρονιά από τον σταθμό Βοτανικού, στον οποίο εδράζονταν η «Διοίκησις Ραδιοφωνίας Υπουργείου Ναυτικών» και χρησιμοποιήθηκε πομπός ασύρματης τηλεφωνίας ισχύος 200 Watt της σουηδικής ραδιοφωνικής εταιρείας, AKTIEBOLAGET.
Το 1925, θα ξεκινήσει η κατασκευή ραδιοφωνικών δεκτών και η εισαγωγή ραδιοφώνων από τους Σ. Στυλιανίδη και τους οίκους Ζαχαρίου. Σιγά σιγά, αυξάνεται το ενδιαφέρον για το ραδιόφωνο και το 1928 θα δημιουργηθεί από τον ερασιτέχνη Χρήστο Τσιγγιρίδη, ο πρώτος ιδιωτικός ραδιοφωνικός σταθμός στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος θα λειτουργήσει μέχρι το 1936. Δύο χρόνια αργότερα, τον Ιανουάριο του 1938, θα υπογραφεί η συμφωνία μεταξύ της Telefunken και του Ελληνικού κράτους για την εγκατάσταση ραδιοφωνικού σταθμού, ύστερα από διαγωνισμό που προκηρύχθηκε από τον Ιωάννη Μεταξά. Ο πομπός του κρατικού ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών θα εγκατασταθεί και θα εκπέμψει από τα Λιόσια υπό την «Υπηρεσία Ραδιοφωνικών Εκπομπών – Υ.Ρ.Ε.», και την 25η Μαρτίου θα εγκαινιαστεί από τον Βασιλιά Γεώργιο Β΄. Στις 21 Μαΐου 1938 θα ακουστεί το πρώτο σήμα, «Εμπρός, εμπρός. Εδώ ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών!». Ημερομηνία που σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών. Με τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο και τη γερμανική επίθεση, ο πομπός θα παίξει σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση των μαχόμενων Ελλήνων. Μάλιστα, θα τον αποκαλούν «βραδυόφωνο», γιατί εξέπεμπε τις βραδινές ώρες.
Μέχρι το 1970, όπου το ραδιόφωνο και η τηλεόραση πλέον, θα μετεγκατασταθούν στο Ραδιομέγαρο της Αγίας Παρασκευής, οι ραδιοθάλαμοι του σταθμού βρίσκονταν στο Ζάππειο Μέγαρο, το οποίο γνώρισε ένδοξες στιγμές πολιτισμού στα υπόγειά του, αλλά και στιγμές ντροπής και αντεθνικών παρασκηνίων. Η συσκευή του ραδιοφώνου στα πρώτα της βήματα θεωρούνταν μέσο πολυτελείας τόσο στην ενδοχώρα όσο και στο εξωτερικό. Ο αγοραστής δεν έφτανε να αγοράσει μόνο τη συσκευή, αλλά ήταν υποχρεωμένος να δηλώσει την αγορά της στο Ε.Ι.Ρ. και να πληρώνει ετήσια συνδρομή 300 δραχμών. Σταδιακά η συνδρομή από ετήσια γινόταν τρίμηνη, για να φτάσουμε στο σήμερα, όπου τη συνδρομή μας για το Εθνικό Δίκτυο Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης την πληρώνουμε μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ.
Με το ξέσπασμα του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, το ραδιόφωνο εκπέμπει ελεύθερα μεταδίδοντας εκπομπές και προς το μέτωπο, ώσπου να καταλάβουν οι Γερμανοί την πρωτεύουσα. Στις 27 Απριλίου 1941 ο ραδιοφωνικός σταθμός μεταδίδει το τελευταίο του δελτίο με τη χαρακτηριστική εκφώνηση: «Από στιγμής εις στιγμήν ο Ελληνικός Ραδιοφωνικός σταθμός θα παύσει να είναι Ελληνικός» και μέχρι το 1944 θα λειτουργεί υπό την κατοχή των Γερμανών. Μετά τη διαταγή των κατοχικών αρχών να σφραγιστούν τα ραδιόφωνα και οι ακροατές να πιάνουν μόνο το σταθμό των Αθηνών, σφραγίστηκαν περίπου 43.000 ραδιόφωνα. Ωστόσο, παρά τη ρητή εντολή των Γερμανών, οι Έλληνες κατάφεραν να πιάνουν τον σταθμό του Λονδίνου, γυρνώντας το διακόπτη στα βραχέα κύματα. Η στιγμή της ακρόασης του σταθμού του Λονδίνου ήταν η πιο σημαντική της ημέρας. Πόρτες και παράθυρα έκλειναν ερμητικά και όλη η οικογένεια μαζευόταν γύρω από το ραδιόφωνο κάνοντας απόλυτη ησυχία για να ακούσουν τον εκφωνητή.
Φτάνοντας στην αποχώρηση των Γερμανών ο σταθμός θα παραμείνει για ένα διάστημα κλειστός, λόγω των ζημιών που προκάλεσαν οι κατακτητές, μέχρι τις 16 Ιουλίου 1945, όπου θα αρχίσει να λειτουργεί το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας – Ε.Ι.Ρ. Έναν χρόνο αργότερα θα λειτουργήσει ο ραδιοφωνικός σταθμός Θεσσαλονίκης και μέσα σε λίγα χρόνια θα δημιουργηθούν ραδιοφωνικοί σταθμοί και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Ενώ η Ελλάδα όλο αυτό το διάστημα κλονίζεται από τον εμφύλιο σπαραγμό, δίνεται εντολή ανάθεσης και ίδρυσης ραδιοφωνικών σταθμών από τις ένοπλες δυνάμεις, όχι προς τέρψη και ψυχαγωγία των στρατιωτικών μονάδων, αλλά για προβολή του εθνικού φρονήματος.
Τις δεκαετίες ´50-´60 το ραδιόφωνο θα γνωρίσει μεγάλες στιγμές δόξας. Στη χώρα η ειρήνη έχει αποκατασταθεί –φαινομενικά τουλάχιστον– και ο ρόλος του ραδιοφώνου είναι κυρίως ψυχαγωγικός. Το μεγάλο ξύλινο ραδιόφωνο θα αντικατασταθεί από το κομψό και φορητό τρανζίστορ, που μπορούσαν να το έχουν μαζί τους στις βόλτες, στην παραλία, στα σουαρέ. Από το ραδιόφωνο οι Έλληνες έμαθαν να ακούνε καλή μουσική, ενώ τα τραγούδια του κινηματογράφου γίνονταν μεγάλες επιτυχίες μέσω του ραδιοφώνου. Είναι εξαιρετικά αντιπροσωπευτικός ο τρόπος που ο κινηματογράφος καταγράφει την εποχή του ραδιοφώνου. Σε πολλές ταινίες βλέπουμε να κοσμεί το πλάνο ένα ραδιόφωνο ή ένα τρανζίστορ μεταφέροντάς μας έτσι τη μαγεία που ασκούσε στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, διότι μέχρι την εμφάνιση της τηλεόρασης, αποτελούσε το μοναδικό μέσο ψυχαγωγίας.
Το 1952 ιδρύεται και ξεκινά να εκπέμπει το Δεύτερο πρόγραμμα, ενώ το 1954 το Τρίτο, με μεταδόσεις κλασικής μουσικής. Στους σταθμούς αυτούς φιλοξενήθηκαν οι μεγαλύτερες προσωπικότητες της εποχής όπως, ο Ελύτης, ο Γκάτσος, ο Κουν, η Κάλλας, ο Χορν, η Κοτοπούλη κ.α. Οι μουσικές του Χατζιδάκι, του Ξαρχάκου και του Θεοδωράκη μπήκαν στα σπίτια των απλών ανθρώπων, ενώ το μπουζούκι και το λαϊκό τραγούδι θα εμφανιστούν τη δεκαετία του 60΄ στο ραδιόφωνο, καθώς μέχρι πρότινος είχαν απαγορευτεί. Όλα τα σημαντικά γεγονότα καλύπτονταν και μεταδίδονταν πλέον από το ραδιόφωνο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Τα πρώτα βήματα του ραδιοφώνου στην Ελλάδα, mixanitouxronou.gr, Διαθέσιμο: εδώ
- 21 Μαΐου 1938 – Έναρξη της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, ert.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Ιστορία Ραδιοφώνου, oldradiorepairs.com, Διαθέσιμο εδώ
