Της Μαρίας Πολίτου,
Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, η πολεμική σύρραξη μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών, αποτέλεσε ένα γεγονός που σημάδεψε την Αρχαία Ελλάδα. Ο πόλεμος διεξήχθη από το 431 έως και το 404 π.Χ. και πρόκειται για μία αξιοσημείωτη σύγκρουση, την οποία οι ιστορικοί ερευνούν έως και σήμερα.
Όλα ξεκίνησαν τον 5ο αιώνα π.Χ., όταν η Σπάρτη και η Αθήνα αποτελούσαν τις δύο ισχυρότερες δυνάμεις της Ελλάδας. Πιο συγκεκριμένα, η Αθήνα ήταν η ισχυρότερη δύναμη στο ναυτικό, ενώ η Σπάρτη κυριαρχούσε στο πεζικό. Εκείνη την περίοδο, η Αθήνα είχε αρχίσει να αυξάνει σε μεγάλο βαθμό τη δύναμή της με σκοπό να θέλει να κυριαρχήσει σε ολόκληρη την Ελλάδα. Η περίοδος εκείνη ονομάστηκε ως ο «Χρυσός Αιώνας του Περικλή», καθώς αυτός ο Αθηναίος ηγέτης κατάφερε να κάνει την Αθήνα να ευδοκιμήσει, χρησιμοποιώντας το ταμείο της Δηλιακής Συμμαχίας το οποίο μετέφερε από τη Δήλο στην Αθήνα, κάνοντας σπουδαία έργα όπως το χτίσιμο του Παρθενώνα. Όραμά του ήταν να γίνει η Αθήνα η ισχυρότερη πόλη στην Ελλάδα, αλλά και στη Μεσόγειο. Η Αθήνα αποτελούσε το καταλληλότερο σημείο, καθώς βρισκόταν σε ένα σταυροδρόμι του εμπορίου ανάμεσα στην Δύση και στην Ανατολή, στην Ιταλία και στην Ασία και ο στόλος της έφερνε πολλά χρήματα στην πόλη.
Η ακμή αυτή ήταν η αφορμή ώστε να έρθουν σε ρήξη οι δύο ισχυρές πόλεις, και το μήλο της έριδος αποτέλεσαν η Κόρινθος και η Κέρκυρα. Οι Κορίνθιοι ήταν σύμμαχοι με τους Σπαρτιάτες, ενώ οι Κερκυραίοι σύμμαχοι με τους Αθηναίους. Η Κόρινθος είχε πολλές διαφορές με την Κέρκυρα, με αποτέλεσμα οι Κερκυραίοι να ζητήσουν τη βοήθεια των Αθηναίων και να ξεσπάσει διαμάχη μεταξύ Κορίνθου και Αθήνας. Η Αθήνα, αμέσως πρόθυμη, βοήθησε την Κέρκυρα με την ελπίδα η ίδια να αναπτύξει το εμπόριό της και στο Ιόνιο. Τότε οι Κορίνθιοι απευθύνθηκαν στην σύμμαχό τους, την Σπάρτη, και αυτό αποτέλεσε την αφορμή οι Σπαρτιάτες να κάνουν συμβούλιο και να κηρύξουν τον πόλεμο στην Αθήνα. Θεωρούσαν ότι οι Αθηναίοι είχαν εισβάλει στη ζώνη οικονομικής επιρροής των Κορινθίων. Από την άλλη, ο Περικλής μίλησε στην Εκκλησία του Δήμου στην Πνύκα και θεώρησε ότι ένας πόλεμος αποτελεί μία καλή ευκαιρία για την Αθήνα ώστε να ενισχύσει την ηγεμονία της, να υποτάξει την Σπάρτη και να γίνει κυρίαρχη.
Με αφορμή τα προαναφερθέντα, άρχισε η πρώτη φάση του πολέμου, η οποία διήρκησε από το 431 έως το 421 π.Χ. και ονομάστηκε Αρχιδάμειος Πόλεμος. Ο πόλεμος αυτός διεξήχθη στην Ελλάδα, στη Μικρά Ασία και στην Σικελία. Αντιμαχόμενες πλευρές ήταν η Πελοποννησιακή συμμαχία και η Αθηναϊκή ηγεμονία, η κάθε μία με τους συμμάχους της. Η Αθήνα τότε παρουσιαζόταν ακμάζουσα, ωστόσο, ένας πολύ σημαντικός παράγοντας ο οποίος ήθελε να επηρεάσει τα πράγματα, βρισκόταν στα παρασκήνια και ουσιαστικά υποκινούσε αυτήν την διαμάχη. Ήταν η μεγάλη Περσική αυτοκρατορία. Πιο συγκεκριμένα, η Περσία ήταν μία ηττημένη αυτοκρατορία μετά τους Περσικούς πολέμους, που ήθελε να δοκιμάσει άλλους τρόπους να νικήσει τους Έλληνες, λιγότερο αιματοβαμμένους, και έτσι επέλεξε τη διπλωματία και τον χρηματισμό. Η Αθήνα ήταν κλεισμένη μέσα στα Μακρά Τείχη και ο Περικλής έστειλε το ναυτικό στόλο να βλάψει τις ακτές της Λακωνίας. Από την άλλη, οι Σπαρτιάτες εισέβαλαν στην Αττική. Ωστόσο, μέσα στα Μακρά Τείχη ήταν μαζεμένος ο περισσότερος πληθυσμός της Αττικής, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ένας μεγάλος λοιμός που αποδυνάμωσε την Αθήνα και από τον οποίο πέθανε και ο Περικλής. Πλέον η Αθήνα δεν είχε τον διάσημο αρχηγό της, και την θέση του πήρε ο Νικίας. Ο Νικίας θεώρησε ότι έπρεπε να συνάψουν συνθήκη ειρήνης με τους Σπαρτιάτες και έτσι συνέβη με όσο το δυνατόν ευνοϊκότερους όρους το 421 π.Χ. Έτσι, λοιπόν, έληξε η πρώτη φάση του πολέμου.
Ωστόσο, μετά την πρώτη φάση, οι εχθροπραξίες δεν σταμάτησαν. Έτσι ξεκίνησε η δεύτερη φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου, η οποία διήρκησε από το 415 έως το 413 π.Χ. και ονομάστηκε Σικελική Εκστρατεία. Σε αυτήν την εκστρατεία, πολύ σημαντική προσωπικότητα ήταν ο Αλκιβιάδης. Ο Αλκιβιάδης, ο οποίος διαδέχθηκε τον Νικία, άλλαζε συνεχώς παρατάξεις και κοίταζε πάνω απ’ όλα το προσωπικό του συμφέρον. Για αρχή έπεισε τους Αθηναίους να κάνουν εκστρατεία στη Σικελία αλλά μετά κατηγορήθηκε για ιεροσυλία και έφυγε στη Σπάρτη. Όμως στη Σπάρτη, τον κατηγόρησαν για προδοσία και μετέβη στην Περσία. Στο τέλος κατέληξε στην Αθήνα αλλά και από εκεί εκδιώχθηκε. Πιο αναλυτικά, ο Αλκιβιάδης έπεισε τους Αθηναίους ότι έπρεπε να μεταφέρουν τον πόλεμο στη Σικελία για το συμφέρον τους, και να κατακτήσουν την πόλη των Συρακουσών. Αυτό το εγχείρημα απέτυχε και οδήγησε στη μεγάλη ήττα των Αθηναίων και στην λήξη της δεύτερης φάσης του πολέμου.
Ωστόσο, ο πόλεμος δεν λήγει εδώ και έτσι ξεκινάει η τρίτη και η τελευταία φάση του, η οποία διήρκησε από το 413 έως και το 404 π.Χ. και ονομάστηκε Δεκελειακός Πόλεμος. Ονομάστηκε έτσι διότι στη Δεκέλεια οι Σπαρτιάτες είχαν χτίσει ένα τείχος ώστε οι Αθηναίοι να μην μπορούν να παίρνουν προμήθειες. Έτσι έσφιξαν τον κλοιό γύρω από την Αθήνα, για να υποταχθεί. Πλέον, ο Αλκιβιάδης τάχθηκε στο πλευρό των Σπαρτιατών και τους συμβούλεψε να πάρουν χρήματα από τον αιώνιο εχθρό των Ελλήνων, τους Πέρσες, και να δημιουργήσουν ένα ενισχυμένο ναυτικό. Οι Σπαρτιάτες άκουσαν τη συμβουλή του και μετά από πολλά χρόνια απέκτησαν ναυτικό ώστε να πολεμήσουν την Αθήνα. Σε αυτή την φάση, ξεκίνησε η πρώτη ναυμαχία, η οποία έγινε στις Αργινούσες το 406 π.Χ. όπου η Σπάρτη ηττήθηκε γιατί δεν είχε αποκτήσει ακόμα την εμπειρία στον ναυτικό πόλεμο. Οι Σπαρτιάτες με αρχηγό τον Λύσανδρο το 405 π.Χ. κατάφεραν να κυριεύσουν όλα τα πλοία (εκτός από 12) των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς, στη Μικρά Ασία.
Έτσι, στην τρίτη φάση, οι Αθηναίοι έμειναν χωρίς ναυτικό. Μετά από αυτό οι Σπαρτιάτες αποφάσισαν να πολιορκήσουν την Αθήνα και από στεριά και από θάλασσα. Αυτή η πολιορκία εξάντλησε τους Αθηναίους, οι οποίοι ζήτησαν συνθήκη ειρήνης. Οι σύμμαχοι ζητούσαν από τους Σπαρτιάτες να ισοπεδώσουν πλήρως την Αθήνα, αλλά εκείνοι δεν το έκαναν και δέχτηκαν να υπογράψουν συνθήκη ειρήνης με τους Αθηναίους. Η συνθήκη αυτή όριζε ότι οι Αθηναίοι δεν θα είχαν πλέον πλοία, παρά μόνο 12, τα Μακρά Τείχη θα κατεδαφιστούν, όλοι οι πολιτικοί εξόριστοι θα επέστρεφαν πίσω και οι Αθηναίοι θα υποχρεούνταν να έχουν τους ίδιους φίλους και εχθρούς με τους Σπαρτιάτες.
Αυτός ο πόλεμος προκάλεσε αμέτρητους νεκρούς, ερειπωμένες πόλεις, διχόνοια και ψυχικά τραύματα. Αποτέλεσε έναν από τους πιο τραγικούς και αδελφοκτόνους πολέμους της αρχαίας ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας. Πλέον στον ελληνικό χώρο μιλάμε για σπαρτιατική ηγεμονία και στην Αθήνα θα κυριαρχήσει το καθεστώς των Τριάκοντα Τυράννων. Αργότερα θα ξεσπάσει ένας καινούργιος πόλεμος που ονομάστηκε Κορινθιακός. Πολύ αργότερα οι πραγματικοί νικητές του πολέμου θα είναι οι Πέρσες, οι οποίοι και θα επιβάλλουν την Ανταλκείδιο Ειρήνη το 386 π.Χ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Πελεκίδης, Χ., Ραμού-Χαψιάδη, Α. (1972), Ο Πελοποννησιακός πόλεμος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.
- Μερτζάνης, Ι. (2010), Ο Πελοποννησιακός πόλεμος, Αθήνα: Εκδόσεις Βεργίνα.
- Kagan, D. (2004), The Peloponnesian War, Los Angeles: Penguin Books.
