Του Χρήστου Πεξομάτη,
Στις 20 Απριλίου του 1945, το Βερολίνο πέφτει στα χέρια του Κόκκινου Στρατού. Λίγους μήνες αργότερα, στις 2 Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου, η Αυτοκρατορική Ιαπωνία υπογράφει συνθηκολόγηση πάνω στο θωρηκτό USS Missouri, θέτοντας, έτσι, ένα τέλος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δυστυχώς, τον Β’ Π.Π. διαδέχθηκε ο Ψυχρός Πόλεμος, μία έντονη αντιπαράθεση μεταξύ Η.Π.Α. και Σοβιετικής Ένωσης για την ιδεολογική, στρατιωτική, οικονομική, κοινωνική και τεχνολογική υπεροχή και επιρροή στον πλανήτη. Μετά το 1960, βέβαια, αυτή η κόντρα επεκτάθηκε και στο διάστημα. Παρά το γεγονός ότι οι δυο υπερδυνάμεις δεν συγκρούστηκαν ποτέ κατά μέτωπο, υπήρχαν πολλές περιπτώσεις που η ανθρωπότητα έφτασε πολύ κοντά σε μία τέτοια σύρραξη.
Ένα αξιοσημείωτο στοιχείο αυτής της αντιπαράθεσης ήταν και το δόγμα Τρούμαν. Το Δόγμα Τρούμαν ανακοινώθηκε από τον Πρόεδρο των Η.Π.Α. Χάρι Σ. Τρούμαν τo 1947. Εκείνη την εποχή, η Ευρώπη, όπως ήταν φυσικό, βρισκόταν σε κατάσταση αναταραχής, με τα επακόλουθα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου να αφήνουν πολλά έθνη ευάλωτα ως προς τις συνθήκες διαβίωσης, την εξαθλίωση, τις ασθένειες και το χαμηλό προσδόκιμο ζωής. Οι Η.Π.Α. θεώρησαν πως όλοι αυτοί οι λόγοι καθιστούσαν πολύ πιθανό έναν σοβιετικό επεκτατισμό προς την υπόλοιπη Ευρώπη. Αφορμή για το δόγμα αυτό ήταν η αυξανόμενη επιρροή του κομμουνισμού, ιδίως στην Ελλάδα και την Τουρκία.
Ο κεντρικός στόχος του Δόγματος Τρούμαν ήταν η αναχαίτιση της εξάπλωσης του κομμουνισμού, μέσα από την παροχή οποιασδήποτε βοήθειας ήταν απαραίτητη, είτε ανθρωπιστικής, είτε οικονομικής, είτε στρατιωτικής. Αυτή η προσπάθεια ενισχύθηκε και από το σχέδιο Μάρσαλ, το οποίο πήρε το όνομα του από τον Υπουργό Οικονομικών των Η.Π.Α., ο οποίος πρότεινε να βοηθήσουν οι Η.Π.Α. στην ανοικοδόμηση της διαλυμένης Ευρώπης οικονομικά και υλικά. Το Δόγμα Τρούμαν βασίστηκε, επίσης, στην πεποίθηση της θεωρίας του ντόμινο, η οποία υποστήριζε ότι αν μια χώρα πέσει στον κομμουνισμό, τα γειτονικά έθνη θα ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Η θεωρία αυτή ενίσχυσε την ιδέα ότι οι Η.Π.Α. έπρεπε να δράσουν άμεσα, ούτως ώστε ένας τέτοιος επεκτατισμός να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο.
Αυτή η τάση σηματοδότησε, όμως, και μια σημαντική αλλαγή στην εξωτερική πολιτική των Η.Π.Α. Ουσιαστικά έθεσε τα θεμέλια για την ευρύτερη πολιτική του περιορισμού που καθοδηγούσε ενεργά τις αμερικανικές ενέργειες κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Το δόγμα αυτό επηρέασε σημαντικά μεταγενέστερες επεμβάσεις και στρατιωτικές εμπλοκές των Η.Π.Α., όπως ο πόλεμος της Κορέας ή η πολιτική των Η.Π.Α. προς τις χώρες του Κόλπου του Μεξικό, καθώς και της υπόλοιπης Λατινικής Αμερικής.
Το Δόγμα Τρούμαν δεν είχε μόνο άμεσες επιπτώσεις στις διεθνείς σχέσεις, αλλά διαμόρφωσε και το γεωπολιτικό τοπίο για τις επόμενες δεκαετίες. Έθεσε τις βάσεις για τον σχηματισμό στρατιωτικών συμμαχιών όπως το ΝΑΤΟ ή το comecon, οι οποίες αποσκοπούσαν στην αντιμετώπιση ή την επέκταση της επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης αντίστοιχα. Το δόγμα ενίσχυσε, τέλος, τον ιδεολογικό διαχωρισμό μεταξύ Ανατολής και Δύσης, έναν διαχωρισμός που εξακολουθεί να ισχύει μέχρι και σήμερα, αν και προφανώς η δυναμική του έχει εξασθενίσει σε σχέση με την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Britannica. (2018). Marshall Plan | Summary and Significance. In Encyclopædia Britannica. Διαθέσιμο εδώ
- The Editors of Encyclopaedia Britannica. (2019, January 24). Comecon | international organization. Encyclopedia Britannica. Διαθέσιμο εδώ
- Khan Academy. (2018). Start of the Cold War – The Truman Doctrine and the Marshall Plan. Khan Academy. Διαθέσιμο εδώ
- National Archives. (2021, September 28). Truman Doctrine (1947). National Archives. Διαθέσιμο εδώ
- Truman Doctrine: Date & Consequences | StudySmarter. (n.d.). StudySmarter UK. Διαθέσιμο εδώ
- The Truman Doctrine and the Marshall Plan – Short History – Department History – Office of the Historian. (n.d.). History.state.gov. Retrieved June 29, 2023, Διαθέσιμο εδώ
