Της Γιάννας Κοντοκώστα,
Σύμφωνα με το άρθρο 14 του Ποινικού Κώδικα (στο εξής ΠΚ), ως έγκλημα, ορίζεται «κάθε πράξη άδικη και καταλογιστή σε εκείνον που την τέλεσε, η οποία τιμωρείται από τον νόμο». Όταν, λοιπόν, πληρείται η αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος, και παράλληλα, υφίσταται αρχικός και τελικός καταλογισμός του δράστη, τότε το ποινικό δίκαιο -μέσω του ΠΚ-, επιβάλλει μια ανάλογη ποινή. Οι ποινές στον ΠΚ αναλύονται στα άρθρα 50 ως 76, μαζί με τα μέτρα ασφαλείας που απειλούνται, και διακρίνονται σε κύριες και παρεπόμενες.
Σύμφωνα με το άρθ. 50 ΠΚ, οι κύριες ποινές είναι οι στερητικές της ελευθερίας, η χρηματική ποινή και η προσφορά κοινωφελούς εργασίας. Όσον αφορά τις πρώτες, αυτές είναι η φυλάκιση, η κάθειρξη και ο περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων (άρθ. 51 §1 ΠΚ). Φυλάκιση ή κάθειρξη, επιβάλλεται σε δράστη, ο οποίος προσβάλλει βασικά έννομα αγαθά, όπως η ελευθερία κίνησης και δράσης ενός ατόμου και η περιουσία του. Ως ποινικές κυρώσεις, φυλάκιση και κάθειρξη, διαφέρουν μεταξύ τους, αλλά επιβάλλονται αυτοτελώς στον δράστη, στην περίπτωση που υπάρχουν βάσιμες υποψίες εναντίον του ή κριθεί ένοχος τελικά για την τέλεση μιας εγκληματικής ενέργειας – πράξης.
Όσον αφορά την φυλάκιση, πρόκειται για μια ποινική κύρωση, η οποία στερεί προσωρινά την ελευθερία του υπόπτου – δράστη, ο οποίος εγκλείεται σε έναν περιορισμένο χώρο. Δεν απαιτείται απαραίτητα να έχει προηγηθεί δίκη για την πράξη που πιθανόν ή σίγουρα διέπραξε. Σύμφωνα με το άρθ. 53 ΠΚ, η φυλάκιση δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη χρονικά των 5 ετών, αλλά ούτε και κατώτερη χρονικά των 10 ημερών. Αυτό, βέβαια, ισχύει μόνο αν δεν ορίζεται κάποια άλλη εκ του νόμου ρύθμιση, όπως συμβαίνει σε αρκετές περιπτώσεις στις διατάξεις του ειδικού μέρους του ποινικού δικαίου. Για παράδειγμα, στο άρθ. 325 ΠΚ για την παράνομη κατακράτηση, όποιος παράνομα κατακρατεί κάποιον άλλο για μεγάλο χρονικό διάστημα, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον 2 ετών αλλά και χρηματική ποινή.
Όσον, τώρα, αφορά την κάθειρξη, εννοιολογικά είναι συνώνυμη με την φυλάκιση, ως προς το περιεχόμενο όμως διαφέρει. Η κάθειρξη είναι η βαριά καταδίκη σε φυλάκιση για σοβαρό αδίκημα, και πιο συγκεκριμένα για κακούργημα, όπως για παράδειγμα για ανθρωποκτονία, βιασμό κ.α. Σύμφωνα με το άρθ. 52 ΠΚ, η ποινική κύρωση της κάθειρξης είναι πρόσκαιρη, και μόνο εάν ρητά ορίζεται από τον νόμο, είναι ισόβια. Στην περίπτωση που είναι πρόσκαιρη, δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 15 έτη, αλλά ούτε και να είναι μικρότερη των 5 ετών.
Η κάθειρξη εκτίεται, σε καταστήματα έκτισης ποινών κάθειρξης -κατά το άρθ. 11 του Σωφρονιστικού Κώδικα-, με αυξημένα μέτρα ασφαλείας. Διακρίνεται σε δύο είδη, σε πρόσκαιρη, δηλαδή, και σε ισόβια. Μετά την κατάργηση της θανατικής ποινής, η ισόβια κάθειρξη, είναι η αυστηρότερη ποινική κύρωση στο ελληνικό ποινικό δίκαιο. Προτείνεται πάντα διαζευκτικά με την πρόσκαιρη κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών, για να παρέχεται στον δικαστή η δυνατότητα ουσιαστικής επιμέτρησης και εξατομίκευσης της ποινής που αρμόζει σε κάθε συγκεκριμένο δράστη. Στην πρόσκαιρη κάθειρξη, ο νομοθέτης ορίζει το όριο της ποινής.
Έτσι, για παράδειγμα, στο άρθ. 299 ΠΚ, περιγράφεται η αξιόποινη πράξη της ανθρωποκτονίας με δόλο, και ορίζεται ως ποινή η ισόβια κάθειρξη (άρθ. 299 §1). Από την άλλη, στο άρθ. 303 ΠΚ, περιγράφεται η αξιόποινη πράξη της παιδοκτονίας για τη μητέρα που σκότωσε το παιδί της κατά τη διάρκεια ή μετά τον τοκετό και ήταν διαταραγμένος ο οργανισμός της από αυτόν. Γι’ αυτήν ορίζεται η ποινή της πρόσκαιρης κάθειρξης με ανώτερο όριο τα 5 έτη.
Καταλήγοντας, ανάλογα με τη σοβαρότητα και το είδος του εγκλήματος που έχει τελεστεί, επιβάλλεται από το δικαστήριο και η ανάλογη ποινική κύρωση. Εναπόκειται στην κρίση του δικαστή η επιλογή φυλάκισης ή ισόβιας/πρόσκαιρης κάθειρξης, μελετώντας τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του. Οι δύο ποινικές κυρώσεις, μπορεί να ταυτίζονται εννοιολογικά, διαφέρουν όμως ως προς την πρακτική εφαρμογή και επιβολή τους, γεγονός άκρως σημαντικό για την απονομή ουσιαστικής δικαιοσύνης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μπιτζιλέκης Ν., Συμεωνίδου-Καστανίδου Ε., Καϊάφα-Γκμπάντι Μ., Δίκαιο των Ποινικών Κυρώσεων, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2020
- Ποινικός Κώδικας, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2022
