Της Γεωργίας Παγιαβλά,
Το 2023, σύμφωνα με την 37η ετήσια κατάταξη του Forbes για τους πλουσιότερους ανθρώπους του πλανήτη, υπάρχουν 2.640 δισεκατομμυριούχοι, με τη συνολική τους αξία να ανέρχεται σε $ 12,2 τρις (Peterson-Withorn, 2023). Ο Bernard Arnault, Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ομίλου πολυτελών ειδών LVMH, κατέλαβε για πρώτη φορά την πρώτη θέση στον κατάλογο των δισεκατομμυριούχων του Forbes. Με ρεκόρ πωλήσεων και κερδών, η μετοχή της LVMH εκτινάχθηκε κατά 18%, οδηγώντας σε σημαντική αύξηση της καθαρής αξίας του Arnault. Με εκτιμώμενη περιουσία $ 211 δις, πρόσθεσε $ 53 δις τον τελευταίο χρόνο, καθιστώντας τον τον δισεκατομμυριούχο με τη μεγαλύτερη αύξηση πλούτου παγκοσμίως. Ο Elon Musk, ο οποίος κατείχε την πρώτη θέση την προηγούμενη χρονιά, έχει πλέον υποχωρήσει στη δεύτερη θέση, λόγω της πτώσης της αξίας της μετοχής της Tesla μετά την ανακοίνωση της εξαγοράς του Twitter από τον ίδιο. Παρά την επιτυχία της SpaceX, ο πλούτος του Musk έχει μειωθεί κατά $ 39 δις σε σχέση με πέρυσι. Ο Jeff Bezos, ο ιδρυτής της Amazon, κατατάσσεται στην τρίτη θέση με μείωση του πλούτου του κατά $ 57 δις, λόγω της σημαντικής πτώσης της μετοχής της εταιρείας. Ο Larry Ellison, συνιδρυτής της Oracle, και ο θρύλος των επενδύσεων Warren Buffett διεκδικούν την τέταρτη και την πέμπτη θέση αντίστοιχα στη λίστα των παγκόσμιων δισεκατομμυριούχων.
Τα περισσότερα δημοσιεύματα υποστηρίζουν ότι περίπου το 70% των δισεκατομμυριούχων θεωρείται ότι είναι αυτοδημιούργητοι (Πρώτο Θέμα, 2014; Ghandi, 2020; Livemint, 2023). Οι αυτοδημιούργητοι δισεκατομμυριούχοι αφηγούνται συχνά τις συναρπαστικές ιστορίες τους, για το πώς ξεκίνησαν από μια ταπεινή αφετηρία και ξεπερνώντας σημαντικές προκλήσεις πέτυχαν εξαιρετικό πλούτο. Για παράδειγμα, ο Elon Musk αναφέρει ότι αποφοίτησε με χρέη άνω των $ 100.000 και για να πληρώσει το νοίκι του έκανε το δωμάτιό του club, χρεώνοντας είσοδο $ 5 (ΕΤ, 2022), ενώ έχει απορρίψει τις αναφορές ότι ο πατέρας του είχε ένα ορυχείο σμαραγδιών στη Ζάμπια, αναφερόμενος σε αυτές ως ψέματα (Damalie, 2023). Άρα, χρειάστηκε να εργαστεί σκληρά για να φτάσει στηn κορυφή. Επίσης, ο Jeff Bezos αναφέρει ότι ίδρυσε την εταιρεία στο γκαράζ του σπιτιού του στα προάστια του Σιάτλ (μια παρόμοια ιστορία αναφέρουν οι Bill Gates και Mark Zukemberg) και με σκληρή δουλειά κατάφερε να μετατρέψει την Amazon σε έναν εταιρικό γίγαντα, που δραστηριοποιείται σχεδόν σε κάθε σημαντικό κλάδο (Palmer, 2021). Οι προσωπικές διαδρομές τους έχουν απήχηση στους ανθρώπους, καθώς ενσαρκώνουν την ιδέα του αμερικανικού ονείρου ή τη δυνατότητα ανοδικής κινητικότητας μέσω σκληρής εργασίας και αποφασιστικότητας.
Όμως, υπάρχει και η αντίθετη άποψη, που υποστηρίζει ότι «το μόνο κοινό των νέων μεγιστάνων με τους παλαιούς πάμπλουτους επιτήδειους είναι ο μύθος του ιδιοφυούς, sui generis αυτοδημιούργητου» (Πολιτάκης, 2018). Οι αυτοδημιούργητοι δισεκατομμυριούχοι λαμβάνουν εκτεταμένη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης, γεγονός που αυξάνει τη δημοτικότητά τους. Τα περιοδικά και οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης παρουσιάζουν συχνά τις ιστορίες επιτυχίας τους, τις επιλογές του τρόπου ζωής τους και τις επιχειρηματικές τους προσπάθειες. Αυτή η προσοχή των μέσων ενημέρωσης προσθέτει στη δημόσια εικόνα τους και αυξάνει την αντιληπτή επιρροή και τον θαυμασμό τους. Με άλλα λόγια, φαίνεται να συνοδεύει τους δισεκατομμυριούχους ένας μύθος, που καλλιεργείται μέσα από την κουλτούρα των Μ.Μ.Ε.
Αυτοί οι άνθρωποι δε ξεκίνησαν από το τίποτα. Δεν ήταν μόνο η σκληρή δουλειά και η αφοσίωση που τους οδήγησε στην κορυφή του πλούτου. Η επιτυχία των αυτοδημιούργητων δισεκατομμυριούχων δεn μπορεί να γίνει πλήρως κατανοητή, χωρίς να αναγνωριστεί το προνομιακό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, τα δίκτυα και οι διασυνδέσεις και, φυσικά, η εργασιακή εκμετάλλευση και η κυβερνητική βοήθεια (Withana, 2021).
Το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο και οι διασυνδέσεις των δισεκατομμυριούχων παίζουν συχνά σημαντικό ρόλο στην επιτυχία και τη θέση τους στην κοινωνική ιεραρχία. Πολλοί δισεκατομμυριούχοι έχουν επωφεληθεί από αρχικές επενδύσεις και οικονομική στήριξη που τους παρείχαν οι οικογένειές τους, γεγονός που τους δίνει ένα σημαντικό πλεονέκτημα στην οικοδόμηση των επιχειρήσεών τους. Αυτοί οι πόροι παρέχουν ευκαιρίες για εξερεύνηση, τη δυνατότητα ανάληψης κινδύνων και τη δημιουργία ενός δικτύου ασφαλείας που δεν είναι προσβάσιμο σε άτομα χωρίς παρόμοια προνόμια. Για παράδειγμα, ο Jeff Bezos έλαβε σημαντική επένδυση από τους γονείς του στα αρχικά στάδια της Amazon ύψους 333.432 δολάρια Αυστραλίας (245.573 δολάρια Η.Π.Α.), ενώ η μητέρα του Bill Gates ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της United Way και γνώρισε τον διευθύνοντα σύμβουλο της IBM, John Opel, και άρα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη σύνδεσή του με σημαίνοντα πρόσωπα του κλάδου (Bavin, 2021). Αξίζει, επίσης, να παρατηρήσουμε ότι το προφίλ του δισεκατομμυριούχου τείνει να είναι ο λευκός άνδρας, που αντανακλά ευρύτερες κοινωνικοοικονομικές ανισότητες που υπάρχουν με βάση παράγοντες, όπως τη φυλή και το φύλο.
Οι τεράστιες περιουσίες που συγκεντρώνουν οι δισεκατομμυριούχοι προέρχονται συχνά από οικονομικά συστήματα που βασίζονται στην εκμετάλλευση της εργασίας. Οι εταιρείες και οι βιομηχανίες που συνδέονται με δισεκατομμυριούχους συχνά βασίζονται σε χαμηλούς μισθούς, κακές συνθήκες εργασίας και ανεπαρκή εργασιακά δικαιώματα για τη μεγιστοποίηση των κερδών. Στην περίοδο της πανδημίας, οι δισεκατομμυριούχοι που βρίσκονται πίσω από εταιρείες κολοσσούς συνέχισαν να συσσωρεύουν πλούτο, ενώ αρνούνται να πληρώσουν στους εργαζόμενούς τους αναρρωτική άδεια (Lokhanwala & Seidman, 2020). Σύμφωνα με τους Mangundayao et al. (2021), κάθε χρόνο εκατομμύρια εργαζόμενοι στις Η.Π.Α. πέφτουν θύματα μισθολογικής κλοπής και, μεταξύ 2017 και 2020, περισσότερα από $ 3 δις επιστράφηκαν για λογαριασμό των εργαζομένων από επίσημους φορείς. Να τονίσουμε ότι η συγκεκριμένη μελέτη αναφέρεται μόνο στη «νόμιμη» κλοπή, δηλαδή στην καταβολή στους εργαζομένους λιγότερων από τον κατώτατο μισθό, η στη μη καταβολή πριμοδοτήσεων υπερωριακής απασχόλησης στους εργαζομένους που εργάζονται περισσότερες από 40 ώρες την εβδομάδα ή στην απαίτηση από τους εργαζομένους να εργάζονται εκτός ωραρίου πριν ή μετά τη βάρδιά τους. H εργασιακή εκμετάλλευση, όμως, αφορά και αυτό που έχει οριστεί από τον Karl Marx ως Υπεραξία, δηλαδή τη διαδικασία πληρωμής των εργαζομένων με λιγότερα χρήματα από την αξία που παράγουν, η οποία είναι η ουσία της μισθωτής εκμετάλλευσης στον καπιταλισμό. Με άλλα λόγια, η εργασιακή εκμετάλλευση είναι το κλειδί μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική συσσώρευση πλούτου.
Τέλος, οι δισεκατομμυριούχοι επωφελούνται, ουκ ολίγες φορές, από διάφορες μορφές κρατικής βοήθειας, όπως επιδοτήσεις, φοροαπαλλαγές, επιχορηγήσεις και ευνοϊκές ρυθμίσεις. Δηλαδή, οι δισεκατομμυριούχοι λαμβάνουν κρατική βοήθεια ανάλογη του σοσιαλισμού, αντανακλώντας την ειρωνεία ότι τα άτομα που συχνά υποστηρίζουν τις αρχές της ελεύθερης αγοράς και την περιορισμένη κυβερνητική παρέμβαση είναι αυτοί οι κύριοι που επωφελούνται από την κυβερνητική στήριξη και βοήθεια. Ας πιστέψουμε τον Musk, ότι ο πατέρας του δεν έχει ορυχείο και δεν συνέβαλε η οικογενειακή οικονομική του κατάσταση στις εταιρείες του, αλλά χωρίς τις συμβάσεις ύψους $ 2,89 δις της SpaceX με τη N.A.S.A. το 2021 και $ 653 εκατ. με την Πολεμική Αεροπορία των Η.Π.Α. το 2020, χωρίς τα «ορισμένα οφέλη μισθοδοσίας» που δέχθηκε η Tesla από τα $ 600 δις της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης για την τόνωση της οικονομία κατά την περίοδο της πανδημίας το 2020, χωρίς τις επιχορηγήσεις της SolarCity ύψους $ 497,5 εκατ. μέχρι το 2015 και τις φορολογικές πιστώσεις για τους καταναλωτές που βοήθησαν την Tesla να πουλήσει περισσότερα αυτοκίνητα (Insider, 2021), θα έφτανε ο Musk στη κορυφή των δισεκατομμυριούχων; Φαίνεται πώς, τελικά, το κράτος στον καπιταλισμό παρεμβαίνει ενεργά, για να υποστηρίξει και να προστατεύσει τα συμφέροντα των πλούσιων ή των επιχειρήσεων, πάρα των μεροκαματιάρηδων που εργάζονται πραγματικά σκληρά.
Μπορούμε να αφήσουμε τον μύθο του αυτοδημιούργητου δισεκατομμυριούχου, να αναρωτηθούμε αν τελικά τους χρειαζόμαστε και αν προσφέρουν καινοτομία και αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας, όπως και πόσα άλλα λέγονται ή αν τελικά είναι τα παράσιτα από τα οποία πρέπει να απαλλαγούμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Musk, Bezos, Gates: How these billionaires got their start, au.finance.yahoo.com, διαθέσιμο εδώ
- How Elon Musk started from nothing to now being the richest man alive, linkedin.com, διαθέσιμο εδώ
- 10 Richest Self-Made Billionaires, forbesmiddleeast.com, διαθέσιμο εδώ
- Elon Musk is speaking out against government subsidies. Here’s a list of the billions of dollars his businesses have received, businessinsider.com, διαθέσιμο εδώ
- 70% of billionaires are self-made and only 30% legacy, livemint.com, διαθέσιμο εδώ
- These Billionaires Are Hoarding Wealth While Denying Workers Paid Sick Leave, inthesetimes.com, διαθέσιμο εδώ
- Jeff Bezos built a $1.6 trillion company from nothing: Here’s the legacy he leaves behind, cnbc.com, διαθέσιμο εδώ
- Forbes’ 37th Annual World’s Billionaires List: Facts And Figures 2023, forbes.com, διαθέσιμο εδώ
- The Myth Of The “Self-Made” Billionaire, arthro.io, διαθέσιμο εδώ
- Elon Musk had over $100K of student debt when he started 1st company, turned his room into nightclub to pay rent, economictimes.indiatimes.com, διαθέσιμο εδώ
- Ο Γκέιτς, ο Μπέζος και ο Μασκ: Έλεος με τον κακογραμμένο μύθο του αυτοδημιούργητου μεγιστάνα, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Bloomberg: Έξι στους δέκα δισεκατομμυριούχους είναι αυτοδημιούργητοι, protothema.gr, διαθέσιμο εδώ
