Της Γλυκερίας Πίγκα,
Όλοι μας γνωρίζουμε ή έχουμε ακούσει για την κατάθλιψη, μια ψυχική ασθένεια που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Ωστόσο, όπως και άλλες ασθένειες, είτε σωματικές είτε ψυχικές, η κατάθλιψη περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων και συμπτωμάτων, που μπορούν να διαφέρουν από μια απλή αίσθηση θλίψης έως σοβαρά προβλήματα που επηρεάζουν την καθημερινή λειτουργία και ευημερία των ατόμων.
Σε αυτό το πλαίσιο, αξίζει να αναφέρουμε μία από τις πρωταρχικές μορφές κλινικής κατάθλιψης, γνωστή ως δυσθυμία. Παρόλο που παρουσιάζει ηπιότερα συμπτώματα σε σύγκριση με την κατάθλιψη, είναι μία χρόνια πάθηση που μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στους πάσχοντες. Οι παθολογικές τους διαθέσεις επηρεάζονται και η συνολική ποιότητα της ζωής τους μεταβάλλεται. Οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν μία σειρά συμπτωμάτων που μπορεί να διαρκούν μεγάλο χρονικό διάστημα, συμπεριλαμβανόμενων και της κατάθλιψης, της διαταραχής του ύπνου, της χαμηλής ενέργειας και της αυτοεκτίμησης.
Έρευνες αποκαλύπτουν ότι είναι μία από τις πιο συχνές ψυχολογικές ασθένειες, προσβάλλει 6-10% του πληθυσμού, καταστέλλοντας την ψυχοσωματική υπόσταση των ανθρώπων και αφήνοντάς τους να αισθάνονται αποκομμένοι από ό,τι κάποτε τους έδινε νόημα και ευχαρίστηση. Το μόνο βέβαιο είναι πως απαιτείται χρόνος για τη διάγνωση και τη θεραπεία της.
Προσφάτως, παρακολούθησα την ταινία Demolition και μου διήγειρε την απορία αν ο πρωταγωνιστής πάσχει από τη συγκεκριμένη πάθηση, δηλαδή από δυσθυμία. Ο Davis (τον οποίο υποδύεται ο ηθοποιός Jake Gyllenhaal) πέφτει σε μία κατάσταση κατάθλιψης, ύστερα από τον τραγικό θάνατο της συζύγου του, Julia (Heather Lind), εξαιτίας ενός αυτοκινητιστικού ατυχήματος. Ο κοινωνικός του περίγυρος, αλλά και ο ίδιος, ακόμη περιμένουν να είναι συντετριμμένος λόγω του ατυχήματος και αντί αυτού είναι συναισθηματικά κενός, ανίκανος να αισθανθεί οποιοδήποτε συναίσθημα.
“There was something between me and her.. I just didn’t take care of it’’
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Η ταινία Demolition (Ξανά από την αρχή), εμφανίστηκε στις οθόνες μας το 2016. Σκηνοθέτης της ο Jean-Marc Vallee, γνωστός και για την εξίσου επιτυχημένη ταινία Dallas Buyers Club. Η ταινία μας, λοιπόν, πραγματεύεται τη ζωή ενός επιτυχημένου τραπεζικού επενδυτή της Wall Street, όπου και εργάζεται στην επενδυτική εταιρεία του πεθερού του. Ύστερα από το αυτοκινητιστικό δυστύχημα που στέρησε τη ζωή της γυναίκας του, επιστρέφει στη δουλειά του σαν μην έχει συμβεί τίποτα. Ορισμένοι από τον κοινωνικό του περίγυρο προσπαθούν να του μιλήσουν για το τι έχει συμβεί, αλλά εκείνος αδυνατεί να ανταποκριθεί συναισθηματικά. Ένα κωμικό σκηνικό, με τον Davis στο νοσοκομείο και έναν αυτόματο πωλητή χαλασμένο να του χρωστάει M&Ms, συνδέει τον Davis με μια υπάλληλο εξυπηρέτησης πελατών, την Karen (Naomi Watts). Γνωρίζει και συνδέεται, επίσης, με τον γιο της Chris (Judah Lewis), ο οποίος παλεύει με τη σεξουαλικότητά του. Με τη βοήθειά τους, όμως, αρχίζει να επανασυνδέεται με τον κόσμο, ξεκινώντας με την κατεδάφιση της ζωής που κάποτε γνώριζε.
’”Repairing the human heart is like repairing an automobile…You have to take everything apart’’
Αξιοσημείωτη είναι η σκηνή όπου ο Davis, αφού συνειδητοποίησε την απώλεια της συζύγου του, εμφανίζεται πλέον ως ένας πολύ θυμωμένος άνθρωπος και φτάνει στο σημείο να καταστρέφει με ένα συνεργείο κατεδάφισης όλο του το σπίτι. Αυτό το μέρος της ταινίας είναι αναμφισβήτητα γυρισμένο με τον πιο συνειδητό συμβολισμό σε όλη την ιστορία του κινηματογράφου: Ο Davis διαλύει το σπίτι του με μια βαριοπούλα (σε περίπτωση που το κοινό δεν το καταλαβαίνει, στην πραγματικότητα αναφέρεται σε αυτό το έργο ως «καταστροφή του γάμου μου»).
Ο χαρακτήρας του Jake Gyllenhaal, ως Davis Mitchell, είναι αξιοσημείωτος. Στα πρώτα πλάνα μοιάζει με έναν παρείσακτο στη ζωή του: δεν παρατηρεί τον κόσμο γύρω του, δεν παρατηρεί τη γυναίκα του, δεν παρατηρεί τις ενοχλητικές σταγόνες στο ψυγείο… Αν δεν είχε μεσολαβήσει ένα παράλογο ατύχημα –ο θάνατος της γυναίκας του–, δεν θα είχε βγει από τη χειμερία νάρκη.
Για πρώτη φορά στη ζωή του, ο Davis Mitchell θέτει στον εαυτό του το ερώτημα: «Γιατί δεν μπορώ να νιώσω τίποτα;» Για πρώτη φορά στη ζωή του, κοιτάζει γύρω του, παρατηρεί μια κακοήθη διαρροή στο ψυγείο και την πόρτα που τρίζει στην τουαλέτα που λειτουργεί και χίλια άλλα οικιακά προβλήματα που τόσο εύκολα αγνοούσε πριν. Αρχίζει να αποδομεί τα αντικείμενα του περιβάλλοντος κόσμου, με την ελπίδα ότι κάπου μέσα στους αποσυναρμολογημένους μηχανισμούς θα του αποκαλυφθεί η ουσία. Με την ίδια δύναμη αναλαμβάνει την καταστροφή της ίδιας του της ζωής, με την ελπίδα ότι κάπου μέσα στα συντρίμμια της θα υπάρχει μια απάντηση. Και βρίσκει την απάντηση, η οποία είναι η πιο δύσκολη για να την αποδεχτεί, και ακόμη και να την προφέρει δεν είναι εύκολο, αλλά μέσα από τα δάκρυα ο Davis εξακολουθεί να λέει τη φράση-κλειδί:
“Julia and I loved each other… I killed our love.’’
Ποιο είναι, λοιπόν, το νόημα της ταινίας Demolition, αναρωτιέται με ανυπομονησία ο τηλεθεατής. Και ποιο είναι το νόημα της ζωής; Ο Jean-Marc Vallee μάς έδειξε λίγες μέρες από τη ζωή ενός συνηθισμένου ανθρώπου, του οποίου η συνηθισμένη ύπαρξη ανατράπηκε από ένα τραγικό γεγονός. Και η ζωή δεν κάνει ερωτήσεις και δεν δίνει απαντήσεις. Η ζωή δεν έχει πλοκή και νόημα, εκτός από αυτά με τα οποία τη γεμίζουμε εμείς οι ίδιοι. Και ο Davis Mitchell ευθυγράμμισε τη ζωή του με τις αξίες που απέκτησε κατά τη διάρκεια μιας σύντομης περιόδου ολοκληρωτικής καταστροφής.
Ο Vallee, δημιούργησε μια αντισυμβατική δραματουργία για έναν άνδρα με άδεια καρδιά, που τραβιέται πίσω στη χώρα των ζωντανών από τον πεθερό του, τη νεοαποκτηθείσα φίλη του και τον γιο της. Ο Jake Gyllenhaal, από την άλλη, δίνει μια νευρική και έντονη ερμηνεία ως χήρος που διαλύει σχεδόν τα πάντα γύρω του, ως εξάσκηση για να ξεκλειδώσει τον κώδικα της καρδιάς του. Και, στο τέλος, αυτό είναι πραγματικά το μόνο που χρειάζεται να κάνει.
Εσύ, θα «γκρέμιζες» τα πάντα για να ξαναρχίσεις να ζεις από την αρχή;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ξανά από την αρχή, imdb.com, διαθέσιμο εδώ
- Demolition, spiritualityandpractice.com, διαθέσιμο εδώ
- Dysthymia, health.harvard.edu, διαθέσιμο εδώ
