Της Καρολίνας Σόμπτσυκ,
«Υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο…;». Είναι ίσως το σημαντικότερο και μακράν το πιο συναρπαστικό ερώτημα που απασχόλησε ποτέ τον άνθρωπο. Μετά την εμφάνιση και ανάπτυξη των πολιτισμών ανά τον κόσμο, το μέγα αυτό υπαρξιακό μυστήριο αναζητήθηκε και εκφράστηκε έντονα μέσα από τη θρησκεία, το κατεξοχήν πολιτιστικό σύστημα μιας ανθρώπινης κοινωνίας (δηλαδή, ταυτόχρονο σύστημα πίστης, αξιών και συμπεριφορών). Οι θρησκείες είναι δημιουργήματα είτε της μυθολογίας, του θρύλου και της παράδοσης, είτε, κατά την κρατούσα επιστημονική θέση, προέλευσης εθνολογικής και κοινωνικής. Στη δεύτερη κατηγορία εμπίπτει και ο ανιμισμός, η αρχαιότερη καταγεγραμμένη πρακτική ανθρώπινης λατρείας. Με βάση αυτόν, κάθε πράγμα, κάθε μορφή και εκδήλωση του φυσικού κόσμου έχει τη δική του ψυχή, ενώ άνθρωποι και σύμπαν «συνυπάρχουν στο ίδιο πνευματικό βασίλειο».
Χαρακτηριστική περίπτωση λαών που ασπάζονταν –και ακόμη ασπάζονται– τον ανιμισμό είναι οι Ιθαγενείς της Βορείου Αμερικής. Στη «θρησκεία» της πλειοψηφίας των ινδιάνικων λαών, θεωρείται ότι μετά το θάνατο του προσώπου ή την απώλεια του οποιουδήποτε στοιχείου του κόσμου, η ψυχή του εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά σε μια διάσταση διαφορετική. Αυτή η θεώρηση συνδέεται στενά με μιαν άλλη αντίληψη, συγκεκριμένα με τη φιλοσοφία του «ιερού χώρου». Πρόκειται για μια θεώρηση περί της έννοιας του «χωροχρόνου»: όταν λάβει χώρα ένα γεγονός σημαντικό για τη ζωή κάποιου ανθρώπου, αυτός θα μπορέσει να το βιώσει ξανά, εφόσον επισκεφτεί το ίδιο ακριβώς μέρος. Επομένως, μέσω της επίσκεψης της σχετικής τοποθεσίας, ο χρόνος ως μέγεθος καταρρίπτεται και το μέρος αποκτά τη δική του πνευματικότητα.
Στη Βορειοανατολική Αριζόνα των Ηνωμένων Πολιτειών, στο Σονγκοπάβι της Περιφέρειας Ναβάχο, ζει η φυλή Χόπι. Οι Χόπι ανήκουν στις φυλές Pueblo, δηλαδή ζουν σε μόνιμους οικισμούς σε σπίτια φτιαγμένα από λάσπη και ξύλο, και κατάγονται από τους Αρχαίους Χωρικούς Λασπόσπιτων, οι οποίοι κατοικούσαν στα νοτιοδυτικά της χώρας ήδη από το 7.000 π.Χ. Πρόκειται για τη μοναδική φυλή Ινδιάνων που κατάφερε να απωθήσει τους Ισπανούς κατακτητές από τον 16ο αιώνα. Η πρώτη τους επαφή με τους λευκούς σημειώθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα. Επιπλέον, ανέκαθεν λόγω της ξηρασίας της περιοχής, ο λαός αυτός δεν αποτελείτο αποκλειστικά από αγρότες–κτηνοτρόφους, αλλά ο πολιτισμός τους σημείωσε εξαρχής μια ανώτερη πνευματικότητα. «Χόπι» είναι η βασική ιδέα γύρω από τη θρησκεία και τον πολιτισμό: σημαίνει την ευλάβεια και την ειρηνική διάθεση προς όλα τα στοιχεία του φυσικού κόσμου. Για τους ως άνω λόγους, λοιπόν, η κουλτούρα των Χόπι πιθανολογείται ότι έχει μείνει όχι απλώς ανεπηρέαστη από άλλες, αλλά και κρυφή στους λαούς που αυτοί συναναστράφηκαν! Πάντως, ένας χαριτωμένος, υπαρξιακού ενδιαφέροντος μύθος δικής τους επινόησης εμφανίζεται στη δική τους παράδοση, καθώς και σε άλλων γειτονικών τους λαών.
Κάποτε, στο Σονγκοπάβι ή στο Οραΐμπι, ένας ευφυής και γεμάτος περιέργεια νεαρός Χόπι ατένιζε συχνά τους τόπους ταφής των νεκρών και αναρωτιόταν τι συμβαίνει στον άνθρωπο όταν αυτός πεθάνει. Ο πατέρας του, αρχηγός της φυλής, ρώτησε τους συνανθρώπους του και κατέληξε στον ηλικιωμένο Γέρο Ασβό, σοφό και γνώστη της φαρμακευτικής. Αυτός έδωσε οδηγίες στον αρχηγό να ντύσει και να στολίσει το γιο του, όπως ακριβώς ετοιμάζουν τους νεκρούς, και θα τον βοηθούσε να φτάσει στο Σπίτι των Σκελετών, όπου θα έβρισκε την απάντηση. Κατόπιν έδωσε στο νεαρό ένα φάρμακο, το άλειψε στα αφτιά και στην καρδιά του και τον σκέπασε με μια ρόμπα. Ο νέος σε λίγο αποκοιμήθηκε.
Όσο κοιμόταν, είδε ένα μονοπάτι που οδηγούσε στα δυτικά και το ακολούθησε. Σε διάφορα σημεία συνάντησε νεκρούς που κουβαλούσαν πέτρες, είχαν δεμένους κάκτους στα πόδια ή βασανιζόμενοι με άλλον τρόπο περιπλανούνταν χωρίς προορισμό. Του ζητούσαν βοήθεια με τα φορτία τους, όμως αυτός αρνιόταν, καθότι βιαζόταν. Τελικά έφτασε σε έναν ιερέα που χτυπούσε δυνατά μια καμπάνα. Εκείνος του εξήγησε ότι οι νεκροί που είδε είχαν πράξει κάποιο αδίκημα όσο ζούσαν και εξαιτίας τους είχαν σημειωθεί περίοδοι ξηρασίας, οπότε γι’ αυτό οι ψυχές τους ήταν καταδικασμένες να προχωρούν μετ’ εμποδίων και πάρα πολύ αργά προς το Σπίτι των Σκελετών, με την ελπίδα ότι κάποτε θα το έφταναν.
Έπειτα του έδειξε τη συνέχεια του μονοπατιού προς το Σπίτι. Προχωρώντας ο νεαρός, σε έναν απότομο γκρεμό συνάντησε τον Αρχηγό Αρκούδα, έβγαλε όπως εκείνος του είπε τη λευκή φούστα του, τη χρησιμοποίησε ως ιπτάμενο χαλί και κατέβηκε με ασφάλεια το γκρεμό. Στη βάση του είδε πυκνούς καπνούς και από τη Σκελετωμένη Γυναίκα πληροφορήθηκε ότι κάποιοι νεκροί έρχονταν εκεί, για να καούν από επιλογή τους και να εξιλεωθούν. Ένας άλλος ιερέας πάλι του έδειξε ένα πολύ βαθύ και πολύ σκοτεινό μέρος, όπου ο ίδιος έριχνε άλλους αμαρτωλούς και έμεναν εκεί στο διηνεκές.
Συνεχίζοντας, ένας ακόμη ιερέας τον πήγε σε ένα μεγάλο χωριό με κατάλευκα σπίτια. Στην είσοδο του χωριού έπαιζαν ανέμελα παιδιά. Πιο μέσα σε μια ολάνθιστη γωνιά κάθονταν νεκροί αρχηγοί, αυτή ήταν η μεταθανάτια επιβράβευσή τους για την εν ζωή καλοσύνη τους και την υπηρεσία τους ως σωστοί αρχηγοί. Οι Σκελετοί, που περίμεναν την άφιξή του, τον κοίταζαν με δέος και τον οδήγησαν στη Φατρία της Αρκούδας, όπου αυτός ανήκε. Εκεί του έδωσαν φαγητό και γέλασαν που το έφαγε πεινασμένος, αφού οι ίδιοι ως ψυχές πια ποτέ δεν έτρωγαν και του είχαν δώσει φαγητό που προηγουμένως το είχαν πετάξει.
Αφού έφαγε, τους διηγήθηκε πώς και γιατί είχε κατέβει στα μέρη τους. Αυτοί του ζήτησαν έπειτα να δώσει οδηγίες στη φυλή του, να διεξάγουν προς τιμήν τους τα εξής τελετουργικά: να δένουν μαντήλια στο κεφάλι, να ετοιμάζουν φαγητά και να ανάβουν φωτιές. Τότε οι Σκελετοί με τη βοήθεια των ποικίλων φαρμάκων τους θα μετατρέπουν τον καπνό που θα φτάνει σε αυτούς, σε σύννεφα γεμάτα βροχή και θα τα στέλνουν πίσω σε αυτούς.
Η ιστορία μας τελειώνει με δυο τρόπους. Ο ένας είναι ότι ο νεαρός γύρισε στους γονείς του σώος και οι τελετές βροχής συνεχίστηκαν βάσει των παραπάνω οδηγιών. Ο άλλος είναι ότι ο νεαρός επιχείρησε να ξαναεπισκεφτεί το Σπίτι των Σκελετών, γιατί τον μάγεψε ο τρόπος ύπαρξής τους. Όμως, η δεύτερη φορά που πήρε το φάρμακο ήταν και η τελευταία του. Πέθανε όντως και μετέβη στη μόνιμη κατοικία του. Όταν οι γονείς του ένιωσαν έντονα να τους λείπει ο γιος τους, αυτός μετά από τέσσερις μέρες τους επισκέφθηκε για τελευταία φορά, τους καθησύχασε ότι διαβιεί ειρηνικά, επέστρεψε στον άλλον κόσμο και οι γονείς συνέχισαν να ζουν ευλαβικά, τιμώντας τις ψυχές των νεκρών.
Έτσι, λοιπόν, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι και η φιλοσοφία των Ινδιάνων συγκλίνει με τις περισσότερες, αν όχι όλες τις θρησκείες ως προς την ύπαρξη μετά θάνατον ζωής, αλλά και στην ύπαρξη καλού και κακού και τον παρεπόμενο διαχωρισμό της τελευταίας σε κόλαση και παράδεισο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- A Journey to the Skeleton House, 111booksfor2011.wordpress.com, Διαθέσιμο εδώ
- A Journey to the Skeleton House 1 – A Hopi Legend, firstpeople.us, Διαθέσιμο εδώ
- A Journey to the Skeleton House 1 (Hopi), granneman.com, Διαθέσιμο εδώ
