Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Η περίοδος του Μεσοπολέμου ήταν ιδιαίτερα ταραχώδης για πολλά κράτη, όπως και την Ελλάδα. Στη Θεσσαλονίκη, μια ιδιαίτερα κοσμοπολίτικη για την εποχή πόλη, η οποία αποτελούσε ένα μωσαϊκό από διαφορετικές εθνότητες και πολιτικές αντιλήψεις. Αριστοκράτες, πρόσφυγες, φτωχοί, Βενιζελικοί και Αντιβενιζελικοί, αριστεροί και δεξιοί, Εβραίοι, κομμουνιστές και κατάσκοποι, όλοι μαζί συνέθεταν μια κατάσταση όπου είχαν επικρατήσει κάθε είδους εχθρότητες, με αποτέλεσμα η πόλη να μαστίζεται από συγκρούσεις διαφόρων ομάδων και τελικά να μοιάζει σαν όλοι να ήταν εναντίον όλων. Αυτή ακριβώς η Θεσσαλονίκη του 1931 είναι και το σκηνικό όπου εκτυλίσσονται τα γεγονότα του σημερινού βιβλίου.
Μέσα από ένα νέο νουάρ μυθιστόρημα, ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης θα μας μεταφέρει στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου. Το έργο έχει τον ευρηματικό τίτλο Ήλιος με ξιφολόγχες και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη. Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης είναι ένας ιδιαίτερα αναγνωρισμένος συγγραφέας, καθώς έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία, και μυθιστορήματά του έχουν μεταφερθεί στο θέατρο, αλλά και στη μεγάλη οθόνη, με γνωστότερο ίσως το μυθιστόρημα Ουζερί Τσιτσάνης, που αποτέλεσε τη βάση της ομώνυμης ταινίας του Μανούσου Μανουσάκη. Ο συγγραφέας έχει ασχοληθεί με τα ΜΜΕ και τον Τύπο, αλλά και με τον κινηματογράφο, καθώς υπογράφει μαζί με τον Παντελή Βούλγαρη το σενάριο της αγαπημένης ταινίας Όλα είναι δρόμος. Το σημερινό βιβλίο κυκλοφόρησε φέτος, ενώ άλλοι τίτλοι του συγγραφέα είναι επίσης διαθέσιμοι από τις Εκδόσεις Πατάκη. Ας δούμε, όμως, την ιστορία του συγκεκριμένου μυθιστορήματος.
Μέσα στην κατάσταση που παρουσιάστηκε ήδη, ο ταγματάρχης Γόρδιος Κλήμεντος – με αυτό το καθόλου τυχαίο όνομα – έχει τεθεί επικεφαλής της αντικατασκοπίας για την πόλη της Θεσσαλονίκης. Στόχος του είναι να «ενοποιήσει τις αντικρουόμενες πεποιθήσεις» ή, ορθότερα, να καταστείλει τις συγκρούσεις της πόλης. Μέσα από την ιστορία του ταγματάρχη, ο αναγνώστης τον ακολουθεί σε μικρές και μεγάλες πτυχές της Ιστορίας της Θεσσαλονίκης, καθώς γίνονται φανεροί όλοι οι δρώντες στην πόλη: κατάσκοποι ξένων και εγχώριων δυνάμεων, επαναστατικοί φορείς, παρακολουθήσεις, ίντριγκες και χαρακτήρες που δεν διστάζουν να φτάσουν στα άκρα για να ικανοποιήσουν τα κίνητρά τους.
Ο ταγματάρχης, όμως, δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο τη Θεσσαλονίκη, αλλά και τα δικά του μυστικά, που δεν περιορίζονται στην υπηρεσία του. Η πορεία των γεγονότων στη Θεσσαλονίκη συνδέεται μέσα από την αφήγηση με το ερωτικό πάθος που συνταράσσει τη ζωή του πρωταγωνιστή και το οποίο ο ίδιος βρίσκει στο πρόσωπο της Ντανιέλ, μιας εξιδανικευμένης γυναικείας μορφής. Η ίδια είναι κόρη μεγάλης και πλούσιας οικογένειας, αλλά αποτελεί μια επαναστατική φιγούρα, καθώς είναι ιδιαίτερα πνευματώδης, δεν πιστεύει σε κοινωνικές συμβάσεις και επιθυμεί την αυτοδιάθεσή της. Οι απόψεις της για τη ζωή και ο ασυμβίβαστος χαρακτήρας της φαίνονται ακόμη και από τη Χάρλεϊ που οδηγεί, πράγμα ιδιαίτερα σπάνιο και καινοτόμο για μια γυναίκα της εποχής.
Η αρχή της έρευνας για τον Γόρδιο, αλλά και της δικής μας περιήγησης στο σύμπαν της αφήγησης του Σκαμπαρδώνη, είναι μια φωτιά που ξεσπά σε μια αποθήκη και έχει ως αποτέλεσμα την ανάγκη διερεύνησης για δύο θανάτους, ενός κομμουνιστή και ενός Εβραίου που ήταν και πληροφοριοδότης του ταγματάρχη. Μέσα από την εξιχνίαση του φόνου, αναβιώνουν οι συγκρούσεις που αποτελούσαν την πραγματικότητα της πόλης κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Ο αναγνώστης περιηγείται σε μια πόλη που βιώνει μια κρίση ταυτότητας, καθώς το Ιδιώνυμο κατά των κομμουνιστών έχει ψηφιστεί μόνο δύο χρόνια νωρίτερα και η ανάδυση ολοκληρωτικών ιδεολογιών της δεκαετίας του 1930 έχει αρχίσει να δείχνει τα αποτελέσματά της και στην Ελλάδα. Ό,τι κι αν κάνει ο Γόρδιος, δεν θα μπορέσει να αποτρέψει τα επεισόδια της συνοικίας Κάμπελ το 1931, που αποτέλεσαν και την πρώτη μεγάλης κλίμακας επίθεσης κατά των Εβραίων στην Ευρώπη της εποχής.
Με όχημα την αφήγηση της ιστορίας, ο συγγραφέας μας οδηγεί σε ένα ταξίδι στη Θεσσαλονίκη, από τα μεγάλα μέγαρα και τα κοσμικά σαλόνια μέχρι τις παραγκουπόλεις των προσφύγων. Το πανόραμα της Θεσσαλονίκης της περιόδου παρουσιάζεται με γλαφυρά χρώματα, καθώς με φόντο την πόλη αυτή εκτυλίσσονται ραγδαία οι πολιτικές ζυμώσεις, σε ένα γενικότερο κλίμα βίας και δυσπιστίας. Μια ιδιαίτερη επιλογή του βιβλίου είναι η αναφορά στον Τύπο που εκδιδόταν τότε με αμείωτη ένταση, παρόλο που μεγάλα τμήματα του πληθυσμού δεν γνώριζαν καν ανάγνωση. Ο Σκαμπαρδώνης επιτυγχάνει έτσι να δημιουργήσει το κλίμα της εποχής μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, κάνοντας την αφήγηση ακόμη πιο ελκυστική.
Πράγματι, δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι το συγκεκριμένο μυθιστόρημα πραγματεύεται τόσο ενδιαφέροντα ζητήματα και με τόσο έντονο ρυθμό, ώστε να είναι πολύ δύσκολο να αφήσει κανείς από τα χέρια του το βιβλίο αν δεν το τελειώσει. Ήδη από τον τίτλο του, το έργο προδιαθέτει για διάφορες «ξιφολόγχες» που είναι ικανές να υπερασπιστούν, να καταστρέψουν ή να αποτελέσουν σύμβολα. Πρόκειται για ένα βιβλίο που δεν δανείζεται απλώς την ιστορική συνθήκη για να την κάνει φόντο των εξελίξεων, αλλά παρουσιάζει μια ιστορία που συμπνέει οργανικά με το περιβάλλον της εποχής της, γι’ αυτό και το προτείνουμε για όλους τους αναγνώστες, αλλά ιδίως τους λάτρεις των αστυνομικών και ιστορικών μυθιστορημάτων.
