Της Ειρήνης Τσαρούχα,
Ένα από τα σημαντικότερα προνόμια που αποδίδει η έννομη τάξη στις επιχειρήσεις είναι η αναγνώριση σε αυτές διακριτικών γνωρισμάτων που διασφαλίζουν την καθιέρωσή τους στις συναλλαγές και στη συνείδηση του καταναλωτικού κοινού, αλλά και εξασφαλίζουν τη διάκρισή τους από άλλες επιχειρήσεις. Ένα από τα σημαντικότερα διακριτικά γνωρίσματα είναι το δικαίωμα στο σήμα, το οποίο προστατεύεται από τον προσφάτως τροποποιημένο νόμο 4679/2020. Όπως είναι φανερό, η απόκτηση του δικαιώματος στο σήμα αποκτάται τυπικά, ακολουθώντας μια ορισμένη στον νόμο διαδικασία κατάθεσης και καταχώρισης. Επίσης, δεν απαιτείται προηγουμένως να έχει καθιερωθεί στις συναλλαγές, αλλά αποκτά ισχύ με μόνη την καταχώριση.
Η φύση του δικαιώματος στο σήμα κυριαρχείται από τον απόλυτο και καθολικό χαρακτήρα του. Είναι ένα περιουσιακής φύσης δικαίωμα πάνω σε άυλο αγαθό με κύρια λειτουργία τη λειτουργία προέλευσης, δηλαδή την ικανότητά του να ταυτίζει μια επιχείρηση στη συνείδηση του καταναλωτικού κοινού με συγκεκριμένα προϊόντα ή υπηρεσίες συγκεκριμένης ποιότητας και σύνθεσης. Έτσι, παράλληλα, επιτελεί και διαφημιστική λειτουργία.
Υπάρχουν πολλά είδη σημάτων. Συναντώνται λεκτικά σήματα, δηλαδή συνδυασμός λέξεων και φράσεων ή ονόματα φυσικών προσώπων που είναι και τα πιο συνήθη. Υπάρχουν τα ηχητικά σήματα, τα οπτικοακουστικά, τα απεικονιστικά που συνδυάζουν εικόνα και λέξεις, τα τρισδιάστατα, πχ. Ένα ιδιαίτερο μπουκάλι αρώματος που αναπαριστά γυναικείο σώμα. Στην αγορά, βέβαια, κυριαρχούν τα σύνθετα σήματα, δηλαδή σήματα που συνδυάζουν τις παραπάνω κατηγορίες.
Με βάση τον νόμο 4679/2020 (άρθρο 2 παρ.1), τα σήματα προκειμένου να μπορούν να καταχωριστούν πρέπει να έχουν διακριτική ικανότητα, αυτοτέλεια και δυνατότητα αναπαραστάσεως. Ως διακριτική ικανότητα νοείται η ικανότητα του σημείου να διακρίνει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες μιας επιχείρησης από τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες άλλων επιχειρήσεων. Εδώ, αφορά, την αφηρημένη διακριτική ικανότητα, δηλαδή τη δυνατότητα ενός σημείου να διακρίνει γενικά και όχι συγκεκριμένο προϊόν ή υπηρεσία. Για παράδειγμα, ένα τυχαίο χρώμα ή μια τελεία που καταρχήν δεν μπορεί να αποτελέσει γενικά προσδιοριστικό στοιχείο. Το σημείο, επίσης, πρέπει να είναι σαφές και μονοσήμαντο. Η αυτοτέλεια αφορά την ανεξαρτησία που πρέπει να έχει σε σχέση με το προϊόν και τη συσκευασία του. Έτσι, δεν μπορεί να γίνει σήμα το κλασικό πορτοκαλί χρώμα για αναψυκτικό πορτοκαλάδας ή το κλασικό σχήμα μπάλας για μπάλα. Τέλος, πρέπει να υπάρχει δυνατότητα αναπαράστασης, δηλαδή να μπορεί να κατατεθεί κατά τρόπο «σαφή, ακριβή, αυτοτελή, ευπρόσιτο, κατανοητό, διαρκή και αντικειμενικό» (άρθρο 2 παράγραφος 2).
Η Διεύθυνση σημάτων, προκειμένου να κάνει δεκτή την αίτηση κατάθεσης, προβαίνει σε έλεγχο του εάν συντρέχουν περιπτώσεις απαραδέκτου είτε σχετικού είτε απόλυτου. Απόλυτο απαράδεκτο συντρέχει στις εξαντλητικά απαριθμούμενες στον νόμο περιπτώσεις του άρθρου 4. Ενδεικτικά, μερικές από τις σπουδαιότερες είναι η έλλειψη διακριτικής δυνατότητας με τη στενή του όρου έννοια, δηλαδή της δυνατότητας να διακρίνει τα συγκεκριμένα προϊόντα ή υπηρεσίες και η αντίθετη με τα χρηστά ήθη σύμβολα. Έτσι, δεν μπορεί να θεωρηθεί σήμα το όνομα «γάλα» για γάλα, δεδομένου ότι είναι μια έννοια που χρησιμοποιείται στον οικείο κύκλο συναλλαγών και είναι περιγραφικό του προϊόντος. Το ίδιο ισχύει για την λέξη «εστιατόριο» για το εστιατόριο, εκτός και εάν έχει αποκτήσει ήδη διακριτική δύναμη στις συναλλαγές. Επίσης, δεν μπορεί να γινεί δεκτό σύμβολο με υβριστικά σημεία. Μια ακόμα ένδειξη απόλυτου απαραδέκτου είναι η χρήση συμβόλων εθνικών, θρησκευτικών ή ονόματα κρατών. Η αίτηση για καταχώριση θα θεωρηθεί τότε, αυτεπαγγέλτως απαράδεκτη.
Σχετικό απαράδεκτο, από την άλλη, συντρέχει με βάση το άρθρο 5 στις περιπτώσεις που το κατατεθέν στην αίτηση σημείο συγκρούεται με ένα ήδη κατοχυρωμένο σήμα ή διακριτικό γνώρισμα. Τότε, δίδεται προθεσμία στον δικαιούχο να ασκήσει ανακοπή και η αίτηση δεν απορρίπτεται αυτεπαγγέλτως. Εάν παρέλθει αυτή η προθεσμία ή δεν ασκηθεί μετέπειτα αίτηση ακυρότητας, τα δύο σήματα συνυπάρχουν, ακόμα και εάν αφορούν όμοια ή παρόμοια προϊόντα.
Από την καταχώριση του σήματος και μετέπειτα, το σήμα προστατεύεται έναντι τρίτων που το προσβάλουν. Προσβολή υφίσταται εφόσον υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης των προϊόντων ή των υπηρεσιών των δύο επιχειρήσεων από τον μέσο καταναλωτή. Κίνδυνος σύγχυσης υφίσταται όταν ο μέσος κατανάλωσης πιστεύει ότι τα προϊόντα ή υπηρεσίες του προσβολέα προέρχονται από την επιχείρηση του δικαιούχου ή ότι οι δύο επιχειρήσεις συνδέονται οικονομικά. Τέλος, στα σήματα φήμης, δηλαδή στα σήματα που είναι παγκοσμίως γνωστά πχ. Το σήμα της apple ή του Starbucks, απαιτείται απλά να συντρέχει κίνδυνος συσχέτισης του κοινού και αθέμιτη βλάβη των οικονομικών συμφερόντων της επιχείρησης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Νικόλαος Ρόκας, Βιομηχανική Ιδιοκτησία και αθέμιτος Ανταγωνισμός, 4η έκδοση, 2022, Νομική Βιβλιοθήκη
