Του Θανάση Κυρίτση,
Όλοι μας, από τη βρεφική ήδη ηλικία, βιώνουμε το συναίσθημα του άγχους ή του φόβου. Στην αρχή, βιώνουμε άγχος αποχωρισμού, όταν απομακρυνόμαστε από το άτομο που μας φροντίζει, ή φοβόμαστε τα ξένα πρόσωπα. Στη συνέχεια, μπορεί να φοβόμαστε τα ζώα ή το σκοτάδι και όταν περνάμε στην εφηβεία ίσως αγχωνόμαστε, για το αν μας αποδέχονται οι συνομήλικοί μας. Είναι, λοιπόν, γεγονός ότι στα παιδιά και στους εφήβους υπάρχουν άγχη και φοβίες που αναμένεται να έρθουν. Όμως, τι γίνεται όταν τα παιδιά και οι έφηβοι ανησυχούν έντονα και δυσανάλογα ως προς τις προκλήσεις που βιώνουν και το άγχος κατακλύζει πολλούς τομείς της ζωής τους και τους προκαλεί δυσφορία και δυσλειτουργία;
Σε αυτές τις περιπτώσεις, ίσως υποφέρουν από τη Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή (Γ.Α.Δ.). Στον πληθυσμό των Η.Π.Α. εκτιμάται ότι η διαταραχή αυτή προσβάλλει το 3% του γενικού πληθυσμού και το 3-5% των παιδιών και των εφήβων. Θεωρείται ότι παρουσιάζει πρώιμη ηλικία έναρξης (8-10 έτη), ενώ 1 στους 3 που διαγιγνώσκεται εμφανίζει αργότερα άλλες διαταραχές άγχους ή κατάθλιψη, ενώ οι έρευνες δείχνουν ότι τα κορίτσια έχουν διπλάσιες πιθανότητες να νοσήσουν, συγκριτικά με τα αγόρια. Τα άτομα με Γ.Α.Δ., ανάλογα με το αναπτυξιακό τους στάδιο, αγχώνονται από διαφορετικά ερεθίσματα, αλλά από τα ίδια ερεθίσματα που προκαλούν ανησυχία και στους συνομηλίκους τους, με τη διαφορά ότι το εκδηλώνουν σε υπερβολικό βαθμό.
Σύμφωνα με την πέμπτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχιατρικών Διαταραχών (DSM-5), η διάγνωση της διαταραχής στην παιδική ηλικία, η οποία ανήκει στην κατηγορία των αγχώδων διαταραχών, προϋποθέτει ότι το παιδί παρουσιάζει υπερβολική ανησυχία και άγχος και δυσκολεύεται να ελέγξει την ανησυχία του. Αυτή η διάχυτη ανησυχία του παιδιού, χωρίς συγκεκριμένη αιτία, αναφέρεται ως «περιρρέον άγχος». Επίσης, για να γίνει διάγνωση χρειάζεται το παιδί να βιώνει αυτή την υπέρμετρη ανησυχία σε καθημερινή βάση, για τουλάχιστον 6 μήνες, να είναι δυσλειτουργικό σε σημαντικούς τομείς της ζωής του και να έχει ένα τουλάχιστον σύμπτωμα από τα παρακάτω:
- Νευρικότητα/ αεικινησία
- Εύκολη κόπωση
- Ευερεθιστότητα
- Προβλήματα συγκέντρωσης
- Μυϊκή ένταση
- Προβλήματα ύπνου
Χρειάζεται προσοχή από τον επαγγελματία ψυχικής υγείας για να γίνει σωστή διάγνωση, ώστε να αποκλειστεί η πιθανότητα τα συμπτώματα να οφείλονται σε κάποια άλλη αγχώδη διαταραχή, στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ή στη Δ.Ε.Π.Υ. (Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας), δεδομένου ότι μοιάζουν τα σωματικά συμπτώματα των δύο διαταραχών. Τα συμπτώματα της Γ.Α.Δ. συνήθως είναι χρόνια και μπορούν να επιδεινώσουν πάρα πολύ την ποιότητα ζωής του παιδιού. Το παιδί ενδέχεται να γνωρίζει ότι το άγχος του είναι υπερβολικό, αλλά δεν μπορεί να το διαχειριστεί επαρκώς.
Συχνά, τα προβλήματα των παιδιών και των εφήβων με Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή δεν γίνονται –λόγω των αόριστων και διάχυτων ανησυχιών τους– εύκολα αντιληπτά από το προσωπικό του σχολείου, που συνήθως χαρακτηρίζει αυτά τα παιδιά ως πολύ εργατικά και προσαρμοστικά, με αποτέλεσμα αυτά σπάνια να παραπέμπονται σε ειδικό. Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι τα παιδιά με Γ.Α.Δ. τείνουν να είναι τελειομανή, να απαιτούν την επιβεβαίωση των άλλων για τις επιδόσεις τους, να συμμορφώνονται με τους κανόνες και να αρνούνται να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες εκτός σπιτιού. Επιπλέον, συχνά αποφεύγουν να εμπλέκονται σε λιγότερο δομημένες δραστηριότητες, λόγω αβάσιμων φόβων, ανησυχούν για θέματα υγείας ή για την πιθανότητα μιας μεγάλης καταστροφής.
Όσον αφορά την αιτιολογία της διαταραχής, δεν έχει βρεθεί έως τώρα μία συγκεκριμένη αιτία που την προκαλεί και, ως εκ τούτου, πιστεύουμε πως ένας συνδυασμός παραγόντων εμπλέκονται στην εμφάνισή της. Σύμφωνα με μελέτες, υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανιστεί η διαταραχή στους συγγενείς πρώτου βαθμού ενός ατόμου που έχει τη διαταραχή, ενώ πορίσματα ερευνών με διδύμους αποδίδουν το 30-40% της Γ.Α.Δ. σε γενετικούς παράγοντες. Επίσης, έχει ενοχοποιηθεί η δυσλειτουργία στους νευροδιαβιβαστές GABA, ντοπαμίνη και σεροτονίνη.
Πέρα από τις βιολογικές παραμέτρους, το γνωστικό μοντέλο υποστηρίζει ότι τα αγχώδη άτομα προσλαμβάνουν και ερμηνεύουν τα μελλοντικά γεγονότα με αρνητικό τρόπο, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται σε αμφίσημες καταστάσεις. Έτσι, αναπτύσσουν αντιδράσεις αποφυγής από τα στρεσογόνα ερεθίσματα, εντείνοντας με αυτό τον τρόπο επιπλέον το άγχος τους. Ακόμα, η συμπεριφορά των γονέων μπορεί να προκαλέσει ή να συμβάλλει στη διατήρηση αντιδράσεων άγχους στα παιδιά. Επίσης, έχουν ενοχοποιηθεί παράγοντες ιδιοσυγκρασίας, καθώς και η βίωση τραυματικών γεγονότων, όπως κάποια απώλεια ή εγκατάλειψη.
Είναι πολύ σημαντικό να γίνει έγκαιρη διάγνωση της διαταραχής, ώστε το παιδί ή ο έφηβος να ενταχθεί στο κατάλληλο θεραπευτικό πρόγραμμα. Ως οι πιο αποτελεσματικές μέθοδοι αντιμετώπισης της Γενικευμένης Διαταραχής Άγχους θεωρούνται η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία σε συνδυασμό με τη διαχείριση του άγχους στην οικογένεια. Άλλοι τρόποι διαχείρισης του άγχους μπορεί να περιλαμβάνουν τεχνικές αναπνοών, φυσική δραστηριότητα, διαλογισμό, μία ρουτίνα αυτοφροντίδας και τη κοινωνική συναναστροφή. Τέλος, φαρμακευτική αγωγή χορηγείται μόνο όταν ο ειδικός ψυχικής υγείας κρίνει ότι τα οφέλη υπερβαίνουν τις πιθανές παρενέργειες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Linda Wilmshurst, Αναπτυξιακή Ψυχοπαθολογία, Εκδόσεις Gutenberg, 2021
-
Understanding Generalized Anxiety Disorder in Children, verywellmind.com. Διαθέσιμο εδώ
-
Generalized Anxiety Disorder (GAD), childrenshospital.com. Διαθέσιμο εδώ
