Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Θεωρητικά, μια προφανής λύση για τον μετριασμό της ακρίβειας στις τιμές των αγαθών είναι η μείωση της φορολογίας, τόσο της άμεσης όσο και της έμμεσης. Με τη μείωση της άμεσης φορολογίας, δηλαδή την άμβλυνση των φορολογικών συντελεστών επί των εισοδημάτων, ενισχύεται η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Και από την πλευρά του παραγωγού, μια μείωση στον φορολογικό συντελεστή επί του φορολογητέου εισοδήματος των επιχειρήσεων θα μπορούσε –υπό ορισμένες συνθήκες της εκάστοτε αγοράς– να αποκλιμακώσει τις τιμές των προσφερόμενων προϊόντων.
Ωστόσο, πολλές φορές οι μειώσεις που αφορούν την έμμεση φορολογία, όπως ο Φ.Π.Α., παρουσιάζουν ιδιαιτερότητα. Το προφανές είναι ότι με τη μείωση λ.χ. του συντελεστή του Φ.Π.Α. θα παρατηρούσαμε κάθοδο και στις τιμές ή τουλάχιστον σημαντικότερη επιβράδυνση στις αυξήσεις, αν σημειωνόταν σημαντικός πληθωρισμός στον κλάδο. Για τη μη –περαιτέρω– μείωση των έμμεσων φόρων, όπως τον Φ.Π.Α. σε βασικά αγαθά ή τον ειδικό φόρο κατανάλωσης καυσίμων, έχει κατηγορηθεί αρκετές φορές η προηγούμενη Κυβέρνηση. Όπως πολύ σωστά έχουν αναφέρει αντίστοιχα τα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας, μια μείωση της έμμεσης φορολογίας δε θα επηρέαζε σημαντικά τις τιμές, αντιθέτως θα αύξανε το περιθώριο του καθαρού κέρδους για τις επιχειρήσεις.
Το γεγονός αυτό έγκειται στο ότι συγκεκριμένοι κλάδοι –για να μην πούμε οι περισσότεροι στην περίπτωση της Ελλάδας– παρουσιάζουν έντονα χαρακτηριστικά μιας αγοράς ολιγοπωλιακής μορφής, σχηματίζοντας καρτέλ (άτυπα/παράνομα τις περισσότερες φορές), με αποτέλεσμα να γίνεται πιο εύκολη η χειραγώγηση της τιμής από την πλευρά της προσφοράς, όταν μειώνεται η ζήτηση ή αυξάνονται τα γενικότερα κόστη των επιχειρήσεων. Παράλληλα, οι ελλείπεις και αναποτελεσματικοί ελεγκτικοί μηχανισμοί των Αρχών διαιωνίζουν τα προβλήματα της ακρίβειας και τη αθέμιτης χειραγώγησης της αγοράς από τις επιχειρήσεις που συμμετέχουν σε αυτή, μέσω εναρμονισμένων πρακτικών.
Παραδείγματα ολιγοπωλιακών αγορών, που εξετάζονται από τις αρχές για αθέμιτο ανταγωνισμό και χειραγώγηση τιμών
Σύμφωνα με δηλώσεις στελεχών της αγοράς στη Ναυτεμπορική, αναμένεται εκτεταμένη έρευνα και πιθανή παρέμβαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού σε 4 αγορές βασικών αγαθών: των ζυμαρικών, του γάλακτος, του τυριού και των απορρυπαντικών, λόγω ενδείξεων δημιουργίας καρτέλ. Μάλιστα, βάσει μιας πανευρωπαϊκής έρευνας που διενήργησε η Επιτροπή Ανταγωνισμού, με σκοπό τη χαρτογράφηση της τελευταίας αγοράς, οι τιμές των απορρυπαντικων είναι από τις ακριβότερες στη Γηραιά Ήπειρο, γεγονός που ενεργοποιεί «κόκκινα καμπανάκια». Αυτό, όμως, δεν αποδεικνύει απαραίτητα κάτι, ούτε, επίσης, το γεγονός πως στα super market μπορεί να μην παρατηρούμε σημαντική διαφοροποίηση στις τιμές. Προς το παρόν, υπάρχουν ενδείξεις για συμπράξεις επιχειρήσεων στην αγορά εις βάρος του καταναλωτικού κοινού, οι οποίες εξετάζονται. Επιπλέον, οι έλεγχοι αναμένεται να ενταθούν και να επεκταθούν σε όλη την αλυσίδα αξίας των αγαθών μέσα στο επόμενο διάστημα.
Στο επίκεντρο έχει βρεθεί, επίσης, και ο χρηματοπιστωτικός τομέας, κυρίως λόγω των υψηλών προμηθειών που χρεώνουν στους πελάτες τους οι τράπεζες, με τις έρευνες να διεξάγονται, μάλιστα, από το 2019! Η χρονική καθυστέρηση στη διερεύνηση της συγκεκριμένης υπόθεσης αναδεικνύει το μεγάλο ζήτημα της γραφειοκρατίας και της αναποτελεσματικότητας στους κρατικούς φορείς, καθώς ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ε.Ε. για παρόμοιες περιπτώσεις βρίσκεται στους 50 με 60 μήνες, με την τεράστια απόκλιση να οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στην υποστελέχωση.
Τρανταχτό παράδειγμα ολιγοπωλικής αγοράς, με έντονες στρεβλώσεις στη λειτουργία της, αποτελεί, επίσης,, ο τομέας της ενέργειας, ο οποίος ήδη από την περσινή περίοδο είχε βρεθεί στο στόχαστρο της Ρ.Α.Ε. και της Επιτροπής Ανταγωνισμού, ιδιαίτερα οι πιο καθετοποιημένες επιχειρήσεις του κλάδου, δηλαδή οι εταιρείες που περιλαμβάνουν στις επιχειρήσεις τους τις δραστηριότητες των προμηθευτών, των διανομέων, των λιανικών πωλητών κ.ά., ελέγχοντας σε σημαντικό βαθμό το προϊόν και την αγορά. Ενδεικτικά, η Δ.Ε.Η., η οποία θα λέγαμε πως κατέχει δεσπόζουσα θέση στον κλάδο, με την ευχέρεια που απέκτησε από τα «υπερέσοδα» από την αγορά χονδρικής, πρόσφερε χαμηλότερες τιμές στην αγορά της λιανικής για να κερδίσει περισσότερους πελάτες (εις βάρος των υπόλοιπων εταιρειών). Στη συγκεκριμένη περίπτωση βέβαια, δεν υπήρξε αρνητική επίπτωση από πλευράς καταναλωτή, καθώς συμπίεζε προς τα κάτω τις τιμές της λιανικής, αλλά με αθέμιτες πρακτικές. Ωστόσο, είναι μια αρκετά καλή περίπτωση μελέτης, καθώς μπορεί να υπάρξει εύκολα χειραγώγηση των τιμών, εξαιτίας της βαθιάς έλλειψης ανταγωνιστικότητας και των αναποτελεσματικών ελέγχων και ρυθμίσεων.
Συνοψίζοντας, πρέπει να τονιστεί ότι η αγορά χρειάζεται να ανοίξει, να γίνει πιο ανταγωνιστική και να αρθούν τα εμπόδια για την είσοδο νέων επιχειρήσεων. Παράλληλα, αντιλαμβανόμαστε πόσο σημαντική είναι η ενίσχυση και η στελέχωση των ρυθμιστικών και εποπτικών αρχών (και ευρύτερα των θεσμών), όπως της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η οποία, μάλιστα, είναι από τις πιο δραστήριες στην Ευρώπη. Αν δεν επιλυθούν αυτά τα ζητήματα, μέσω διορθωτικών μεταρρυθμίσεων, παίρνοντας θετικά χαρακτηριστικά από επιτυχημένες περιπτώσεις ξένων χωρών και διαμορφώνοντάς τες στις ιδιαιτερότητες της δικής μας αγοράς, η υπεραπόδοση στην ανάπτυξη που καταγράφει η ελληνική οικονομία θα συνεχίσει να είναι άνιση και πιθανώς πρόσκαιρη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ενδείξεις καρτέλ σε 4 αγορές βασικών αγαθών, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- Στην Επιτροπή Ανταγωνισμού ευρήματα για καταχρηστικές πρακτικές στις τιμολογήσεις ρεύματος – Απρόβλεπτη η επίδραση στον ανταγωνισμό από τη «φόρμουλα» κατάργησης της ρήτρας, energypress.gr, διαθέσιμο εδώ
