Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Το β΄ μισό του 18ου αιώνα αποτέλεσε για την Ιστορία ένα σημείο καμπής με έντονες και πολυποίκιλες αλλαγές σε διάφορους τομείς με κυριότερους την πολιτική και πνευματική ζωή. Το πρώτο γεγονός που επέφερε ένα ντόμινο εξελίξεων ήταν η Αμερικανική Επανάσταση, η οποία γέννησε μια νέα χώρα με ισχυρή δυναμική και προοπτικές στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Η διάθεση για αλλαγή μέσα από επαναστατικές δράσεις πέρασε σταδιακά και στη Γηραιά Ήπειρο.
Εκεί, οι ιδέες αυτές θα εμποτιστούν με το πνεύμα του Διαφωτισμού που έκανε σταδιακά την εμφάνισή του, με αποκορύφωμα τη Γαλλία, που δέχεται το ριζοσπαστικό πνεύμα που είχε έρθει από την Αμερική. Τα βαθύτερα αίτια της Γαλλικής Επανάστασης μπορούμε να πούμε ότι ξεκινούν τη δεκαετία του 1780 με δύο μείζονος σημασίας γεγονότα. Το πρώτο συνδέεται με την πολιτική-πολιτειακή βάση της χώρας με τη θέση της Μοναρχίας και των εκπροσώπων της να πέφτουν σε δυσμένεια, με αποκορύφωμα τη συμμετοχή της στον Αμερικανικό Πόλεμο Ανεξαρτησίας, με απώτερη συνέπεια την κατάρρευση της γαλλικής κυβέρνησης το καλοκαίρι του 1788. Έπειτα, το δεύτερο στοιχείο αφορά την οικονομική κατάσταση του κράτους, που βρισκόταν σε δεινή θέση. Η μείωση της συγκομιδής των γεωργικών προϊόντων, εξαιτίας των καταστροφικών καιρικών συνθηκών, έφερε τεράστια κρίση στο εμπορικό ισοζύγιο, καθώς, παράλληλα, είχε αυξηθεί και ο πληθυσμός.
Έτσι, το κλίμα δυσαρέσκειας των πολιτών, τόσο από τα αστικά κέντρα όσο και από την ύπαιθρο (αποζητώντας την κατάργηση του φεουδαρχικού συστήματος), αυξήθηκε. Βλέπουμε, λοιπόν, πως όσο πλησιάζουμε στο 1789 και τα χωριά εντάσσονται σιγά σιγά στο επαναστατικό πνεύμα της εποχής, αναζητώντας μια δομική αλλαγή στον τρόπο οργάνωσης και διοίκησής τους. Η εξέγερση των αγροτών συνοδεύτηκε από την κατάληψη διάφορων πύργων, δείχνοντας με τον τρόπο αυτό τις πραγματικές τους διαθέσεις. Στους πληθυσμούς αυτούς και στα γεγονότα αυτά πρέπει να προστεθεί και ένας μεγάλος αριθμός επαιτών που περιτριγύριζαν την ύπαιθρο και προκαλούσαν ληστείες και φθορές.
Η κατάσταση που επικρατούσε στο Παρίσι, έναν χρόνο πριν από την έναρξη της Επανάστασης, περιγράφεται με σαφήνεια και γλαφυρότητα από έναν Έλληνα ταξιδιώτη. Ο λόγος για τον λόγιο Αδαμάντιο Κοραή, ο οποίος εντυπωσιασμένος από τη γαλλική πρωτεύουσα αναφέρει: «Ευρίσκομαι λοιπόν εις την επιφανεστάτην πόλιν των Παρισίων, εις την κατοικίαν πασών των τεχνών και επιστημών, εις τας νέας Αθήνας. Παράστησον εις τον νουν σου μίαν πόλιν μεγαλυτέραν από την Κωνσταντινούπολη, περιέχουσα οκτακοσίας χιλιάδας ανθρώπων, πλήθος Ακαδημιών διαφόρων, πλήθος δημοσίων βιβλιοθηκών, πάσαν επιστήμην και πάσαν τέχνην εις τελειότητα, πλήθος σοφωτάτων ανδρών διεσπαρμένων εις όλην την πόλιν, εις τας πλατείας, εις τους φόρους, εις τους καφενέδες, όπου ευρίσκεις πάσας ειδήσεις πολιτικάς και φιλολογικάς, εφημερίδας, γαζέτας εις γερμανικήν, αγγλικήν, γαλλικήν, εις πάσαν εν ενί λόγω διάλεκτον, στοχάσου, λέγω, τας περισσότερας πλατείας και ρύμας της πόλεως ούτω πολυπληθείς».
Αυτό που παρατηρεί ο Κοραής εδώ και έχει ενδιαφέρον είναι η πνευματική κίνηση που δημιουργήθηκε μέσα από τον Διαφωτισμό, ενώ αρκετά χρόνια αργότερα διαπιστώνει ότι: «Αλλ’ ήλθα εις καιρόν, ότ’ έμελλε μετ’ ολίγον να γεννηθή η από τα μέσα της εκατονταετηρίδος κυοφορουμένη παράδοξος, και πρώτη εις την ιστορίαν, πολιτική μεταβολή έθνους, από το οποίον δεν ηλπίζετο τοιαύτη μεταβολή».
Μέσα σε όλα αυτά εμφανίζονται και πρωτοπόρες ιδέες, οι οποίες οδήγησαν στη Γενική Συνέλευση των Τάξεων, στις 5 Μαΐου 1789, στη μεγάλη αίθουσα του Hotel des Menus-Plaisirs των Βερσαλλιών, με τις τρεις τάξεις (που αποτελούνταν από τον κλήρο, τους ευγενείς και τον απλό λαό) να συγκεντρώνονται απέναντι από τον Γάλλο Μονάρχη, Λουδοβίκο ΙΣΤ΄, ζητώντας την αναδιαμόρφωση του πολιτικού συστήματος της χώρας, ελπίζοντας πως έτσι θα βγουν από την πολιτική και θεσμική κρίση στην οποία είχαν περιέλθει. Λίγο καιρό αργότερα, στις 14 Ιουλίου 1789, η απόφαση του Βασιλιά για αλλαγή του φορολογικού συστήματος, με την επιβάρυνση των αδύναμων στρωμάτων, μαζί με την καθαίρεση του Υπουργού Οικονομικών, που ήταν αρεστός στην τρίτη τάξη, όξυνε τα πνεύματα στο Παρίσι, με αποτέλεσμα την κατάληψη και άλωση της. Επίσης, έχουμε και την κατάργηση του φεουδαλικού τρόπου διοίκησης, με το διάταγμα της 11ης Αυγούστου, που αναφέρει πως «Η Εθνοσυνέλευση καταστρέφει εντελώς το φεουδαλικό καθεστώς». Επιπλέον, το διάταγμα προβλέπει την πλήρη κατάλυση κάθε επιβίωσης της προσωπικής δουλείας, το τέλος της καταβολής της εκκλησιαστικής δεκάτης, τη λήξη των προσωπικών προνομίων κ.α. Ιδιαίτερη φροντίδα έλαβαν, από την άλλη, οι άποροι πολίτες της υπαίθρου.
Αυτή ήταν η αρχή του τέλους για τον βασιλικό οίκο των Βουρβόνων, με την πτώση της Μοναρχίας και την εκτέλεση του Λουδοβίκου, στις 21 Ιανουαρίου του 1793. Έτσι, το 1789 τέθηκαν οι βάσεις για μια νέα εποχή όχι μόνο για τη Γαλλία, αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μπαλωτή, Ξένη Δ. (2020), Γαλλική Επανάσταση (1789-1799), Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
- Blanning Timothy C.W. (2009), Ιστορία της Σύγχρονης Ευρώπης, Εκδόσεις Τουρική.
- Κρόρυ, Μάρτιν Μακ, Μουλντέρ, Ρόμπερτ (2009) Η Γαλλική Επανάσταση για αρχάριους, Εκδόσεις Θύραθεν/Επιλογή.
- Blanning, Timothy C.W. (2016), Γαλλική Επανάσταση. Ταξική ή πολιτισμική σύγκρουση; Εκδόσεις Οκτώ.
- Φυρέ, Φρανσουά, Ρισέ, Ντένι (1997), Η Γαλλική Επανάσταση, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
- Συλλογικό έργο (2019), «Η άλωση της Βαστίλης», στο All About History, τεύχος 8, Εκδόσεις Brainfood.
