Tης Αντωνίας Πετρολέκα,
Μια από τις βασικές παραμέτρους της στρατηγικής της Ενεργειακής Ένωσης είναι η εξασφάλιση μεγαλύτερης ενεργειακής ασφάλειας, βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας, αποσκοπώντας στη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας της Ευρώπης και τη βελτίωση της αποτελεσματικότερης χρήσης της ενέργειας που παράγεται σε αυτή. Το φυσικό αέριο αποτελεί περίπου το ένα τέταρτο της συνολικής ενέργειας που χρησιμοποιείται στην Ε.Ε., με ορισμένα κράτη-μέλη να εξαρτώνται για τον ενεργειακό τους εφοδιασμό εξολοκλήρου από έναν συγκεκριμένο παραγωγό. Μια διακοπή στην τροφοδοσία κατά μήκος αυτής της διαδρομής, είτε λόγω αστοχίας είτε τεχνικών ζητημάτων των υποδομών, είτε από πολιτικές διαφωνίες, μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την αδιάλειπτη προμήθεια φυσικού αερίου στα ευρωπαϊκά κράτη.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία προκάλεσε προβλήματα σε ορισμένες χώρες της Ε.Ε., ως προς την προμήθεια φυσικού αερίου, δεδομένου ότι η Ρωσία αποτελεί τον μεγαλύτερο εξαγωγέα φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Από το φθινόπωρο του 2021 έως και τις αρχές του 2023 η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου πυροδότησε ερωτήματα σχετικά με την ασφάλεια εφοδιασμού της Ε.Ε., λόγω των υψηλών τιμών, των χαμηλότερων επιπέδων πλήρωσης αποθήκευσης και της έλλειψης διαθεσιμότητας αερίου. Στην προσπάθεια αποφυγής τυχόν ζητημάτων έλλειψης εφοδιασμού, η νομοθεσία της Ε.Ε. δημιουργεί κοινά πρότυπα και δείκτες για τη μέτρηση σοβαρών απειλών και καθορίζει την ποσότητα του αερίου που πρέπει να διαθέτουν τα κράτη-μέλη.
Στις 25 Οκτωβρίου του 2017, δημοσιεύτηκε ο Κανονισμός 2017/1938 της Ε.Ε., ο οποίος ανέλυσε μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Ο Κανονισμός περιέχει μια σειρά διατάξεων, με στόχο τη διασφάλιση του ασφαλούς εφοδιασμού. Συγκεκριμένα, απαιτεί από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Αερίου (ENTSOG) την εκτέλεση προσομοιώσεων εφοδιασμού με φυσικό αέριο και διακοπή της υποδομής σε όλη την Ένωση, ενώ, παράλληλα, ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. σε πλαίσιο περιφερειακών ομάδων αξιολόγησης κινδύνου εφοδιασμού και ανάπτυξης κοινών μέτρων πρόληψης και έκτακτης ανάγκης, μέσω της σύστασης σχετικών Προληπτικών Σχεδίων.
Εν συνεχεία, εισάγει την αρχή της αλληλεγγύης, τονίζοντας την ανάγκη για αλληλοβοήθεια μεταξύ των κρατών-μελών, ώστε να εξασφαλίζουν την προμήθεια φυσικού αερίου στους πιο ευάλωτους καταναλωτές, ακόμα και σε περιπτώσεις σοβαρών καταστάσεων κρίσης. Επιπλέον, βελτιώνει τη διαφάνεια, υποχρεώνοντας τις εταιρείες φυσικού αερίου να κοινοποιούν επισήμως στις εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις προμηθειών τους, οι οποίες ενδέχεται να έχουν σχέση με την ασφάλεια του εφοδιασμού, εισάγοντας διατάξεις σχετικά με τη διασφάλιση της τροφοδοσίας των «ευάλωτων καταναλωτών». Τέλος, αναφέρει ότι οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς πρέπει να παρέχουν μόνιμη αμφίδρομη χωρητικότητα σε όλες τις διασυνοριακές διασυνδέσεις μεταξύ των χωρών της Ε.Ε., εκτός εάν χορηγείται εξαίρεση.
Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις αρχές του 2022, η Επιτροπή δημοσίευσε πρόταση τροποποίησης του Κανονισμού, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών στην αγορά ενέργειας και τη διασφάλιση της αποθήκευσης φυσικού αερίου στην Ε.Ε. Στις 27 Ιουνίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν την πρόταση αυτή. Ο νέος Κανονισμός για την αποθήκευση αερίου, 2022/1032, προβλέπει ότι η υπόγεια αποθήκευση φυσικού αερίου στην επικράτεια των χωρών της Ε.Ε. πρέπει να βρίσκεται τουλάχιστον στο 80% της χωρητικότητας πριν από το χειμώνα του 2022/2023 και στο 90% πριν από τις επόμενες χειμερινές περιόδους.
Αναφορικά με το ζήτημα της αποθήκευσης, ο νέος Κανονισμός απαιτεί από τους φορείς εκμετάλλευσης χώρων αποθήκευσης να αναφέρουν τα επίπεδα πλήρωσης στις εθνικές αρχές, ενώ τα κράτη-μέλη θα πρέπει να παρακολουθούν τα επίπεδα πλήρωσης σε μηνιαία βάση και να τα αναφέρουν στην Επιτροπή. Ένα άλλο σημαντικό και νέο στοιχείο είναι ο μηχανισμός επιμερισμού των βαρών, δεδομένου ότι ορισμένες χώρες της Ε.Ε. έχουν αποθηκευτικό χώρο μεγαλύτερο από την εθνική τους κατανάλωση, ενώ άλλες δεν διαθέτουν εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Τέλος, εφόσον οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου θεωρούνται υποδομές ζωτικής σημασίας, θα πρέπει να υποβληθούν σε νέα διαδικασία πιστοποίησης έως τις αρχές του 2024 το αργότερο, για να μειωθούν οι κίνδυνοι εξωτερικών παρεμβολών.
Η Ένωση έλαβε περαιτέρω μέτρα αναφορικά με τη ζήτηση φυσικού αερίου, ως απάντηση στις μονομερείς περικοπές εφοδιασμού από τη Ρωσία το πρώτο εξάμηνο του 2022 και για να βελτιώσει προληπτικά την ασφάλεια εφοδιασμού της Ε.Ε. Έτσι, η Επιτροπή υπέβαλε στις 20 Ιουλίου 2022 πρόταση κανονισμού σχετικά με τα συντονισμένα μέτρα μείωσης της ζήτησης για φυσικό αέριο. Στις 5 Αυγούστου 2022, το Συμβούλιο εξέδωσε τον Κανονισμό 2022/1369, που αφορά συντονισμένα μέτρα μείωσης της ζήτησης για φυσικό αέριο κατά 15% αυτόν τον χειμώνα, γεγονός που συμπληρώνει τον προαναφερθέντα κανονισμό για την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο.
Οι ανωτέρω Κανονισμοί και οι σχετικές τροποποιήσεις κάνουν φανερή τη συντονισμένη προσπάθεια της Ε.Ε. για τη διασφάλιση ενός αδιάληπτου εφοδιασμού, διατηρώντας τις τιμές προσιτές και λαμβάνοντας υπόψη τους «ευάλωτους καταναλωτές», στην προσπάθεια καταπολέμησης της ενεργειακής φτώχιας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) 2017/1938 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ», διαθέσιμο εδώ
- «ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) 2022/1032 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ», διαθέσιμο εδώ
- European gas prices double in 10 days as traders remain on the edge, Financial Times, διαθέσιμο εδώ
