Της Μυρσίνης-Ειρήνης Ταχλιαμπούρη,
Ζάχαρη… Από απολαυστικά επιδόρπια μέχρι ακαταμάχητες λιχουδιές, η ζάχαρη έχει βρει τον δρόμο της στη ζωή μας και τα πιάτα μας. Ωστόσο, πίσω από τη δελεαστική γοητεία της κρύβεται μια πικρή αλήθεια, κάτι για το οποίο οι περισσότεροι από εμάς είμαστε ενήμεροι. Η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από προβλήματα υγείας, που κυμαίνονται από αύξηση βάρους έως χρόνιες ασθένειες. Σε αυτό το άρθρο, θα εμβαθύνουμε στους λόγους για τους οποίους η ζάχαρη είναι ανθυγιεινή και θα διερευνήσουμε τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει στην ευημερία μας.
Από χημική σκοπιά η λευκή ζάχαρη ή αλλιώς σουκρόζη είναι ένα είδος υδατάνθρακα και συγκεκριμένα ένας δισακχαρίτης αποτελούμενος από ένα μόριο γλυκόζης και ένα μόριο φρουκτόζης. Ανευρίσκεται σε διάφορα φρούτα, λαχανικά και σιτηρά, ενώ προστίθεται σε επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως τα ζαχαρωτά, το παγωτό, τα δημητριακά, τα αναψυκτικά κ.ά., προκειμένου να τους προσδώσει τη γλυκιά γεύση, που τα χαρακτηρίζει. Η ζάχαρη που βρίσκεται σε αυτά τα φαγητά απομονώνεται από το ζαχαροκάλαμο ή το ζαχαρότευτλο.
Τι είναι, τελικά, αυτό που καθιστά τη ζάχαρη ανθυγιεινή, σε αντίθεση με υπόλοιπους υδατάνθρακες, όπως εκείνους που περιέχονται σε προϊόντα ολικής άλεσης; Μόλις η ζάχαρη καταναλωθεί, διασπάται στη γλυκόζη και στη φρουκτόζη. Η διάσπαση αυτή γίνεται σχετικά γρήγορα, ξεκινώντας από ένζυμα που βρίσκονται στο στόμα και συνεχίζεται από ένζυμα στο λεπτό έντερο, απ’ όπου και η γλυκόζη και η φρουκτόζη περνούν στην κυκλοφορία του αίματος. Η γρήγορη διάσπαση της ζάχαρης οδηγεί σε απότομη αύξηση του σακχάρου στο αίμα, κάτι που μετράται με τον «γλυκαιμικό δείκτη». Ο γλυκαιμικός δείκτης πρόκειται για ένα σύστημα αξιολόγησης, που αφορά στο πόσο γρήγορα επηρεάζεται το σάκχαρο του αίματος. Αν υπάρχουν απότομες αυξομειώσεις, ύστερα από την κατανάλωση ενός τροφίμου (π.χ. ζάχαρη, λευκό ψωμί), ο γλυκαιμικός δείκτης είναι υψηλός, ενώ εάν οι αυξομειώσεις είναι πιο ήπιες (π.χ. ύστερα από την κατανάλωση προϊόντων ολικής αλέσεως) ο γλυκαιμικός δείκτης είναι χαμηλός.
Σε τι, όμως, μας ενδιαφέρει αυτό; Όταν το σάκχαρο του αίματος αυξάνεται απότομα, προκαλείται ταχύτατα η έκκριση της ορμόνης ινσουλίνης από το πάγκρεας. Χάρης στην ορμόνη αυτή, η γλυκόζη που έχει προκύψει από τη διάσπαση της ζάχαρης εισέρχεται στα κύτταρα, προκειμένου να αξιοποιηθεί. Αυτό οδηγεί στην ταχύτατη μείωση του σακχάρου από την κυκλοφορία του αίματος, κάτι που μας οδηγεί στο να… ξαναπεινάσουμε και, μάλιστα, σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτός είναι και ένας λόγος για τον οποίο η ζάχαρη έχει συνδεθεί ισχυρά με την παχυσαρκία.
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η κατανάλωση ζάχαρης πυροδοτεί την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας. Όταν γίνεται υπέρμετρη κατανάλωση ζάχαρης, παράγονται μεγάλες ποσότητες ινσουλίνης και όσο αυτή η υπέρμετρη κατανάλωση είναι παρατεταμένη, τόσο περισσότερη ινσουλίνη εκκρίνεται από το πάγκρεας. Τα αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης οδηγούν στην «απευαισθητοποίηση» των κυττάρων στην ορμόνη, φαινόμενο που ονομάζεται αντίσταση στην ινσουλίνη και, τελικά, οδηγεί στην ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2. Ακόμα, το πάγκρεας σταδιακά παύει να ανταπεξέρχεται στην ολοένα και μεγαλύτερη ζήτηση ινσουλίνης, με αποτέλεσμα την παραμονή της γλυκόζης στο αίμα. Η αυξημένη γλυκόζη στο αίμα μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή των αιμοφόρων αγγείων, των νεφρών και των νεύρων, ενώ ευθύνεται και για διάφορες παθήσεις των οφθαλμών.
Όσον αφορά το δεύτερο συστατικό της ζάχαρης, τη φρουκτόζη, αυτή μεταβολίζεται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου στο ήπαρ, σε αντίθεση με τη γλυκόζη που προσλαμβάνεται από πολλά κύτταρα στο σώμα. Στο ήπαρ η φρουκτόζη, όπως και ένα μέρος της γλυκόζης, αποθηκεύεται ως γλυκογόνο, το οποίο χαρακτηρίζεται ως «αποθήκη ενέργειας» του οργανισμού μας μαζί με το λίπος. Ωστόσο, υπάρχει ένα όριο στο πόσο γλυκογόνο μπορεί να παραχθεί, το οποίο, όταν ξεπεραστεί, η επιπλέον ποσότητα των σακχάρων αποθηκεύεται ως λίπος. Η αυξημένη κατανάλωση φρουκτόζης έχει, επομένως, συνδεθεί με την εμφάνιση μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος, ενώ η γλυκόζη σχετίζεται κι αυτή με την αυξημένη εναπόθεση λίπους στο σώμα.
Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί πως έρευνες σε ζώα έχουν αναδείξει τον ρόλο της αυξημένης κατανάλωσης φρουκτόζης στην αντίσταση στην ορμόνη λεπτίνη, ορμόνη υπεύθυνη για τη ρύθμιση της πείνας και του αισθήματος κορεσμού. Υπογραμμίζεται πως η φρουκτόζη που περιέχεται στα φρούτα δεν έχει τις ίδιες δυσμενείς συνέπειες, μιας και η περιεκτικότητα των φρούτων στο σάκχαρο αυτό είναι σχετικά χαμηλή. Εκτός από αυτό, τα φρούτα περιέχουν φυτικές ίνες, βιταμίνες, αντιοξειδωτικά και άλλα θρεπτικά συστατικά, κάτι που τα καθιστά απαραίτητα στην καθημερινή μας διατροφή.
Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε αυτό που όλοι μαθαίνουμε από παιδιά, πως η ζάχαρη δρα επιβλαβώς στα δόντια μας, προκαλώντας τερηδόνα. H ζάχαρη, ως ζυμώσιμος υδατάνθρακας, αποτελεί πηγή ενέργειας για τα βακτήρια, που υπάρχουν φυσιολογικά στο στόμα μας. Πάνω στα δόντια μας τα βακτήρια σχηματίζουν ένα στρώμα, που ονομάζεται οδοντική μικροβιακή πλάκα, η γνωστή σε όλους μας πλάκα. Τα βακτήρια της πλάκας μεταβολίζουν τη ζάχαρη σε όξινες ουσίες, μειώνοντας έτσι τοπικά το pH. Το γεγονός αυτό οδηγεί στην αφαίρεση ιόντων μετάλλων από την αδαμαντίνη (διαδικασία που ονομάζεται απομεταλλικοποίηση), καταστρέφοντας σταδιακά το δόντι και οδηγώντας στην τερηδόνα.
Τα παραπάνω ήταν ένα δείγμα της πληθώρας των δυσμενών συνεπειών της υπέρμετρης κατανάλωσης ζάχαρης ή –πιο επιστημονικά– σουκρόζης. Η Αμερικανική Εταιρία Καρδιολογίας προτείνει να μην καταναλώνονται πάνω από 24 γραμμάρια ζάχαρης ημερησίως (περίπου 6 κουταλιές του γλυκού) για τις γυναίκες και πάνω από 36 γραμμάρια (περίπου 9 κουταλιές του γλυκού) για τους άνδρες. Συμπερασματικά, η υπέρμετρη κατανάλωση ζάχαρης είναι βλαβερή για τον οργανισμό μας, όπως όλοι λίγο ή πολύ γνωρίζουμε, αλλά με μέτρο και συνειδητή κατανάλωση μπορεί να μας δώσει στιγμές απόλαυσης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Sucrose vs. Glucose vs. Fructose: What’s the Difference?, healthline. Διαθέσιμο εδώ
- 6 Ways Added Sugar Is Fattening?, healthline. Διαθέσιμο εδώ
- Does Sugar Cause Obesity?, wondrium daily. Διαθέσιμο εδώ
- Insulin Resistance and Diabetes, CDC. Διαθέσιμο εδώ
- New gene found that turns carbs into fat, could be target for future drugs, Berkeley News. Διαθέσιμο εδώ
- How Sugar Causes Cavities and Destroys Your Teeth, healthline. Διαθέσιμο εδώ
- 6 Ways Added Sugar Is Fattening, healthline. Διαθέσιμο εδώ
