Του Κωνσταντίνου Θυμάκη,
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε για να βάλει ένα τέλος στις συχνές και αιματηρές διαμάχες που είχαν γειτονικές χώρες, οι οποίες ευθύνονταν για την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ κατάφερε να ενώσει τα κράτη – μέλη σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο.
Μετά από την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1945), η Ευρώπη ήταν μια ήπειρος σε άθλια κατάσταση, με πολλούς νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες, ενώ δεν ήταν έτοιμη να δεχθεί πίσω τους εκατομμύρια πολίτες που εξορίστηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Παρά την κατάσταση αυτή, οι Αμερικάνοι, βλέποντας την επικίνδυνη εξάπλωση του κομμουνισμού, αποφάσισαν να βοηθήσουν στην ανοικοδόμηση και στην οικονομική ανάπτυξη της τότε δυτικής Ευρώπης. Η δυτική Ευρώπη ήξερε ότι έπρεπε να πάρει το μέλλον στα χέρια της. Άρχισαν έτσι να εκφράζονται οι πρώτες προτάσεις για μια ελεύθερη οικονομία και μια κοινή πολιτική πορεία. «Δεν θα υπάρξει ειρήνη για την Ευρώπη, αν τα κράτη συνεχίζουν να βασίζονται στην εθνική κυριαρχία. Οι χώρες της Ευρώπης είναι πολύ μικρές για να εγγυηθούν στους πολίτες τους την αναγκαία ευημερία και την κοινωνική πρόοδο. Τα κράτη της Ευρώπης θα πρέπει να επιλέξουν τη συνεργασία και την ομοσπονδιακή μορφή» έλεγε ο τότε Γάλλος οικονομολόγος και διπλωμάτης Ζαν Μονέ, που θεωρείται ο αρχιτέκτονας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι αρχικές σκέψεις για πολιτική συγχώνευση ήταν ακόμα σε πρώιμο στάδιο. Την ευθύνη για αυτό έφεραν οι Η.Π.Α., οι οποίες μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ και του ΝΑΤΟ, είχαν υπό την «κηδεμονία» τους τις χώρες της δυτικής Ευρώπης. Στο οικονομικό κομμάτι, όμως, η συγχώνευση ήταν πιο ρεαλιστική.
Στις 9 Μαΐου 1950 παρουσιάστηκε η Διακήρυξη Σουμάν. Ο Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν πρότεινε τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ). Τα μέλη αυτής της Κοινότητας θα διαχειρίζονταν από κοινού την παραγωγή άνθρακα και χάλυβα.
Στην ΕΚΑΧ, πρώτα ιδρυτικά μέλη ήταν η Γαλλία, η Δυτική Γερμανία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο. Είχε πρόταση το Ηνωμένο Βασίλειο να ενταχθεί, αλλά αρνήθηκε για λόγους εθνικής ασφάλειας. Ο πρώτος Πρόεδρος ήταν ο Ζαν Μονέ. Οι δύο μεγάλοι αντίπαλοι, Γερμανία και Γαλλία, που είχαν την μεγάλη ευθύνη για τους δύο καταστροφικούς Παγκοσμίους Πολέμους, συμμαχούν για πρώτη φορά μετά από αιώνες.
Στις 27 Μαΐου 1952 υπογράφεται στο Παρίσι η Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άμυνας (ΕΚΑ) από τα έξι μέλη της ΕΚΑΧ. Ο στόχος του Ζαν Μονέ ήταν η Ευρώπη να είναι αμυντικά ανεξάρτητη από τις υπερδυνάμεις, παράλληλα όμως να είναι σε θέση να διασφαλίσει μόνη της την ειρήνη στην Ευρώπη παρά την δημιουργία του ΝΑΤΟ το 1949.
Στις 10 Μαρτίου 1953, η Κοινή Συνέλευση με έκθεσή της που υποβάλλεται από τις κυβερνήσεις των έξι κρατών – μελών, ζητεί και συγχώνευση αρμοδιοτήτων στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής, της άμυνας αλλά και της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής σε μια ευρωπαϊκή πολιτική κοινότητα για την ίδρυση της οποίας καταθέτει το ανάλογο σχέδιο συνθήκης. Η πρόταση όμως αυτή απορρίφθηκε από το Συμβούλιο Υπουργών.
Στις 15 Μαρτίου, μετά από την αποτυχία του εγχειρήματος της Ευρωπαϊκής Άμυνας, καθώς η σύσταση φαινόταν ότι δεν θα επεκταθεί από το σύνολο των έξι, η Γαλλία, η Βρετανία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο οδηγούνται στην υπογραφή της Συνθήκης ίδρυσης της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), πράγμα το οποίο σημαίνει ότι πρέπει να γίνουν σταθερά βήματα και όχι υπό πίεση από εξωτερικά γεγονότα.
Η 25η Μαρτίου 1957, ήταν μια σημαντική ημερομηνία που έκρινε την εξέλιξη της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Τα ίδια κράτη που είχαν στελεχώσει το ΕΚΑΧ, υπέγραψαν στη Ρώμη δύο συνθήκες που θα αλλάξουν την σύγχρονη Ευρωπαϊκή ιστορία: την συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), μαζί με την συνθήκη που προέβλεπε την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΥΡΑΤΟΜ).
Πιο συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας εκπλήρωσε την ανάγκη για έλεγχο, διαχείριση και παραγωγή της ατομικής ενέργειας. Στόχος της ίδρυσης αποτέλεσε η τελική δημιουργία μιας κοινής αγοράς, ώστε, υπό την εποπτεία της, όλα τα κράτη να έχουν την δυνατότητα να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες μέσω της ατομικής ενέργειας. Η ΕΥΡΑΤΟΜ ήταν και παραμένει ακόμα και σήμερα ένα φιλόδοξο εγχείρημα, κυρίως λόγω του ζητήματος των πυρηνικών κεφαλών και πυρηνικής αποτροπής, ενώ εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο «καυτά» ζητήματα διεθνούς πολιτικής.
Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα: Αποτέλεσε πράξη για ένα γενικό σχέδιο δράσης για τα κράτη – μέλη, βασισμένο στις αρχές του διαφωτισμού και του laissez faire, laissez aller, laissez passer. Ο κύριος τομέας της ΕΟΚ, είναι η οικονομία και ο κύριος στόχος της είναι η δημιουργία μιας αγοράς εμπορευμάτων, προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων. Μελλοντικά η ΕΟΚ θα ιδρύσει μια κοινή οικονομική και νομισματική ένωση, μαζί με την δυνητική εδραίωση ενός κοινού νομίσματος.
Τη δεκαετία του ´60 στην ΕΟΚ γίνονται σημαντικά πράγματα. Τον Απρίλιο του 1962, υποβάλει αίτηση για ένταξη η Φινλανδία, ενώ το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς κάνουν το ίδιο η Δανία, η Ιρλανδία και η Μεγάλη Βρετανία. Στις 9 Ιουλίου του 1961 επέρχεται συμφωνία Σύνδεσης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και της Ελλάδας με στόχο την δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για την ένταξη της χώρας μας στην ΕΟΚ. Στις 21 Απριλίου 1967, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα σταματάει τη Συμφωνία Σύνδεσης με την Ελλάδα, λόγω του πραξικοπήματος των συνταγματαρχών.
Την δεκαετία του ’70 στην κοινότητα θα ενταχθούν η Ιρλανδία με ποσοστό δημοψηφίσματος 83%, η Δανία με ποσοστό 63,5%, ενώ απορρίπτεται σε δημοψήφισμα η ένταξη της Νορβηγίας με ποσοστό 53%. Με την ένταξη της Μεγάλης Βρετανίας, της Ιρλανδίας και της Δανίας, αυξάνονται τα κράτη – μέλη σε 9 και ο αριθμός των ευρωβουλευτών σε 198. Στα τέλη της ίδιας δεκαετίας, η Πορτογαλία και η Ισπανία κάνουν αίτηση για να μπουν στην ΕΟΚ. Στις 6 – 7 Ιουλίου του 1979 στη Σύνοδο Κορυφής στη Βρέμη προτείνεται η ενδυνάμωση της νομισματικής συνεργασίας των κρατών – μελών στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος (ΕΝΣ).
Το 1980 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εγκρίνει την προσθήκη της Ελλάδος στην ΕΟΚ. Έναν χρόνο μετά, η Ελλάδα θα γίνει το δέκατο κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Το 1986 έγινε η επίσημη ένταξη της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Πλέον η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει 12 κράτη – μέλη. Το 1992, υπογράφεται η Συνθήκη του Μάαστριχτ, που ουσιαστικά δημιουργεί την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παράλληλα, θεσπίζονται νέων ειδών συνεργασίες μεταξύ των κρατών σε τομείς όπως η άμυνα, η δικαιοσύνη και η εσωτερική ασφάλεια. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ τίθεται σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου 1993. Δυο χρόνια μετά, η Αυστρία, η Σουηδία και η Φιλανδία γίνονται μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το 2002 το κοινό νόμισμα της Ευρωζώνης, το Ευρώ, κυκλοφορεί σε 12 χώρες μέλη της ΕΕ. Την 1η Μαΐου του 2004 η Εσθονία, η Κύπρος, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβακία, η Σλοβενία και η Τσεχική Δημοκρατία γίνονται μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τρία χρόνια μετά, η Βουλγαρία και η Ρουμανία γίνονται επίσης μέλη της. Το 2009 η Συνθήκη της Λισαβόνας τίθεται σε ισχύ. Το 2013 η Κροατία μπαίνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ το 2020 αποχωρεί οριστικά από αυτήν η Μεγάλη Βρετανία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως γνώμονας για το μέλλον της, thesafiablog.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Η ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Σύντομο Ιστορικό, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Από τα έξι ιδρυτικά μέλη της ΕΟΚ προς τα 27 της ΟΝΕ, tovima.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Ευρωπαϊκή Ένωση, ecb.europa.eu, Διαθέσιμο εδώ
