Του Κωνσταντίνου Κατσούλα,
Ο Θεοδώριχος ο Μέγας, γόνος και δέκατος τέταρτος βασιλέας της Οστρογοτθικής βασιλικής δυναστείας των Αμαλών (Amali), γεννήθηκε στα περίχωρα της Βιέννης το 455. Την εποχή της γέννησής του, μόλις δυο έτη μετά το θάνατο του βασιλιά των Ούννων Αττίλα και την επακόλουθη κατάρρευση της αυτοκρατορίας του, οι Οστρογότθοι είχαν μόλις ανακτήσει την ανεξαρτησία τους με κυρίαρχο τον πατέρα του Θεοδωρίχου, Θεοδέμιρο, ο οποίος συμβασίλευε με τα αδέρφια του. Ο Θεοδώριχος, αφού πέρασε τα πρώτα παιδικά του χρόνια στο Οστρογοτθικό Βασίλειο, στην ηλικία των οχτώ ετών δόθηκε στους Βυζαντινούς ως εγγύηση της πίστης των Οστρογότθων προς τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα, ενώ ως αντάλλαγμα οι Οστρογότθοι θα λάμβαναν ετήσιο φόρο από αυτόν. Στην Κωνσταντινούπολη εκπαιδεύτηκε στην τέχνη του πολέμου, έμαθε την τέχνη της διοίκησης και τις αρετές του διαλόγου, διδασκαλίες οι οποίες επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την μετέπειτα βασιλεία του, αλλά δεν έμαθε ποτέ να γράφει, ενώ ούτε οι τέχνες και οι επιστήμες των Βυζαντινών φαίνεται να τον ενδιέφεραν.
Στα δεκαοχτώ του έτη επέστρεψε στο βασίλειο των Οστρογότθων, στο οποίο πλέον βασίλευε μόνο ο πατέρας του, και κέρδισε άμεσα τον θαυμασμό των ομοεθνών του με την ανδρεία και τον χαρακτήρα του. Επικεφαλής ενός στρατεύματος έξι χιλιάδων Οστρογότθων, ξεκίνησε για το Βελιγράδι, όπου και νίκησε τους Σαρμάτες, βαρβαρικό φύλο της περιοχής, και επέστρεψε φορτωμένος λάφυρα στο βασίλειο. Καθώς, όμως, οι Οστρογότθοι ζούσαν εξαθλιωμένοι, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την Παννονία και να αναζητήσουν νοτιότερα εδάφη για να κατοικήσουν. Μετά από κάποιες νίκες επί των Βυζαντινών συμφώνησαν σε ειρήνη μαζί τους, η οποία τους έδωσε το καθήκον της φύλαξης του ευάλωτου συνόρου του Κάτω Δούναβη και τους εξασφάλισε, πέραν της εγκατάστασης στην περιοχή αυτή, σημαντικά χρηματικά ποσά. Με το θάνατο του πατέρα του, το 474, ο Θεοδώριχος ήταν πλέον βασιλιάς των Οστρογότθων, τίτλο που του αναγνώρισαν και οι Βυζαντινοί.
Ο νέος Βυζαντινός Αυτοκράτορας Ζήνων προσπάθησε εξ αρχής να διατηρήσει καλές σχέσεις με τον Θεοδώριχο, δίνοντάς του τον τίτλο του Πατρικίου καθώς και αρκετά χρηματικά δώρα. Εκείνη την εποχή ο Θεοδώριχος στράφηκε ενάντια στη συνομοσπονδία των Γότθων της Θράκης, οι οποίοι ήταν εχθροί και του Ζήνωνα, και τους νίκησε. Αργότερα, ο Ζήνων προσπάθησε να εφαρμόσει την παλαιά Ρωμαϊκή τακτική του «διαίρει και βασίλευε», υποστηρίζοντας τους Γότθους της Θράκης ενάντια στον Θεοδώριχο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Οστρογότθος βασιλιάς να εξοργιστεί και να λεηλατήσει την Μακεδονία, προτού καταλήξει στην Ήπειρο, όπου και εγκατέστησε το λαό του στις αρχές της δεκαετίας του 480.
Ο Θεοδώριχος στη συνέχεια αποφάσισε να ζητήσει από τον Αυτοκράτορα να του επιτρέψει να εισβάλλει στην Ιταλία, στην οποία τότε βασίλευε ο βάρβαρος και αιρετικός Οδόακρος, και να την κατακτήσει στο όνομα του Ζήνωνα, χωρίς όμως να διασαφηνίσει αν θα την κατακτήσει ως υποτελής ή σύμμαχος του Αυτοκράτορα. Ο Ζήνωνας, ο οποίος σκέφτηκε πως με αυτόν τον τρόπο δυο επικίνδυνοι βάρβαροι βασιλείς θα αλληλοεξουδετερωθούν, δέχτηκε την πρότασή του, και ο Οστρογότθος βασιλιάς μαζί με το στράτευμα αλλά και ολόκληρο τον λαό του ξεκίνησε την μετακίνηση προς την Ιταλία. Στο δρόμο τους βρήκαν τις φυλές των Σαρματών και των Γέπιδων, που ήταν εγκατεστημένες τότε στα δυτικά Βαλκάνια, τις οποίες και νίκησαν μετά από σκληρές μάχες.
Το 488 οι Οστρογότθοι διέβησαν τις Άλπεις, και η πρώτη τους μάχη ενάντια στο μισθοφορικό στράτευμα του Οδόακρου έλαβε χώρα στον Σόντιο ποταμό, κοντά στα ερείπια της Ακυληίας, στην οποία ο Θεοδώριχος κατάφερε μια σημαντική νίκη. Ακόμα πιο καθοριστική ήταν η μάχη που ακολούθησε στα περίχωρα της Βερόνας, όπου οι Οστρογότθοι κατατρόπωσαν το στρατό του Οδόακρου, με τον τελευταίο να υποχωρεί στην καλά οχυρωμένη Ραβέννα. Η πόλη αυτή πολιορκήθηκε για τρία ολόκληρα έτη, μέχρι την σύναψη (το 493) συνθήκης ειρήνης μεταξύ των αντίπαλων βασιλέων, η οποία προέβλεπε πως θα συγκυβερνούσαν την Ιταλία. Λίγες μέρες μετά, ο Θεοδώριχος κάλεσε σε συμπόσιο τον Οδόακρο, στο οποίο και τον δολοφόνησε, και έμεινε μόνος κυρίαρχος της Ιταλίας, παρότι θεωρούταν ακόμη de jure υποτελής του Ζήνωνα, και ξεκίνησε μια από τις πιο συνετές βασιλείες στην ιστορία της Ιταλίας.
Μετά από κάποιες εκστρατείες, κατέλαβε τα Δυτικά Βαλκάνια και τη Νότια Ιταλία και επιδόθηκε στην σταθεροποίηση του βασιλείου του. Έδειξε πρωτοφανή, ειδικά για Γερμανό ηγεμόνα, σεβασμό στους Ρωμαϊκούς νόμους και θεσμούς, σεβόμενος τη ρωμαϊκή σύγκλητο και προστατεύοντας τα μνημεία του βασιλείου του, αφήνοντας όμως τους Γότθους υπηκόους του να διατηρήσουν τα δικά τους ήθη και έθιμα. Επιπρόσθετα, παρ’ ότι πίστευε στην αίρεση του Αρειανισμού, σεβάστηκε την πίστη και τους προκαθήμενους της ιταλικής εκκλησίας, οι οποίοι ακολουθούσαν τον Χριστιανισμό της Συνθήκης της Νίκαιας (325). Ανακατένειμε την καλλιεργήσιμη γη, δίνοντας τα δύο τρίτα της στους Ρωμαίους και το άλλο ένα τρίτο στους Γότθους, με αποτέλεσμα να καλλιεργείται όλη σχεδόν η αρώσιμη γη στην ιταλική χερσόνησο για πρώτη φορά.
Ο Θεοδώριχος άφησε τους Ρωμαίους να ασχολούνται με τις ειρηνικές δραστηριότητες στις οποίες επιδίδονταν και αξιοποίησε τους Γότθους σε στρατιωτικές και αστυνομικές θέσεις, για τις οποίες και όρισε υψηλόμισθες αμοιβές. Το γοτθικό ιππικό επί των ημερών του εξασκείτο σε καθημερινή βάση ενώ αξιολογείτο ετησίως, ώστε ο Οστρογότθος βασιλιάς να έχει συνεχώς εικόνα της προόδου του. Το 500 μετέβη στη Ρώμη, όπου οι ιθαγενείς τον περίμεναν ενθουσιασμένοι λόγω της ως τότε δράσης αλλά και της φήμης του. Ο Θεοδώριχος έμεινε στη Ρώμη έξι μήνες, στους οποίους τον συνεπήρε το μεγαλείο της Αιώνιας Πόλης, ενώ επιδιόρθωσε τις ζημιές που είχαν προκαλέσει στα μνημεία και στην ύδρευση οι αλλεπάλληλες εισβολές και λεηλασίες που είχε υποστεί η πόλη.
Οι βάρβαροι βασιλείς της Δυτικής Ευρώπης αρχικά θορυβήθηκαν από την ισχυροποίηση του βασιλείου του Θεοδώριχου, ωστόσο με την πάροδο του χρόνου, αφού αντελήφθησαν πως ο τελευταίος επιθυμεί την ειρήνη και την ευημερία του βασιλείου του, τον αντιμετώπιζαν πλέον με δέος και σεβασμό. Ο ίδιος φρόντισε να συνάψει στέρεες συμμαχίες με τους βασιλείς αυτούς, τις οποίες και επιστέγασε με βασιλικούς γάμους, καθώς οι δύο κόρες του παντρεύτηκαν τους βασιλείς των Βουργουνδών και των Βησιγότθων, η αδερφή του Αμαλαφρίδα παντρεύτηκε τον βασιλιά των Βάνδαλων και Αλάνων Θρασαμούνδο, ενώ ο ίδιος έλαβε ως σύζυγο την αδερφή του βασιλέα των Φράγκων Χλωδοβίκου, την Audofleda, η οποία βαπτίσθηκε στον Αρειανισμό για να παντρευτεί τον Θεοδώριχο. Μετά τον πόλεμο μεταξύ των Φράγκων και των Βησιγότθων και τον θάνατο του Βησιγότθου βασιλιά Αλάριχου Β’, ο Θεοδώριχος το 511 πήρε την εξουσία και του βασιλείου των Βησιγότθων -στην σημερινή Ισπανία- εξ ονόματος του εγγονού του και κληρονόμου του θρόνου Αμαλαρίχου, με αποτέλεσμα να κυριαρχεί πλέον από τον Δούναβη ως τον Ατλαντικό.
Τα τελευταία χρόνια του Θεοδώριχου σημαδεύτηκαν από την πνευματική του κόπωση λόγω της πολυετούς βασιλείας του, η οποία είχε θολώσει την κρίση του. Ο θάνατος του φίλου του Αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Αναστασίου Α΄ και η ανάδειξη του Ιουστίνου του προκάλεσε ανησυχίες για την σχέση του με το Βυζάντιο, καθώς ο ανιψιός του Ιουστίνου, Ιουστινιανός, ήδη αμφισβητούσε την νομιμότητα της βαρβαρικής κυριαρχίας της Ιταλίας. Ένας από τους σημαντικότερους αξιωματούχους του, ο λόγιος Βοήθιος, έπεσε θύμα συκοφαντίας το 524 από τους Γότθους αυλικούς, με αποτέλεσμα να διατάξει την εκτέλεσή του. Ο ίδιος ο Θεοδώριχος δύο χρόνια αργότερα έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας την κόρη του Αμαλασούνθα να βασιλεύσει ως κηδεμόνας του ανήλικου εγγονού του Αθαλάριχου.
Μετά τον θάνατό του, ο Κασσιόδωρος, επίσης σημαντικός αξιωματούχος του Θεοδώριχου, εξέδωσε μια συλλογή δημοσίων εγγράφων και επιστολών του, οι οποίες δείχνουν την υψηλή ηθική αλλά και τις διοικητικές ικανότητες του Θεοδώριχου. Απόλαυσε την αναγνώριση από σχεδόν όλους τους ιστορικούς της εποχής του, ενώ και ο απλός κόσμος αναγνώριζε πως ο Θεοδώριχος ήταν ένας δίκαιος και οξυδερκής ηγεμόνας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Gibbon, E. (1776-1789), The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, Λονδίνο: Εκδόσεις Strahan & Caddel.
- Nicholas, D. (1992), Η εξέλιξη του μεσαιωνικού κόσμου: Κοινωνία, Διακυβέρνηση και Σκέψη στην Ευρώπη 312-1500, μετάφραση Μαριάννα Τζιαντζή, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
- Durant, W. (1950), Η παγκόσμια ιστορία του πολιτισμού – Τόμος Δ’: Ο Αιών της Πίστεως, Νέα Υόρκη: Εκδόσεις Simon & Chuster.
