Της Κατερίνας Τσαγκαράκη,
Το 1895, έπειτα από πολλές προσπάθειες, πειράματα και δοκιμές, θα κάνει την εμφάνισή του ένα μέσο που θα άλλαζε πολλά στην ενημέρωση και κυρίως στην ψυχαγωγία των ανθρώπων. Πρόκειται για το γνωστό και αγαπητό σε όλους μας ραδιόφωνο. Ποιος δεν ανοίγει το ράδιο μόλις μπει στο αυτοκίνητό του ή ποιος δεν έχει ακούσει τη μετάδοση ενός αγώνα από την ΕΡΑ ΣΠΟΡ; Το ραδιόφωνο από την ημέρα της εφεύρεσής του μέχρι σήμερα, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Μπορεί στις μέρες μας να μην είναι το κύριο μέσο ψυχαγωγίας και ενημέρωσης, λόγω των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου που εισέβαλαν στη ζωή μας, δεν παύει όμως να υπάρχει και να χρησιμοποιείται από πολλά εκατομμύρια ανθρώπων ανά τον κόσμο. Πως φτάσαμε, όμως, σε αυτό το μέσο μαζικής ενημέρωσης που γνωρίζουμε σήμερα; Μέσα από μια ιστορική αναδρομή στον κόσμο των ερτζιανών, θα καταδείξουμε στο παρόν άρθρο όλα όσα πρέπει να ξέρουμε για το ραδιόφωνο.
Προτού εφευρεθεί το ραδιόφωνο, η πρώτη μηχανή αναπαραγωγής ήχου παρουσιάστηκε από τον Τόμας Έντισον, λίγο μετά την εφεύρεση του τηλεφώνου, και ήταν ο φωνόγραφος. Μέσα από ένα χωνί μπορούσε να ακούσει κάποιος ένα στρατιωτικό εμβατήριο, το οποίο είχε δημιουργήσει ο ίδιος ο Έντισον για τους ακροατές του φωνόγραφου. Λίγο πιο εξελιγμένο από τον φωνόγραφο είναι το γραμμόφωνο, που εφευρέθηκε από τον Εμίλ Μπερλινέρ το 1887 και αναπαρήγαγε μουσική από πλάκες κεριού. Για αρκετά χρόνια τα δύο αυτά μηχανήματα θα ψυχαγωγούν τους ακροατές, αλλά από κοντά, καθώς δεν είχε βρεθεί ακόμα ο τρόπος να μεταφέρεται ο ήχος μακριά και να αναπαράγεται μαζικά.
Τότε θα έρθει στο προσκήνιο το ραδιόφωνο, από τον Γουλιέλμο Μαρκόνι. Θα καταφέρει να μεταδώσει ηχητικά σήματα Μορς μέσω ερτζιανών κυμάτων. Ο Μαρκόνι, που θεωρείται ο πατέρας του ραδιοφώνου, δούλεψε και εφάρμοσε στην πράξη τα πειράματα των Mάξγουελ και Χέρτζ, οι οποίοι είχαν ανακαλύψει τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα και τα ραδιοκύματα. Μέσω των ραδιοκυμάτων δεν μεταδιδόταν φωνή, αλλά σήματα Μορς, μέχρι τα Χριστούγεννα του 1906, οπότε και θα μεταδοθεί για πρώτη φορά φωνή και μουσική στη Νέα Υόρκη, από τον Φέσεντεν. Η μετάδοση γίνεται από το ραδιοφωνικό σταθμό Electrical Signaling στη Μασαχουσέτη. Στο πρόγραμμα θα ακουστούν μία εκτέλεση με βιολί του Γκουνό και κομμάτια από το Ευαγγέλιο του Λουκά, που διάβαζε ο ίδιος ο Φέσεντεν. Λίγο αργότερα, ένας άλλος εφευρέτης, ο Ντε Φόρεστ, θα δημιουργήσει την ηλεκτρική λυχνία κενού και θα θεωρηθεί πατέρας της σύγχρονης ραδιοφωνίας, καθώς μετέδωσε μέσω αυτής μία ολόκληρη οπερέτα από τη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης το 1910, με πρωταγωνιστή τον θρυλικό Ερρίκο Καρούζο.
Το ραδιόφωνο, που άρχισε να αναπτύσσεται τη δεκαετία του 1910 στις ΗΠΑ, στα πρώτα του βήματα θεωρούνταν ένα μέσο επικοινωνίας των ενόπλων δυνάμεων και όχι τόσο ένα ψυχαγωγικό μέσο. Όλο αυτό το διάστημα χρησιμοποιείται ερασιτεχνικά, καθώς τελεί υπό επεξεργασίας και διαρκών αλλαγών και βελτιώσεων και μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο θα παραμείνει ένα μέσο χωρίς ιδιαίτερη ανάπτυξη και δημοφιλία. Την εποχή του μεσοπολέμου το ραδιόφωνο θα σημειώσει ραγδαία ανάπτυξη και θα εδραιωθεί παγκοσμίως.
Πιο συγκεκριμένα, τον Νοέμβριο του 1920 θα λειτουργήσει ο πρώτος εμπορικός ραδιοφωνικός σταθμός, Κ.Ο.Κ.Α. της εταιρείας NESTINGHOUSE. Η πρώτη εκπομπή θα μεταδώσει τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών στο Hording-Cox. Μέσα από αυτόν τον σταθμό θα αναμεταδίδονται και συναυλίες κάποιες μέρες της εβδομάδας. Ένα χρόνο αργότερα, άθελά του, ο Φρανκ Κόνραντ, που ασχολείτο με το ραδιόφωνο και τα αθλητικά, θα μεταδώσει από τον ίδιο σταθμό τα αποτελέσματα των αγώνων και θα αποκτήσει μεγάλο κοινό. Τότε θα μεταδοθεί και η πρώτη διαφήμιση από το ραδιόφωνο, για ένα συνοικιακό κατάστημα του Κόνραντ. Σταδιακά, αυξάνονται οι μεταδόσεις αθλητικών αγώνων, με αποτέλεσμα ο αθλητισμός μαζί με τα μουσικά προγράμματα να κατακτήσουν το ραδιόφωνο και να αυξήσουν τη δημοτικότητά του. Μάλιστα, την εποχή αυτή θα θεσπιστούν νομοθεσίες για τη λειτουργία και οργάνωση των σταθμών και των συχνοτήτων εκπομπής. Το 1928 θα εμφανιστούν και τα FM (διαμόρφωση συχνότητας) για την καλύτερη μετάδοση του ήχου. Τη δεκαετία του ‘30 το ραδιόφωνο θα εδραιωθεί παγκοσμίως και εκατομμύρια ανθρώπων θα ακούν από αυτό νέα, μουσική, αφηγήσεις κ.α. από πολλά μίλα μακριά. Στην ταινία του «Μέρες Ραδιοφώνου», ο Γούντι Άλεν αποτυπώνει πιστά την χρυσή εποχή του ραδιοφώνου τη δεκαετία του ‘30.
Με το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το ραδιόφωνο αποκτά διττό ρόλο, καθώς θα αποτελέσει και ειδησεογραφικό μέσο και θα ανταγωνιστεί άξια τον τύπο. Μετά τη λήξη του πολέμου επιστρέφει στον αρχικό του ρόλο, δηλαδή τον ψυχαγωγικό. Θα ακολουθήσουν οι δεκαετίες ‘40 και ‘50, όπου ένα νέο μέσο θα κάνει την εμφάνισή του έχοντας ένα μεγάλο προνόμιο, την εικόνα. Πρόκειται φυσικά για την τηλεόραση, την οποία το ραδιόφωνο κλήθηκε να ανταγωνιστεί μάταια. Η ακροαματικότητά του έπεφτε κατακόρυφα και δημιουργήθηκε κρίση στο χώρο της ραδιοφωνίας, η οποία ξεπεράστηκε τη δεκαετία του 60 με τη δημοφιλή μουσική rock&roll και πλέον το ραδιόφωνο θα καθιερωθεί ως ένα κατεξοχήν μουσικό-ψυχαγωγικό μέσο. Μέχρι τη δεκαετία του 1980 το ραδιόφωνο βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο της ωριμότητάς του με νέες τεχνολογίες να το κατακλύζουν, όπως τα τρανζίστορ, που αντικατέστησαν τη λυχνία και αύξησαν τις πωλήσεις. Το ραδιόφωνο θα έχει πάντα πιστό κοινό και θα είναι απαραίτητο μέσο ενημέρωσης και ψυχαγωγίας όσα χρόνια και αν περάσουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ραδιόφωνο: Μία από τις μεγαλύτερες εφευρέσεις του ανθρώπου, cretalive.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ιστορία ραδιοφώνου, oldradiorepairs.com, διαθέσιμο εδώ
