Του Ευθύμη Κόντου,
Το λεγόμενο brain drain είναι λίγο έως πολύ γνωστό σε όλους. Πρόκειται για το φαινόμενο, κατά το οποίο εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό εγκαταλείπει τη χώρα από την οποία κατάγεται, έχοντας ως στόχο την εύρεση εργασίας με ευνοϊκότερες –για το ίδιο– συνθήκες στο εξωτερικό. Είναι κάτι που βιώνει εδώ και πολλά χρόνια κι η Ελλάδα, πριν ακόμη και τη βαριά οικονομική κρίση του 2009. Κατά τη διάρκεια αυτής, ωστόσο, και ιδιαίτερα μετά το πέρας της, η άνοδος του συγκεκριμένου φαινομένου υπήρξε ραγδαία, με τα σχετικά ποσοστά σχεδόν να δεκαπλασιάζονται, με περίπου 69.000 επιστήμονες να εγκαταλείπουν τη χώρα (περίοδος 2008-2017).
Η εξής παθογένεια βρίσκει τις ρίζες της στη δυσλειτουργία ενός μοντέρνου κράτους: την αναξιοκρατία, την αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης εργασίας, την απουσία προοπτικών εξέλιξης, καθώς και τα καθόλου ελκυστικά εργασιακά περιβάλλοντα. Η φυγή των ατόμων αυτών, αντίστροφα, δημιουργεί δυσμενείς συνθήκες στην εγχώρια αγορά. Η οικονομία είναι περιορισμένη, η παραγωγικότητα σαφέστατα μικρότερη, η εξειδίκευση των εργαζομένων απουσιάζει και οι μισθοί είναι πενιχροί. Οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα (χώρες εν προκειμένω) και καταστάσεις (δεν) είναι συμπτωματική.
Η εκροή των Ελλήνων πτυχιούχων ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, έχει αρχίσει να φθίνει. Συγκεκριμένα, το 2012, 39.100 Ελληνίδες και Έλληνες επέλεξαν να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη στο εξωτερικό. Το 2021, ο αντίστοιχος αριθμός μειώθηκε στους 5.900 εργαζομένους. Στη μεταβολή αυτή, μείζονα ρόλο έπαιξε η μείωση της ανεργίας, αλλά και η (περιορισμένη, αλλά υπαρκτή) αύξηση των μισθών. Τα περιθώρια συρρίκνωσης, όμως, του brain drain παραμένουν μεγάλα και το επιθυμητό brain gain (ήτοι η εισερχόμενη μετανάστευση Ελλήνων) αργεί. Το τελευταίο αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα για τους πολιτικούς ηγέτες, ενόψει της επόμενης τετραετίας.
Τα τελευταία χρόνια, η Αντιπολίτευση έχει εξαπολύσει δριμύτατη επίθεση στην Κυβέρνηση για τη μη λήψη μέτρων, αναφορικά με τη βελτίωση του φαινομένου. Από την άλλη πλευρά, η Κυβέρνηση, περνώντας στην αντεπίθεση, απαρίθμησε μια λίστα από μέτρα, τα οποία έλαβε αποσκοπώντας στο πολυπόθητο brain gain. Το εξής ζήτημα συζητήθηκε ουκ ολίγες φορές μεταξύ πολιτικών και κατά την παρουσίαση του πολιτικού προγράμματος του εκάστοτε κόμματος. Στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου των Βουλευτικών Εκλογών του 2023 έχουν διατυπωθεί διάφορες και ενδιαφέρουσες απόψεις επί τούτου.
Ξεκινώντας από το πρώτο σε ψήφους κόμμα, τη Νέα Δημοκρατία, ο Κυριάκος Μητσοτάκης παρουσίασε ένα πρόγραμμα με δέκα χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας για νέους ως 29 ετών, οι οποίοι έχουν ελάχιστη εργασιακή εμπειρία, με παράλληλη κάλυψη του 50% του κόστους των ασφαλιστικών εισφορών εξαμήνου, για κάθε άτομο. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του κόμματος, προβλέπεται ετήσια αύξηση των επαναπατριζόμενων, της τάξεως του 15%, ως και το 2027.
Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α., από τη δική του μεριά, έθεσε ως προτεραιότητα τις επενδύσεις σε τομείς όπως είναι η έρευνα και η γνώση. Ο Αλέξης Τσίπρας έκανε λόγο, μεταξύ άλλων, για ανάγκη αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου της χώρας και εξεύρεση ενός νέου, το οποίο θα ταιριάζει καλύτερα στο ανθρώπινο δυναμικό, που παραμένει αναξιοποίητο.
Με τη σειρά του, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. παρουσίασε ένα τετραετές πρόγραμμα επιδότησης εργοδοτικών εισφορών, για πρόσληψη πενήντα χιλιάδων νέων εργαζομένων. Ο Νίκος Ανδρουλάκης εξήγησε πως η συγκεκριμένη χρηματοδότηση θα προέλθει από το Ταμείο Ανάκαμψης του Ε.Σ.Π.Α. Ταυτόχρονα, μίλησε για παροχή φορολογικών κινήτρων σε όσους νέους ξεκινούν τώρα τις επαγγελματικές ή επιχειρηματικές τους δραστηριότητες.
Το Κ.Κ.Ε. έχει υποστηρίξει και κατά το παρελθόν πως το brain drain δεν αποτελεί λύση για την ανεργία και πως η μετακίνηση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι πρόσφορη για τους νέους. Στον Περισσό υποστηρίζουν πως η εκροή εργατικού δυναμικού λειτουργεί υπέρ του «μεγάλου κεφαλαίου».
Σε αύξηση των δαπανών για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, με την προοπτική της αύξησης των θέσεων εργασίας για τους πτυχιούχους Έλληνες του εξωτερικού, στάθηκε ο Πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης, Κυριάκος Βελόπουλος. Αξίζει να σημειωθεί πως ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε από το κόμμα στα ιδιωτικά Α.Ε.Ι., τα οποία θεωρεί ως μια ακόμα λύση στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Τέλος, το Μέ.ΡΑ25 και ο Γραμματέας του, Γιάνης Βαρουφάκης, αναφέρθηκε σε ανοδική τάση του φαινομένου της εκροής εκπαιδευμένου εργατικού δυναμικού. Αυτό που χρειάζεται, σύμφωνα με το κόμμα, είναι η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και η πραγματοποίηση επενδύσεων, προκειμένου να πειστούν οι Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού να επαναπατριστούν.
Το μόνο σίγουρο είναι πως το κόμμα το οποίο θα επιλεγεί από τον ελληνικό λαό να ηγηθεί της χώρας για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, θα έχει να «ανεβεί ένα βουνό» στην προσπάθεια να προσελκύσει το ελληνικό εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό του εξωτερικού. Η μείωση του ποσοστού του brain drain φαντάζει πιο ρεαλιστικός στόχος για την ώρα. Όσο για brain gain; Υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Το brain drain και πώς να το αντιστρέψουμε», huffingtonpost.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Το brain drain φθίνει, αλλά το brain gain αργεί ακόμα», kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Τσίπρας: Επιτακτική η αποτροπή ενός νέου κύματος brain drain», news247.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι θέσεις των κομμάτων για το brain drain, vouliwatch.gr, διαθέσιμο εδώ
