Της Ελένης-Παναγιώτας Μινάι,
Το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας αποτελεί ένα πολύπλοκο, αλλά ταυτόχρονα τόσο ενδιαφέρον σύστημα, που εκπλήσσει τον κόσμο με τις ικανότητες του. Είναι θαυμαστό πώς το σώμα της γυναίκας από το τίποτα, από το μηδέν, μπορεί να δημιουργήσει τη «ζωή», δηλαδή από τη μικρότερη μορφή ζωής που υπάρχει, το ζυγωτό, μπορεί να φέρει στον κόσμο έναν άνθρωπο. Για να μπορέσει, όμως, να καταφέρει όλα αυτά τα θαυμαστά πράγματα για τα οποία μιλήσαμε, το γυναικείο σώμα περνάει από ένα μεταβατικό στάδιο προετοιμασίας, την εφηβεία.
Η αναπαραγωγική περίοδος της γυναίκας φυσιολογικά σηματοδοτείται με τον ερχομό της εμμήνου ρύσεως, γνωστής και ως «περίοδος», στην εφηβική ηλικία, κατά την οποία το σώμα δηλώνει ότι είναι αρκετά ώριμο να κυοφορήσει, ενώ παράλληλα αποτελεί το ξεκίνημα της ενεργού σεξουαλικής ζωής. Οι μητέρες, έχοντας βιώσει και οι ίδιες τις ανάλογες αλλαγές και συναισθήματα, γνωρίζουν τι συμβαίνει στο σώμα ενός έφηβου κοριτσιού. Έτσι, λοιπόν, όταν έρχεται εκείνη η στιγμή, πρέπει να είναι έτοιμες μέσω της συζήτησης να μοιραστούν την εμπειρία τους και να καθησυχάσουν τα έφηβα κορίτσια τους.
Μόνο που για κάποιες γυναίκες η εμπειρία της πρώτης περιόδου δεν φαντάζει τόσο συνηθισμένη ή φυσιολογική. Κι αυτό συμβαίνει, διότι η πάθηση, που εμφανίζουν δεν επιτρέπει στην πρώτη έμμηνο ρύση να μοιάζει με το παραπάνω ιδεατό σενάριο. Πρόκειται για την ατρησία παρθενικού υμένα, μια ανατομική ανωμαλία η οποία, αν και εμφανίζει χαμηλή συχνότητα, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα.
Ανατομία αιδοίου
Για να μπορέσουμε, όμως, να έχουμε μια σαφέστερη εικόνα του θέματος είναι αναγκαίο να ξεκαθαρίσουμε κάποια στοιχειώδη ανατομικά μέρη του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος, που σχετίζονται άμεσα με την πάθηση που μας ενδιαφέρει. Όπως είναι ευρύτατα γνωστό, το αναπαραγωγικό σύστημα τόσο των γυναικών όσο και των ανδρών διακρίνεται σε εξωτερικό και εσωτερικό, με το εξωτερικό να αποτελεί το αντικείμενο ενδιαφέροντος στο παρόν άρθρο. Πιο συγκεκριμένα, το αιδοίο αποτελεί το έξω γεννητικό όργανο της γυναίκας και περιλαμβάνει το εφηβαίο (ή όρος της Αφροδίτης), τα μικρά και μεγάλα χείλη, την κλειτορίδα και τον παρθενικό υμένα.
Αναφορικά με τα προκείμενα, το εφηβαίο βρίσκεται στο κατώτερο μέρος της κοιλιάς και είναι μια κυκλική περιοχή καλυμμένη με τρίχωμα (από την εφηβεία και στη μετέπειτα ενήλικη ζωή). Τα μικρά και μεγάλα χείλη αποτελούνται από 2 δερματικές πτυχές το καθένα. Τα μικρά βρίσκονται εσωτερικά των μεγάλων και προστατεύουν το άνοιγμα της ουρήθρας και του κόλπου. Η κλειτορίδα λειτουργεί ως αισθητήριο όργανο, ευαίσθητο στην αφή, το οποίο διεγείρεται κατά τη σεξουαλική επαφή. Τέλος, ο παρθενικός υμένας είναι ένας λεπτός υμένας, ο οποίος καλύπτει την είσοδο του κόλπου και καθορίζει τα όρια των εξωτερικών γεννητικών οργάνων από τα εσωτερικά.
Περιγραφή και στοιχεία της πάθησης
Όπως δηλώνει και η ονομασία της πάθησης πρόκειται ουσιαστικά για την απουσία ανοίγματος στον κόλπο. Ο παρθενικός υμένας, όπως προαναφέραμε, είναι μια μεμβράνη η οποία καλύπτει τον κόλπο και φυσιολογικά υπάρχει ένα άνοιγμα σε αυτή για την πρόσβαση στον κόλπο. Έτσι, οι γυναίκες στις οποίες ο παρθενικός υμένας είναι άρρηκτος, δεν είναι δυνατή η έξοδος π.χ. αίματος, υγρών ή η είσοδος από και προς τον κόλπο. Αφορά μια κατάσταση η οποία είναι εκ γενετής, δηλαδή οφείλεται στην αδυναμία, κατά την κύηση, δημιουργίας διάνοιξης. Όπως τονίσαμε, είναι ένα σπάνιο φαινόμενο, εμφανίζεται με συχνότητα 1 στις 1000 γεννήσεις θηλυκών, αν και αποτελεί τη πιο συχνή ανωμαλία διάπλασης του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος. Η πλειονότητα των πηγών αναφέρει ότι η αιτία παραμένει άγνωστη, μερικές άλλες δηλώνουν ότι η μητέρα δε φέρει κάποια ευθύνη, ενώ κάποιες άλλες αναφέρουν ότι οι μητέρες των οποίων είχαν λάβει φάρμακα κατά την κύηση, είχαν εκτεθεί σε ακτινοβολία ή είχαν κάποια μόλυνση, εμφανίζουν μεγαλύτερη προδιάθεση.
Διάγνωση
Η διάγνωση μπορεί να τεθεί κατά τη φυσική εξέταση του νεογέννητου μωρού, που φέρει άρρηκτο παρθενικό υμένα, στην εφηβεία την περίοδο όπου εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια περιόδου ή σε οποιαδήποτε ηλικία από τυχαίο έλεγχο. Συνήθως, γίνεται στην εφηβική ηλικία, διότι η έξοδος του αίματος της πρώτης περιόδου παρεμποδίζεται από αυτήν την ανωμαλία, με αποτέλεσμα να συγκεντρώνεται στο εσωτερικό της μήτρας (αιματόμητρα), στον κόλπο (αιματόκολπος) και στις σάλπιγγες (αιμοσάλπιγγα). Η ολοένα και μεγαλύτερη συσσώρευση αίματος εντός της μήτρας προκαλεί ενοχλήσεις, που οδηγεί την έφηβη στην αναζήτηση ιατρικής παρέμβασης. Στην εξέταση του γιατρού λαμβάνονται υπόψιν η λήψη ιστορικού και συμπτωμάτων, η κλινική εξέταση και ο υπέρηχος κάτω κοιλίας, έτσι ώστε να οδηγηθεί σε μία ασφαλή διάγνωση.
Συμπτώματα
Στην περίπτωση που ο άρρηκτος παρθενικός υμένας δεν έχει διαγνωστεί πριν την εμφάνιση της πρώτης περιόδου, η ασθενής παρουσιάζει την ακόλουθη συμπτωματολογία:
- Πυελικό άλγος
- Πόνος στην πλάτη
- Δυσουρία ή επίσχεση ούρων, διότι η διατεταμένη μήτρα (αιματόμητρα) ασκεί πίεση στην ουροδόχο κύστη
- Δυσκοιλιότητα
- Ψηλαφητή και επώδυνη μάζα στην κοιλιά
- Αμηνόρροια, δηλαδή, απουσία περιόδου
Επιπλοκές
Οι επιπτώσεις που δύναται να επιφέρει η μη έγκαιρη διάγνωση και άμεση θεραπευτική παρέμβαση είναι σοβαρές και κυμαίνονται από κολπική λοίμωξη, νεφρική δυσλειτουργία μέχρι ενδομητρίωση, που μειώνει τη γονιμότητα.
Θεραπευτική αντιμετώπιση και πρόγνωση
Η αντιμετώπιση είναι μία και είναι χειρουργική, υμενοτομή με νυστέρι ή laser, κατά την οποία απομακρύνεται τμήμα του ιστού. Η απλή απομάκρυνση του ιστού, όμως, δεν είναι αρκετή, διότι μπορεί να παρουσιαστεί και πάλι το ίδιο πρόβλημα, επομένως η μέθοδος που ακολουθείται αποσκοπεί πέρα από την απομάκρυνση, την αποφυγή στένωσης, επανασύγκλισης και δημιουργίας ουλώδους ιστού, γι’ αυτό και συνηθίζεται η ραφή των άκρων της μεμβράνης στο τοίχωμα του κόλπου (μαρσιποποίηση).
Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να πραγματοποιηθεί σε οποιαδήποτε ηλικία γίνει η διάγνωση. Στα νεογνά, όμως, προτιμάται μετέπειτα, χρονικά, η εκτέλεση της επέμβασης, εκτός κι αν υπάρχει κίνδυνος επιπλοκών.
Όσον αφορά την πρόγνωση, εάν η θεραπεία ήταν άμεση και επιτυχής, κρίνεται θετική χωρίς καμιά συνέπεια στην έμμηνο ρύση, με επιτρεπτή τη χρήση ταμπόν και δεν επηρεάζεται η γονιμότητα. Τέλος, οι έφηβες μπορούν να έχουν μια υγιέστατη σεξουαλική ζωή, όπως των άλλων συνομηλίκων τους, να κυοφορήσουν και να γεννήσουν φυσιολογικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Anatomy, Abdomen and Pelvis: Female External Genitalia, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Imperforate Hymen, Children’s Hospital Colorado. Διαθέσιμο εδώ
- Imperforate Hymen, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Imperforate hymen, MedlinePlus. Διαθέσιμο εδώ
- Imperforate hymen, Cleveland Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- What You Should Know About an Imperforate Hymen, healthline. Διαθέσιμο εδώ
