Της Σπυριδούλας Βλάχα,
Τα κόμικς αποτελούν μία αγαπημένη συνήθεια πολλών παιδιών της γενιάς μας, και μάλιστα εμφάνιζαν ιδιαίτερη απήχηση στην γενιά των γονιών μας. Στην ουσία, είναι διαδοχικές εικόνες που εμφανίζουν νοηματική αλληλουχία, εξιστορούν δηλαδή μία ιστορία. Αυτό συμβαίνει, όπως όλοι ξέρουμε, μέσα από τα μικρά «σύννεφα» στα οποία παρατίθενται τα λόγια των ηρώων, καθώς και σε λεζάντες κάτω από την εικόνα, ενώ συχνά υπάρχουν και «σύννεφα» που παραθέτουν λέξεις ήχων.
Βέβαια, δεν υπάρχουν μόνο τα βιβλία κόμικς, αλλά και τα «κόμικς στριπς», οι μικρές ιστορίες κόμικς δηλαδή που εντοπίζει κανείς μέσα σε περιοδικά ή εφημερίδες. Η απόδειξη ότι τα κόμικς δεν προορίζονται μόνο για παιδιά, είναι η ποικιλία των λόγων για τους οποίους χρησιμοποιούνται: από τη διήγηση μιας ιστορίας, μέχρι τον σχολιασμό κοινωνικο-πολιτικών καταστάσεων.
Η ιστορία τους φαίνεται να ξεκινάει τον 15ο αιώνα, ωστόσο, με τη μορφή που έχουν σήμερα ξεκίνησαν να κυκλοφορούν στα τέλη του 19ου αιώνα. Στον ευρωπαϊκό χώρο, «πατέρας» των κόμικς, θεωρείται ο Ροδόλφος Τόπφερ, δάσκαλος και ζωγράφος, ο οποίος εξέδωσε το πρώτο του έργο ‘‘Histoire de M. Vieux Bois’’ το 1837. Επίσης, κυκλοφόρησε στην Αγγλία το 1884, το περιοδικό “Ally Sloper’s Half Holiday’’. Στην Αμερική, πρωτοπόρος τους, θεωρήθηκε ο Ρίτσαρντ Άουτκολτ με το κόμικ ‘‘Hogan’s Alley’’, βασικός χαρακτήρας του οποίου ήταν το «Κίτρινο Παιδί». Το κόμικ αυτό πρωτοεμφανίστηκε το 1895, ως «κόμικ στριπ» στις αμερικανικές εφημερίδες.
Η δεκαετία του 1930, ήταν η εποχή της ανέλιξης των κόμικς στις Η.Π.Α. Και αυτό, γιατί εμφανίστηκαν τρεις αγαπημένοι διαχρονικοί ήρωες των παιδιών: ο Σούπερμαν, ο Μίκυ Μάους και ο Τεν Τεν. Ο Μίκυ Μάους ήταν δημιούργημα του Γουόλτ Ντίσνεϋ, σε μία προσπάθειά του να αντικαταστήσει τον παλιό του ήρωα τον Όσβαλντ το Τυχερό Λαγό. Η ιστορία που ακούγεται για τη δημιουργία του χαρακτήρα, είναι πως ο Ντίσνεϋ ταξίδευε μαζί με τη γυναίκα του με τρένο από τη Νέα Υόρκη στο Χόλιγουντ, όταν του ήρθε η ιδέα. Η γυναίκα του μάλιστα, φαίνεται να είχε σημαντική συμβολή στην εξέλιξη του ήρωα, αφού το όνομα «Μίκυ» οφείλεται σε εκείνη, σε αντίθεση ως προς το όνομα «Μόρτιμερ» που είχε προτείνει αρχικά ο ίδιος.
Την ίδια περίοδο, και ειδικότερα στις 10 Ιανουαρίου 1929 δημιουργήθηκε από τον Βέλγο Ζορζ Ρεμί (Ερζέ) ο χαρακτήρας του μικρού ρεπόρτερ, Τεν Τεν, και ξεκίνησε από την εφημερίδα των Βρυξελλών «20ος αιώνας», στο ένθετο για νέους που υπήρχε. Ο Τεν Τεν μαζί με τον σκύλο του Μιλού, έγιναν γνωστοί μέσα από τα κόμικς με τίτλο «Οι περιπέτειες του Τεν Τεν και του Μιλού», ενώ στην πρώτη κυκλοφορία του -«Ο Τεν Τεν στη χώρα του Σοβιέτ»-, ασκήθηκε κριτική ότι προωθούσε αντικομμουνιστικές ιδεολογίες και ότι επέκρινε τον σταλινισμό. Για να καταλάβουμε το μέγεθος της επιτυχίας του, εκδόθηκαν 23 άλμπουμ που μεταφράστηκαν σε 56 γλώσσες, και με παγκόσμια αντίτυπα που ξεπερνούσαν τα 200 εκατομμύρια.
Μάλιστα, ο νεανικός ήρωας έγινε τόσο διάσημος, που ο Γάλλος Πρόεδρος Σαρλ Ντε Γκολ είχε δηλώσει: «Ο μοναδικός διεθνής ανταγωνιστής μου, είναι ο Τεν Τεν». Ωστόσο, από το 1970 και μετά, η απήχησή του μειώθηκε σημαντικά, καθώς κατηγορήθηκε για ρατσιστικό και σεξιστικό περιεχόμενο.
Συγκριτικά με τον υπόλοιπο κόσμο, τα κόμικς άργησαν να εμφανιστούν στην Ελλάδα. Αρκεί να σκεφτούμε, ότι το πρώτο κόμικς του Μίκυ Μάους κυκλοφόρησε το 1966! Βέβαια, αυτή ήταν η αρχή αφού μετά κυκλοφόρησαν και άλλοι διάσημοι ήρωες όπως ο Σούπερμαν και ο Σπάιντερμαν. Επιπλέον, όσον αφορά τα ελληνικά κόμικς, αυτά δεν εμφανίστηκαν πριν το 1980. Ένα σημαντικό τέτοιο πρώτο δημιούργημα ήταν η «Βαβέλ», το οποίο είχε έντονο πολιτικό χαρακτήρα και στην εικονογράφηση του οποίου συμμετείχαν και ξένοι σχεδιαστές. Ωστόσο, αν θέλουμε να αναφερθούμε σε ένα «καθαρά» ελληνικό κόμικ, αυτό είναι οι «Κωμωδίες του Αριστοφάνη», με θέμα τις 11 κωμωδίες του Αριστοφάνη που έχουν διασωθεί, αναφερόμενες όμως και στην τότε πολιτική κατάσταση της χώρας. Η επιτυχία ήταν τόσο μεγάλη, που πουλήθηκαν πάνω από 700.000 αντίτυπα, ενώ πολλές ιστορίες μεταφράστηκαν και στην αγγλική, τη γαλλική και τη γερμανική γλώσσα. Και φυσικά, ακολούθησε ο αγαπημένος και γνωστός ακόμα και σήμερα, «Αρκάς»!
Παρά το διασκεδαστικό χαρακτήρα τους και τους ενδιαφέροντες ήρωες, η αλήθεια είναι πως τα κόμικς αντιμετώπισαν αρκετές δυσκολίες, αφού λογοκρίθηκαν αρκετά, και κατηγορήθηκαν ότι διαφθείρουν τους νέους, ιδιαίτερα την περίοδο από το 1950 μέχρι τα τέλη του αιώνα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι ο δημιουργός του Σκρουτζ Μακ Ντακ, Καρλ Μπακς, το έργο του οποίου συχνά δεν γινόταν αποδεκτό λόγω των «περίεργων» μορφών που περιελάμβανε στις ιστορίες του.
Όπως και να έχει, τα κόμικς, αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της πολιτισμικής κληρονομιάς, αφού πρόκειται για μία μορφή τέχνης η οποία μεταφέρει τόσο απλά, όσο και περισσότερο σύνθετα μηνύματα. Άλλωστε, το γεγονός πως πολλοί από τους χαρακτήρες τους είναι ακόμα «ζωντανοί», μιλάει από μόνο του!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
