Της Φωτεινής Χρυσοχοΐδου,
Ο κόσμος της stand-up κωμωδίας στην Κίνα, που κάποτε χαιρετίστηκε ως παράδεισος σχετικής ελευθερίας της έκφρασης, αντιμετωπίζει τώρα τα νύχια της λογοκρισίας. Ειδικότερα, ένας Κινέζος κωμικός βρέθηκε πρόσφατα στο στόχαστρο των αρχών, αφού έκανε ένα αστείο για τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (PLA). Συνέπεια αυτού ήταν να τιμωρηθεί αυστηρά ο ίδιος και να επιβληθεί πρόστιμο στην εταιρεία παραγωγής. Πιο συγκεκριμένα, στις 17 Μαΐου, το Δημοτικό Γραφείο Πολιτισμού και Τουρισμού του Πεκίνου επέβαλε το πρόστιμο 14,7 εκατομμυρίων γιουάν (2,13 εκατομμύρια δολάρια) στη Shanghai Xiaoguo Culture Media, την εταιρεία παραγωγής που ήταν υπεύθυνη για την πρόσληψη του μαχόμενου κωμικού Li Haoshi. Το Γραφείο Πολιτισμού κατηγόρησε τον Li ότι έπληξε την «εθνική τιμή» και τα «πατριωτικά αισθήματα», «προσβάλλοντας σοβαρά τον στρατό».
Στο επίκεντρο αυτής της κωμικής καταιγίδας, βρίσκεται ένα φαινομενικά αθώο αστείο που έκανε ο Li κατά τη διάρκεια της παράστασής του. Το εν λόγω αστείο αφορούσε τα δύο υιοθετημένα αδέσποτα σκυλιά του που κυνηγούσαν έναν σκίουρο: «Συνήθως, κάποιος βρίσκει τα σκυλιά αξιολάτρευτα με την πρώτη ματιά. Ωστόσο, καθώς τα κοιτούσα, έξι λέξεις αντηχούσαν μέσα μου: “Διατηρήστε υποδειγματική συμπεριφορά, πολεμήστε για να νικήσετε”». Το αν προκάλεσε γέλιο στο κοινό παραμένει αβέβαιο, αυτό που είναι σαφές είναι ότι το αστείο, όταν καταγράφηκε και διαδόθηκε στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, προκάλεσε καταιγισμό σχολίων.
Ωστόσο, η ουσία του θέματος έγκειται στην προφανή σύνδεση του αστείου με το επίσημο σύνθημα του PLA από το 2013, που χρησιμεύει ως ισχυρό μέσο των προσπαθειών του Προέδρου Xi να εμφυσήσει πειθαρχία στον στρατό και να εγκαινιάσει μια νέα εποχή εκσυγχρονισμού. Με τη χρήση του συνθήματος, ο Li διέσχισε «επικίνδυνα μονοπάτια», παραβαίνοντας τόσο τον Πρόεδρο όσο και τον στρατό.
Το ακούσιο σφάλμα του Li απέκτησε διττή φύση. Πρώτον, αστειεύτηκε για ένα θέμα που αφορά τον Πρόεδρο Xi Jinping –ένα κωμικό στοίχημα που σπάνια γίνεται στο σύγχρονο πολιτικό κλίμα της Κίνας. Δεύτερον, ο Li επέλεξε με τόλμη να παρομοιάσει τον στρατό με σκυλιά, χρησιμοποιώντας μια μεταφορά που έρχεται σε έντονη αντίθεση με την εικόνα που παρουσιάζει η Κυβέρνηση για τον στρατό. Στην κινεζική κουλτούρα, τα σκυλιά θεωρούνται αξιολάτρευτα και, ταυτόχρονα, ακάθαρτα πλάσματα, καθιστώντας τη μεταφορά μια δυσμενή επιλογή που οι αρχές δεν επιθυμούν να συνδεθεί με τις ένοπλες δυνάμεις τους.
Η αυστηρότητα της τιμωρίας που επιβλήθηκε στον Li προκάλεσε ευρεία συζήτηση μεταξύ του κινεζικού πληθυσμού, με πολλούς να αμφισβητούν τα πρότυπα των αρχών. Έχουν γίνει συγκρίσεις με μια εταιρεία που διακινούσε ψευδή αρνητικά πιστοποιητικά Covid-19 κατά τη διάρκεια της κορύφωσης των περιοριστικών μέτρων που λήφθηκαν λόγω της πανδημίας. Μάλιστα, το πρόστιμο που επιβλήθηκε στην απατηλή εταιρεία ανήλθε σε μόλις 10.000 δολάρια, σε σύγκριση με την αστρονομική ποινή που επιβλήθηκε στον Li. Αυτή η μεγάλη διαφορά στις ποινές οδηγεί σε εικασίες ότι η τιμωρία του Li χρησιμεύει ως μια προειδοποίηση, μια κόκκινη γραμμή που τίθεται σε όλους όσοι απασχολούνται στον κλάδο αυτό.
Το συγκεκριμένο δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά μάλλον ενδεικτικό μιας ευρύτερης τάσης, μιας σταδιακής αυστηροποίησης των περιορισμών στην ελευθερία της έκφρασης στην Κίνα τα τελευταία χρόνια. Οι αρχές ήρθαν αντιμέτωπες με τους περιορισμούς των στρατηγικών τους για τον έλεγχο της πληροφόρησης, όταν βίντεο που επέκριναν τις ενέργειές τους κατά τη διάρκεια της κρίσης έγιναν viral στη Σαγκάη.
Η stand-up comedy, μέχρι πρόσφατα, είχε μια σχετική ελευθερία έκφρασης στην Κίνα. Αρχικά θεωρήθηκε ως εισαγωγή από τη Δύση και θεωρήθηκε λιγότερο αξιοπρεπής από τις παραδοσιακές μορφές ζωντανής παράστασης. Γνώρισε αξιοσημείωτη άνοδο στη δημοτικότητα χάρη σε εκπομπές όπως το “Rock & Roast”. Οι κωμικοί βρέθηκαν ξαφνικά σε ζήτηση, καθώς οι τηλεοπτικοί σταθμοί προσπαθούσαν να ανεβάσουν το ηθικό του πληθυσμού που ήταν περιορισμένος κάτω από τον καταπιεστικό κλοιό της πολιτικής “Zero Covid” της Κίνας.
Δυστυχώς, αυτή η νεοαποκτηθείσα δημοτικότητα και επιρροή αποδείχθηκε δίκοπο μαχαίρι για τους κωμικούς. Η εκθετική αύξηση του αριθμού των κωμικών και η αυξανόμενη επιρροή τους προσέλκυσαν την προσοχή του άγρυπνου ματιού του Πεκίνου. Κατά συνέπεια, οι κωμικοί, οι οποίοι κάποτε θεωρούνταν γελωτοποιοί που ασκούσαν κριτική στις τοπικές αρχές και ασχολούνταν με τις τετριμμένες ασήμαντες λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής, αναμένεται τώρα να τηρούν ένα διαφορετικό σύνολο προτύπων. Απαιτείται από αυτούς να τηρούν τους νόμους, να διατηρούν τις ηθικές αξίες και να προσφέρουν πνευματική τροφή» για το κοινό, ένα διάταγμα του Δημοτικού Γραφείου Πολιτισμού και Τουρισμού του Πεκίνου.
Αυτό το πρόστιμο-ρεκόρ αντιπροσωπεύει το απροσδόκητο τίμημα της επιτυχίας της stand-up comedy στην Κίνα. Όταν ο κλάδος περιορίστηκε σε μια μόλις χούφτα κλαμπ το 2018, οι φωνές των κωμικών δεν κατάφεραν να αντηχήσουν πολύ πέρα από τα στενά όρια των παραστάσεών τους. Ωστόσο, με τον αριθμό τους να ξεπερνά πλέον επίσημα τις 10.000 και τις παραστάσεις να λαμβάνουν χώρα σε 179 σκηνές σε όλη τη χώρα, οι κωμικοί έστρεψαν πάνω τους το βλέμμα του Πεκίνου. Ως αποτέλεσμα, οι κινεζικές αρχές ενένταξαν τους κωμικούς ως ηθοποιούς στο μεγάλο θέατρο της επίσημης προπαγάνδας, μαζί με τα κρατικά μέσα ενημέρωσης και την κινηματογραφική βιομηχανία.
Οι συνέπειες αυτής της σκληρής νέας πραγματικότητας ήταν καταστροφικές για τον Li. Παρά το γεγονός ότι ζήτησε συγγνώμη, η Ένωση Παραστατικών Τεχνών της Κίνας –το διοικητικό όργανο των ζωντανών παραστάσεων στην Κίνα– κάλεσε σε άμεσο μποϊκοτάζ όλων των παραστάσεών του. Αυτό λειτουργεί ως μια έντονη υπενθύμιση ότι οι αξίες της ελευθερίας και της έκφρασης στο κωμικό τοπίο της Κίνας υποχωρούν τώρα – ένας ανατριχιαστικός προάγγελος των προκλήσεων που βρίσκονται μπροστά μας για τη stand-up comedy στο πολυπληθέστερο έθνος του κόσμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- China’s growing comedy scene feels censorship chill, bbc.com, διαθέσιμο εδώ
