Tης Ελένης-Παναγιώτας Μινάι,
Και επισήμως έχουμε εισέλθει στο καλοκαίρι, την περίοδο του χρόνου που όλοι ανυπομονούμε κάθε χρόνο να έρθει. Η εποχή που χαρακτηρίζεται από καλό καιρό, υψηλές θερμοκρασίες, μπάνια στην παραλία, περιπάτους στα στενά σοκάκια ενός ελληνικού νησιού, αλλά και κινδύνους που πολλοί αγνοούν ότι ελλοχεύουν. Η ωραιοποιημένη εικόνα που παρουσιάζεται στα διάφορα διαφημιστικά spot, με τους λουόμενους να απολαμβάνουν τον ήλιο, κάνοντας ηλιοθεραπεία, αποπροσανατολίζει τους αποδέκτες από ένα πολύ σοβαρό ζήτημα που απασχολεί την υγειονομική κοινότητα, ιδιαίτερα τη θερινή περίοδο. Ο καρκίνος του δέρματος είναι μια απειλή, την οποία πολλοί υποτιμούν, παρόλο που οι συστάσεις των επιστημόνων για αποφυγή έκθεσης στους παράγοντες που δύναται να προκαλέσουν καρκίνο είναι ηχηρές.
To 2022, o Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (W.H.O.), επιδιώκοντας να αναδείξει το πρόβλημα, όρισε τον Μάιο ως μήνα ευαισθητοποίησης για το μελάνωμα, ενός τύπου καρκίνου του δέρματος, και παρέθεσε στοιχεία από τον Διεθνή Οργανισμό Ερευνών για τον Καρκίνο (International Agency for Research on Cancer – I.A.R.C.), που αναφέρεται: «Μια νέα έρευνα των επιστημόνων από τον I.A.R.C. και συνεργατών προβλέπουν ότι ο αριθμός των νέων περιστατικών δερματικού μελανώματος κάθε χρόνο θα αυξάνεται πάνω από 50%, από το 2020 μέχρι το 2040». Άξιο επισήμανσης αποτελεί το στοιχείο ότι ο καρκίνος του δέρματος συνιστά την πιο συνηθισμένη μορφή καρκίνου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επίσης, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., το 2020 325.000 εκτιμώμενα νέα περιστατικά μελανώματος διαγνώστηκαν παγκοσμίως και 57.000 άνθρωποι πέθαναν από αυτή την ασθένεια.
Βασική ανατομία δέρματος
Πριν αναφερθούμε εκτενέστερα στο τι ορίζουμε ως καρκίνο του δέρματος και τους τρόπους πρόληψης, είναι ωφέλιμο να υπενθυμίσουμε κάποια βασικά στοιχεία της ανατομίας τους δέρματος, έτσι ώστε να κατανοήσουμε πληρέστερα αυτά που θα αναλυθούν παρακάτω.
Το δέρμα αποτελεί το μεγαλύτερο όργανο του σώματος, το οποίο περιβάλλει / καλύπτει το σώμα και συντίθεται από 3 στοιβάδες στρώματα ιστών, τα οποία είναι από την εξωτερική προς την εσωτερική: η επιδερμίδα, το χόριο ή δερμίδα και ο υποδόριος λιπώδης ιστός.
Μετά τη σύντομη περιγραφή της ανατομίας, αν και είναι ευρέως γνωστή η έννοια του καρκίνου, τίθεται ως επικρατέστερος και απλουστευμένος ορισμός η ανώμαλη μάζα που δημιουργείται, λόγω ανεξέλεγκτης παραγωγής κυττάρων (αυτή η ανώμαλη μάζα χαρακτηρίζεται συνήθως ως όγκος ή νεόπλασμα). Όπως μπορούμε λογικά να συμπεράνουμε, όπου υπάρχει παρουσία κυττάρων δύναται να νοσήσουμε από καρκίνο, επομένως αυτή η νόσος προσβάλλει όλα τα όργανα του σώματος, όπως και το δέρμα. Οι όγκοι μπορεί να είναι καλοήθεις, δηλαδή δεν προσβάλλουν τους γύρω ιστούς και δεν είναι επικίνδυνοι για τη ζωή, ή κακοήθεις, οι οποίοι προσβάλλουν τους γύρω ιστούς και είναι θανατηφόροι. Αυτά τα οποία είναι σημαντικά να κατανοήσουμε και να συγκρατήσουμε είναι δύο ζωτικής σημασίας στοιχεία: ο καρκίνος μπορεί να αποτελεί απειλή για τη ζωή και ότι επηρεάζει τη φυσιολογική λειτουργία ολόκληρου του οργανισμού, ανεξαρτήτου οργάνου προσβολής.
Αίτια καρκίνου του δέρματος
Κύριος παράγοντας κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του δέρματος είναι η έκθεση στη U.V. (UltraViolent) ή υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία. Σε αυτό το σημείο πολλοί μπορεί να αναρωτηθούν τι είναι η U.V. ακτινοβολία που συχνά διαβάζουμε στις ετικέτες αντηλιακών. Πρόκειται, ουσιαστικά, για την ενέργεια που φυσιολογικά παράγεται από τον ήλιο και χαρακτηριστικό αυτής είναι ότι δεν είναι ορατή, όπως το φως, λόγω μικρού μήκους κύματος. Ειδικότερα, υπάρχουν 2 τύποι υπεριώδους ακτινοβολίας:
- UVA ακτινοβολία, η οποία σχετίζεται με την φωτογήρανση και η
- UVB ακτινοβολία, η οποία οφείλεται για τα δερματικά εγκαύματα
Και τα δύο είδη ακτινοβολιών, αν και επιδρούν με διαφορετικό τρόπο στο δέρμα, ευθύνονται για καρκίνο, αφού αποτελούν σημαντικούς βλαπτικούς παράγοντες. Η UVB, όμως, είναι αυτή που συμβάλλει περισσότερο στην εμφάνιση καρκίνου, διότι προκαλεί μεταλλάξεις στο DNA των δερματικών κυττάρων. Με άλλα λόγια, τροποποιεί τις πληροφορίες που περιέχονται στο γενετικό υλικό, το οποίο ελέγχει τη δομή, τη λειτουργία, την ανάπτυξη και, κυρίως, τον ρυθμό πολλαπλασιασμού των κυττάρων. Αν ο οργανισμός καταφέρει να επιδιορθώσει επιτυχώς αυτές τις βλάβες, τότε δεν έχουμε ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων. Στην περίπτωση, όμως, που οι μηχανισμοί επιδιόρθωσης δεν καταφέρουν να εντοπίσουν έγκαιρα το πρόβλημα, τα κύτταρα αρχίζουν να «αναπαράγουν» τη γενετική ανωμαλία, συντελώντας, κατά συνέπεια, στην εμφάνιση καρκίνου.
Πρόληψη – Πρακτικές συμβουλές
«Κάλλιον του προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν», αυτό το διαχρονικό και ευρύτατα εφαρμοσμένο γνωμικό του πατέρα της Ιατρικής επιστήμης, Ιπποκράτη, που θέτει πρωταρχικό ρόλο στην πρόληψη από τη θεραπεία, έχει εφαρμογή και στον καρκίνο του δέρματος και, μάλιστα, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε αυτό στο παρόν άρθρο.
Όπως ειπώθηκε προηγουμένως, στους θερινούς μήνες είναι πιο έντονη η έκθεσή μας στην ηλιακή ακτινοβολία και, επομένως, στην υπεριώδη, γι’ αυτόν τον λόγο κρίνεται αναγκαία η υιοθέτηση κάποιων μέτρων προστασίας. Κάποιες πρακτικές συμβουλές, που είναι εύκολο να ενσωματώσουμε στην καθημερινότητά μας, είναι οι ακόλουθες:
- Να προτιμάτε την παραμονή σε σκιερά μέρη, όταν δίνεται αυτή η δυνατότητα
- Να εκτίθεστε στην ηλιακή ακτινοβολία σε ώρες που ο κίνδυνος είναι μειωμένος (αποφυγή κυκλοφορίας μεταξύ 10 π.μ. – 4 μ.μ.)
- Προστασία δέρματος, φορώντας ρούχα (μείωση έκθεσης γυμνού δέρματος στον ήλιο), καπέλου και γυαλιά ηλίου
- Να ελέγχετε τακτικά το δέρμα σας για αλλοιώσεις, σημάδια και οτιδήποτε μοιάζει να είναι ύποπτο και μη φυσιολογικό, καταγραφή αυτών και άμεση επικοινωνία με δερματολόγο
- Καθιέρωση ετήσιας εξέτασης από δερματολόγο
- Καλό είναι να αποφεύγεται η ηλιοθεραπεία όπως και το solarium, δηλαδή το μαύρισμα με ειδικά μηχανήματα, διότι έχει διαπιστωθεί ότι αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου
- Και τέλος, πολύ σημαντική είναι η καθημερινή χρήση και η τακτική ανανέωση, κατά τη διάρκεια της ημέρας, κατάλληλου αντηλιακού προστασίας με υψηλό δείκτη προστασίας για τα ανοιχτόχρωμα άτομα και μέτριο δείκτη προστασίας για τα σκουρόχρωμα.
Αντηλιακά – Δείκτης προστασίας
Μία σύντομη, ιδιαίτερη επεξήγηση θα κάνουμε στα αντηλιακά, διότι είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε, όπως αναφερθήκαμε παραπάνω, αντηλιακό, αλλά ακόμα πιο σημαντικό είναι η σωστή χρήση του κατάλληλου αντηλιακού. Η ερώτηση που τίθεται στο σημείο αυτό είναι πώς γνωρίζουμε ποιο αντηλιακό είναι κατάλληλο για εμάς. Η απάντηση στο ερώτημα είναι απλή και είναι ο δείκτης προστασίας S.P.F. (Sun Protection Factor). Με τον όρο αυτόν εκφράζεται το επίπεδο της προστασίας που παρέχεται με το συγκεκριμένο σκεύασμα (κυρίως) κατά της UVB ακτινοβολίας και αναγράφεται στην ετικέτα κάθε αντηλιακού. Έτσι, ένα αντηλιακό με υψηλό επίπεδο προστασίας έχει υψηλό επίπεδο S.P.F. και αντίστροφα, καθώς και το αντίστοιχο με ένα χαμηλό επίπεδο προστασίας αντηλιακό να έχει μικρό αριθμό S.P.F.
Τέλος, ένα αντηλιακό, πέρα από τον κατάλληλο δείκτη προστασίας, θα πρέπει να διαθέτει και τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά που καλύπτουν τις ανάγκες μας, π.χ. να είναι αδιάβροχο ή όχι, για ευρεία χρήση ή για συγκεκριμένο σημείο τοπικά, όπως αντηλιακό προσώπου, σώματος κ.λπ. Έτσι, λοιπόν, έχοντας στο νου μας τα παραπάνω στοιχεία κατά την αγορά αντηλιακού, θα επιλέξουμε σωστά το προϊόν που θα παίξει βασικό ρόλο στην προστασία μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Melanoma Awareness Month 2022, International Agency for Research on Cancer. Διαθέσιμο εδώ
- Skin Cancer, International Agency for Research on Cancer. Διαθέσιμο εδώ
- Skin cancer prevention: knowledge and perceptions of a nationwide sample of youth, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- UV Radiation & Your Skin, the Facts. The Risks. How They Affect You, Skin Cancer Foundation. Διαθέσιμο εδώ
- Sun Protection, Your Daily Sun Protection Guide, Skin Cancer Foundation. Διαθέσιμο εδώ
