Της Ιωάννας Μέγα,
Ο ψυχογενής πυρετός είναι μια ψυχοσωματική ασθένεια που σχετίζεται με το άγχος. Μερικοί ασθενείς αναπτύσσουν εξαιρετικά υψηλή θερμοκρασία σώματος (έως 41°C), όταν εκτίθενται σε συναισθηματικά γεγονότα, ενώ άλλοι εμφανίζουν επίμονα πυρετό (37–38°C) σε καταστάσεις χρόνιου στρες. Ο μηχανισμός για τον ψυχογενή πυρετό δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητός. Ωστόσο, κλινικές αναφορές περιστατικών καταδεικνύουν ότι ο ψυχογενής πυρετός δεν εξασθενεί με αντιπυρετικά φάρμακα, αλλά με ψυχοφάρμακα που εμφανίζουν αγχολυτικές και ηρεμιστικές ιδιότητες.
Οι υποκείμενοι μηχανισμοί διαφέρουν από τον πυρετό που προκαλείται από λοίμωξη και αφορούν το κεντρικό και το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Ο ψυχογενής πυρετός αποτελεί ένα σύνθετο ψυχολογικό, φυσιολογικό και ενδοκρινολογικό φαινόμενο. H υπερθερμία ή ο ψυχογενής πυρετός που προκαλείται από το στρες έχει διερευνηθεί, κυρίως, σε άτομα με «φυσιολογική» λειτουργία και όχι τόσο συχνά σε παθολογικές καταστάσεις. Ψυχογενής πυρετός παρατηρείται, επίσης, σε ασθενείς που έχουν τραυματικές εμπειρίες στην πρώιμη ζωή τους και με ψυχιατρικές διαταραχές, όπως διαταραχές άγχους (πανικός και μετατραυματικό στρες), διαταραχές διάθεσης (καταθλιπτικές και διπολικές) , σωματομορφικές διαταραχές και διαταραχές προσωπικότητας.
Τι κρύβεται πίσω από τον ψυχογενή πυρετό;
Το ψυχολογικό ή συναισθηματικό στρες αυξάνει τη θερμοκρασία του σώματος μέσω μηχανισμών που διαφέρουν από τον πυρετό που αναπτύσσεται όταν πάσχουμε από μολυσματικές και φλεγμονώδεις ασθένειες. Ύστερα από μελέτες σε ζώα που πάσχουν από μολυσματικές ασθένειες, παρατηρήθηκε πως ο πυρετός ξεκινά με την απελευθέρωση της διαπερατής από τον εγκέφαλο προσταγλανδίνης Ε2 (PGE2) από ηπατικά και πνευμονικά μακροφάγα. Τα μακροφάγα απελευθερώνουν, επίσης, προφλεγμονώδεις κυτοκίνες (κατηγορία μικρών πρωτεϊνών) όπως η ιντερλευκίνη-1β και η ιντερλευκίνη-6. Αυτές οι κυτοκίνες διεγείρουν τη σύνθεση και την απελευθέρωση πρωτεϊνών οξείας φάσης όπως η C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (τα επίπεδα της οποίας αυξάνονται γρήγορα σε απόκριση φλεγμονής) από τα ηπατοκύτταρα. Επιπλέον, οι προφλεγμονώδεις κυτοκίνες που προέρχονται από μακροφάγα διεγείρουν τη σύνθεση της προσταγλανδίνης Ε2 από τα ενδοθηλιακά κύτταρα των αγγείων του εγκεφάλου ή τα περιαγγειακά κύτταρα και προκαλούν παρατεταμένο πυρετό. Κατά συνέπεια, ο πυρετός εξασθενεί από μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (Μ.Σ.Α.Φ.), τα οποία εμποδίζουν τη σύνθεση της προσταγλανδίνης Ε2.
Υπάρχουν 2 τύποι ασθενών, όσον αφορά την αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, λόγω του ψυχολογικού στρες:
Αρχικά, όσον αφορά το οξύ ψυχολογικό στρες, το οποίο προκαλεί μια παροδική, μονοφασική αύξηση της θερμοκρασίας, οι ασθενείς αυτοί αναπτύσσουν υψηλό πυρετό (έως 41°C) όταν είναι εκτίθενται σε συναισθηματικά γεγονότα. Αντίθετα, το επαναλαμβανόμενο στρες προκαλεί επίμονα πυρετό (37–38°C) που διαρκεί μήνες ή ακόμη και χρόνια, είτε κατά τη διάρκεια είτε μετά από καταστάσεις χρόνιου στρες. Η ύπαρξη τέτοιων ασθενών έχει αναγνωριστεί από τις αρχές του εικοστού αιώνα. Επιπλέον, η υψηλή θερμοκρασία σώματος αυτών των ασθενών έχει ονομαστεί «ψυχογενής πυρετός» ή «νευρογενής πυρετός».
Τι είναι η οξεία υπερθερμία που προκαλείται από ψυχολογικό στρες;
Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι πολλοί τύποι οξέος ψυχολογικού στρες αυξάνουν τη θερμοκρασία του σώματός μας. Για παράδειγμα, πειράματα απέδειξαν πως η έκθεση ποντικών σε στρεσογόνους παράγοντες όπως η τοποθέτηση σε άγνωστο χώρο, η αφαίρεση συντρόφων ή η έκθεση σε κυρίαρχα ζώα αυξάνει τη θερμοκρασία του σώματος έως και 2°C μέσα σε 30 λεπτά. Όπως αντιπροσωπεύεται από αυτό το μοντέλο, μια μεμονωμένη έκθεση στο ψυχολογικό στρες προκαλεί μια παροδική, μονοφασική αύξηση της θερμοκρασίας, γνωστή ως υπερθερμία που προκαλείται από ψυχολογικό στρες (PSH).
Τι επιδράσεις έχει το επαναλαμβανόμενο και χρόνιο στρες στη θερμοκρασία του σώματος;
Ανεξάρτητα από την πηγή του στρες, η οξεία υπερθερμία που προκαλείται από ψυχολογικό στρες αντιπροσωπεύεται από μια παροδική μονοφασική αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, ενώ, αργότερα, η τιμή της επιστρέφει στα βασικά επίπεδα εντός αρκετών ωρών, εάν ο στρεσογόνος παράγοντας τερματιστεί. Αντίθετα, η επαναλαμβανόμενη ή χρόνια έκθεση σε ψυχολογικό στρες έχει πολύπλοκες επιδράσεις στη θερμοκρασία του σώματος. Μάλιστα, έχει παρατηρηθεί –σε πειράματα σε αρουραίους– πως αυτοί οι ασθενείς εμφανίζουν συμπεριφορά παρόμοια με αυτή της κατάθλιψης, παρά συμπεριφορά παρόμοια με άγχος. Οι υπερθερμικές αποκρίσεις σε αρουραίους που εκτίθενται σε επαναλαμβανόμενο ή χρόνιο στρες δεν φαίνεται να προκαλούνται από τους ίδιους ακριβώς μηχανισμούς με την οξεία υπερθερμία που προκαλείται από ψυχολογικό στρες.
Συνοψίζοντας, ο ψυχογενής πυρετός είναι μια ψυχοσωματική ασθένεια που σχετίζεται με το άγχος. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, πως δεν εξασθενεί με αντιπυρετικά φάρμακα, αλλά υποχωρεί με ψυχοφάρμακα που εμφανίζουν αγχολυτικές και ηρεμιστικές ιδιότητες. Επιπλέον, τις περισσότερες φορές, για την υποχώρησή του, κρίνεται απαραίτητη η επίλυση των προβλημάτων και των δυσκολιών των ασθενών με φυσικά μέσα ή με ψυχοθεραπεία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Psychogenic fever: how psychological stress affects body temperature in the clinical population, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Psychogenic fever, functional fever, or psychogenic hyperthermia?, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
