Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Στη στήλη Διαβάσαμε και Προτείνουμε έχουμε πολλές φορές παρουσιάσει έργα του Αύγουστου Κορτώ. Γνωστός για τους πολυσύνθετους χαρακτήρες του και την ευαισθησία με την οποία γράφει για την κοινωνική πραγματικότητα, ο ταλαντούχος συγγραφέας μας συστήνει αυτή τη φορά την Ασπασία Τσιτσιμπούρη, γνωστή με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο «Τσιτσιμπού». Γεννημένη το 1935, η πάλαι ποτέ ρεμπέτισσα και «μάγισσα της πίστας» είναι έτοιμη, πλησιάζοντας τα 90 της χρόνια, να μας αποκαλύψει την ιστορία της.
Ο Αύγουστος Κορτώ, κατά κόσμον Πέτρος Χατζόπουλος, γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη το 1979. Έχει εκδώσει μέχρι σήμερα πολλά επιτυχημένα μυθιστορήματα, ενώ είναι και ιδιαίτερα επιτυχημένος μεταφραστής λογοτεχνικών έργων. Το σημερινό βιβλίο που τιτλοφορείται Τσιτσιμπού, η μάγισσα της πίστας κυκλοφόρησε μόλις προχθές (8 Ιουνίου 2023) από τις Εκδόσεις Πατάκη. Σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα να το προμηθευτείτε για να γνωρίσετε καλύτερα την ηρωίδα, αλλά στο μεταξύ, θα είναι χαρά μου να σας παρουσιάσω τη δική μου αναγνωστική εμπειρία.
Η ιστορία της Τσιτσιμπού ξεκινά το μακρινό 1935. Η ιστορία της γέννησής της είναι τραγική, προμηνύοντας όλες τις δυσάρεστες καταστάσεις που θα συνδεθούν με τη ζωή της. Η ιστορία της οικογένειάς της δεν είναι καθόλου σπάνια για την εποχή – η μητέρα της έχει παντρευτεί στα δεκατρία της χρόνια, καθώς αυτή ήταν συνήθης πρακτική για τα κορίτσια στα ορφανοτροφεία της εποχής, και φέρνει στον κόσμο την Ασπασία έναν χρόνο αργότερα, με μη αναστρέψιμες συνέπειες για την ίδια. Στην Κατοχή, η ηρωίδα έχει να αντιμετωπίσει, αντί για τα δεινά και τις στερήσεις του πολέμου, την καχυποψία και την κακία των συνανθρώπων της, καθώς η μητέρα της εξαναγκάζεται να διατηρεί σχέσεις με έναν Γερμανό.
Μετά την Απελευθέρωση, η Ασπασία αναγκάζεται να εργαστεί στην τρυφερή ηλικία των δέκα ετών, γι’ αυτό και δεν καταφέρνει να πάει στο σχολείο, πράγμα που αφήνει ένα τραύμα μέσα της. Η ξαφνική απώλεια των γονιών της και οι τροπές της τύχης τη φέρνουν λίγα χρόνια αργότερα στο σπίτι ενός αστυνομικού, του Θεόδωρου, όπου αναλαμβάνει ως ψυχοκόρη τη φροντίδα της φυματικής συζύγου του, Μαριάνθης. Η Μαριάνθη και ο αδελφός της, Σοφοκλής, που εργάζεται ως δάσκαλος σε ωδείο, είναι οι πρώτοι που αντιλαμβάνονται το ταλέντο της Ασπασίας στο τραγούδι. Χάρη σε αυτούς, η ηρωίδα αρχίζει να τραγουδά, με αποτέλεσμα λίγο μόνο καιρό αργότερα οι συγκυρίες να τη φέρουν να ερμηνεύει ένα τραγούδι του Τσιτσάνη, το οποίο και εκτοξεύει τη δημοτικότητά της. Από τη στιγμή αυτή και μετά, ξεκινά για εκείνη μια καριέρα στο πάλκο, η οποία τη φέρνει να τραγουδά μαζί με τα μεγαλύτερα ονόματα της ρεμπέτικης μουσικής σκηνής. Το ψευδώνυμο «Τσιτσιμπού» της το δίνει ο ίδιος ο Τσιτσάνης, πιστεύοντας ότι θα της φέρει επιτυχία – και έχει απόλυτο δίκιο.
Δε νομίζω ότι πρέπει να σας αποκαλύψω περισσότερα για τη ζωή της ηρωίδας – για τα υπόλοιπα, θα πρέπει να προστρέξετε στο βιβλίο. Η μοναξιά που αισθάνεται η Τσιτσιμπού στο παρόν είναι ένα από τα κεντρικά θέματα του βιβλίου. Μετά από μια σειρά τραγικών γεγονότων στην προσωπική της ζωή, η Τσιτσιμπού μοιάζει να ζητά από τον αναγνώστη να τη συντροφεύσει σε αυτήν την εξομολόγηση. Είναι, άλλωστε, μια τόσο χειμαρρώδης και γοητευτική εξιστόρηση, που δε νομίζω να μπορούσε κανείς να της αντισταθεί. Τη στιγμή που η Τσιτσιμπού αφηγείται την ιστορία της, είναι πλέον ηλικιωμένη, έχει μόνο τη συντροφιά της Ελενίτσας, την οποία έχει προσλάβει για να της κρατά συντροφιά και ηχογραφεί τον λόγο της σε ένα μαγνητοφωνάκι. Η γλώσσα που επιλέγει ο Κορτώ αποδίδει σε μεγάλο βαθμό την προφορικότητα μιας τέτοιας αφήγησης, αλλά και τα βιώματα της ηρωίδας.
Μέσα από την Τσιτσιμπού, ο αναγνώστης θα περάσει από πολλές μελανές στιγμές της ελληνικής Ιστορίας, αλλά και θα συναντήσει πολλά από τα μεγάλα ονόματα της ελληνικής δισκογραφίας. Η ίδια λέει τραγούδια του Χατζιδάκι, τραγουδά με τον Μπαγιαντέρα και τον Μητσάκη, αλλά και αργότερα με τον Στράτο Διονυσίου. Μέσα από την αφήγησή της, φαίνεται η λεπτομερής έρευνα που έχει πραγματοποιήσει ο συγγραφέας για τις προσωπικότητες αυτές. Η μόνιμη αργοπορία του Χατζιδάκι, τα συχνά αστεία του Μπαγιαντέρα και ο άμεσος τρόπος ομιλίας του Στράτου δίνουν την εντύπωση του ρεαλισμού και «κλείνουν το μάτι» στους αναγνώστες που αγαπούν το ελληνικό ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι. Η ιστορία της Τσιτσιμπού δείχνει και τη μελανή πλευρά της δισκογραφίας και της πίστας, καθώς πολλοί καλλιτέχνες έπεφταν θύματα εκμετάλλευσης, ενώ και η ίδια καταλήγει να γνωρίσει επικίνδυνους δρόμους, όπως τα ναρκωτικά.
Πριν κλείσω αυτό το άρθρο, είναι σημαντικό να τονίσω ότι ο Κορτώ για ακόμη μια φορά καταφέρνει εντελώς οργανικά να εντάξει τους προβληματισμούς του για την ελληνική κοινωνία και τον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες, τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και άλλες μειονότητες βρίσκονται στο περιθώριο και καταπιέζονται. Αν και σε κανένα σημείο του βιβλίου δεν γίνεται επιτηδευμένα, ο αναγνώστης λαμβάνει πλήρως την εικόνα της «καταγγελίας» προς τέτοια φαινόμενα του ’50 και ’60, που τόσο επιφανειακά πολλοί αναφέρουν ότι νοσταλγούν, αλλά και προβληματίζεται για τα ζητήματα της ταυτότητας, της απώλειας και του συνολικού νοήματος της ανθρώπινης υπόστασης.
