Της Κωνσταντίνας Μερλέμη,
Σε συνάντηση που πραγματοποιήθηκε 1-2 Ιουνίου 2023 στην Cape Town της Νότιας Αφρικής από τους Υπουργούς Εξωτερικών του σχήματος BRICS, εκφράστηκε το όραμα για μία νέα παγκόσμια τάξη και ισορροπία, μακριά από τα δυτικά πρότυπα και την ιμπεριαλιστική πολιτική των Η.Π.Α. Τι είναι όμως οι BRICS; Πρόκειται για έναν σχηματισμό που ιδρύθηκε το 2006 από την Βραζιλία (Brazil), την Ρωσία (Russia), την Ινδία (India) και την Κίνα (China), ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα εντάχθηκε και η Νότια Αφρική (South Africa). Από τα αρχικά των χωρών αυτών σχηματίστηκε το ακρωνύμιο.
Οι BRICS έχουν μέχρι στιγμής συνολικό πληθυσμό 3,2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, αριθμός που αντιπροσωπεύει περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού (8 δισεκατομμύρια άνθρωποι). Αντιπροσωπεύει ακόμη το 23% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 18% του διεθνούς εμπορίου. Τα ποσοστά αυτά δείχνουν ότι έχουν μία δυναμική παρουσία στην διεθνή σκηνή που καθόλου δεν θα πρέπει να παραγνωριστεί. Τείνει μάλιστα η επιρροή της να επεκταθεί περαιτέρω αν λάβει κανείς υπόψη ότι περίπου είκοσι χώρες έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους να ενταχθούν στον σχηματισμό όπως, η Αργεντινή, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αλγερία, η Αίγυπτος, το Μπαχρέιν και η Ινδονησία. Η Σαουδική Αραβία και το Ιράν έχουν υποβάλει και επίσημα αίτημα για την ένταξή τους.
Στην πρόσφατη συνέλευση λοιπόν, στην οποία αξιοσημείωτο είναι ότι συμμετείχαν και οι Υπουργοί Εξωτερικών του Ιράν, της Σαουδικής Αραβίας, της Αιγύπτου και του Καζακστάν, εκφράστηκε θερμά ο στόχος για διεύρυνση των BRICS με στόχο την οικονομική και γεωπολιτική ενδυνάμωσή τους. Ο στόχος αυτός πάντοτε χαρακτήριζε το σχήμα, εντατικοποιήθηκε ωστόσο το τελευταίο χρόνο με έναυσμα την ενίσχυση της στρατηγικής σημασίας της Κίνας με τη Ρωσία. Οι κυρώσεις των Η.Π.Α. κατά της Μόσχας ως αντίδραση στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία καθώς και οι έντονες αντιπαραθέσεις Ουάσινγκτον με Πεκίνο με επίκεντρο την παγκόσμια κυριαρχία, έθεσαν ως κύριο στόχο την ενδυνάμωση των ήδη υπαρχόντων δεσμών των ενταγμένων χωρών αλλά και την προσθήκη νέων.
Ένα από τα κύρια θέματα που συζητήθηκαν αφορούσε την δημιουργία και κυκλοφορία ενός νέου κοινού νομίσματος σε μία προσπάθεια αμφισβήτησης της κυριαρχίας του δολαρίου και αποφυγής ανάλογων κυρώσεων, όπως αυτών στην Ρωσία που πάγωσαν οικονομικά την χώρα. Προς αυτήν την κατεύθυνση ώθησε και η αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων. Η συζήτηση δεν είχε κάποια κατάληξη και θα επανέλθει στο προσκήνιο.
Πάντως, όλο και περισσότερες εμπλεκόμενες χώρες (τουλάχιστον στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ τους) κάνουν βήματα να περιορίσουν την ηγεμονία του δολαρίου. Παραδείγματα αυτού αποτελεί η συμφωνία της Βραζιλίας και της Κίνας να τηρούν στις μεταξύ τους εμπορικές σχέσεις τα δικά τους νομίσματα, καθώς και η συμφωνία να χρησιμοποιεί η Μαλαισία και η Ινδία το ινδικό νόμισμα, τη ρουπία, στις διασυνοριακές τους συναλλαγές. Φαίνεται πάντως πως έτσι είναι δυνατόν να περιοριστεί η κυριαρχία του δολαρίου, και πράγματι έχει υπάρξει μία μικρή μείωση της κυκλοφορίας του, ωστόσο δύσκολα θα χάσει την πρωτοκαθεδρία του στην οικονομική και εμπορική παγκόσμια τάξη.
Σύμφωνα με τον Υπουργό Εξωτερικών της Ινδίας Affairs Subrahmanyam Jaishankar, στόχος των BRICS είναι η διαμόρφωση μιας δικαιότερης –χωρίς αποκλεισμούς– ανοιχτής διεθνούς αρχιτεκτονικής με πυρήνα τη βιώσιμη ανάπτυξη. Στην σύγχρονη παγκόσμια πραγματικότητα πολλά κράτη αφήνονται στο έλεος των λίγων αλλά ισχυρών κρατών, ενώ συχνά αναδύονται νέα προβλήματα τα οποία είναι αδύνατο να αντιμετωπιστούν με τις παραδοσιακές μεθόδους. Δίνεται δηλαδή έμφαση στην προώθηση των συμφερόντων και των οικονομιών αναπτυσσόμενων ακόμα χωρών, οι οποίες ασφυκτιούν από τον οικονομικό ιμπεριαλισμό και τακτική των Η.Π.Α., όπως τόνισε και ο Υπουργός Εξωτερικών της Κίνας, Ma Zhaoxu.
Χαρακτηριστικό δείγμα μιας ευρύτερης τάσης των αναπτυσσόμενων χωρών να από-δυτικοποιηθούν αποτελεί η προθυμία χωρών που παραδοσιακά συμμαχούσαν με τις Η.Π.Α., να ενταχθούν στους BRICS, όπως η Σαουδική Αραβία. Διεξάγονται μάλιστα συζητήσεις για να γίνει αποδεκτή η Σαουδική Αραβία στην τράπεζα των BRICS, την New Development Bank, που έχει έδρα την Σαγκάη, προκειμένου να ενισχυθούν οι επιλογές χρηματοδότησής της, την στιγμή μάλιστα που ο βασικός της μέτοχος, η Ρωσία, είναι αντιμέτωπη με τις οικονομικές κυρώσεις των Η.Π.Α.
Η συνέλευση που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Ιουνίου προετοίμασε την σύνοδο κορυφής που θα πραγματοποιηθεί το Αύγουστο στο Johannesburg, στην οποία είναι καλεσμένος και ο V. Putin, ενώ οι Νοτιοαφρικανοί αναζητούν τρόπο να μην εκτελεστεί το ένταλμα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου σε βάρος του Ρώσου προέδρου. Πάντως δικαιολογημένα έχει ο μηχανισμός BRICS χαρακτηριστεί ως το αντίπαλο δέος των G7 με στόχο να ανατρέψει την παγκόσμια τάξη. Πλέον αποτελεί έναν υπολογίσιμο αντίπαλο στις χώρες που έχουν τα ηνία της παγκόσμια διακυβέρνησης, είναι ένα εδραιωμένο χαρακτηριστικό του νέου παγκόσμιου τοπίου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Oliver Slow, Brics ministers call for rebalancing of global order away from West, BBC News. Διαθέσιμο εδώ
- Kate Bartlett, Common Currency on Agenda for South African BRICS Summit, VOA. Διαθέσιμο εδώ
