Της Γεωργίας Σκαμπελτζή,
Η γλώσσα και, πιο συγκεκριμένα, η ελληνική γλώσσα αποτελεί διαχρονικά θέμα συζήτησης, είτε πρόκειται για το γλωσσικό ζήτημα που απασχόλησε για πολλά χρόνια μέχρι την οριστική επίλυσή του είτε πρόκειται για προβληματισμούς που ανακύπτουν ανά διαστήματα.
Καθημερινά παρατηρούμε λάθη στη χρήση της ελληνικής γλώσσας, είτε στον προφορικό είτε στον γραπτό λόγο. Ως γλωσσικό λάθος ορίζεται κάθε απόκλιση από τη γλωσσική νόρμα, δηλαδή τη γλωσσική ποικιλία που έχει επικρατήσει έναντι των υπόλοιπων. Κάνουμε λόγο για λάθος, όταν έχει παρατηρηθεί μια γλωσσική συμπεριφορά, δηλαδή γίνεται λανθασμένη χρήση της συστηματικά, η οποία οφείλεται σε μη επαρκή γνώση της γλώσσας. Γίνεται λόγος για παραδρομή, όταν το σφάλμα οφείλεται σε παράγοντες, όπως η κόπωση, οι οποίοι δεν σχετίζονται με τη γνώση ή όχι των κανόνων και δεν παρατηρείται συστηματικά.
Βαρβαρισμοί και σολοικισμοί παρατηρούνται συνεχώς και ενώ θα περίμενε κανείς να προέρχονται από ανθρώπους μεγαλύτερων γενεών που ίσως δεν είχαν την τύχη να αφοσιωθούν στην εκπαίδευση για διάφορους λόγους, διαπιστώνονται λάθη σε μεγάλο αριθμό πολιτών, μεγάλο ποσοστό των οποίων έχει λάβει πανεπιστημιακή μόρφωση. Κι αν κάποιος σκέφτεται ότι το φαινόμενο αυτό αφορά μόνο όλους όσοι ασχολούνται, για παράδειγμα, με τις Θετικές Επιστήμες, κάνει λάθος, διότι εντοπίζονται και στον λόγο των αποφοίτων τμημάτων Φιλολογίας, οι οποίοι, σύμφωνα με τα προγράμματα σπουδών, έχουν μεγάλη τριβή με τη γλώσσα.
Τα λάθη πληθαίνουν, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια και να τροφοδοτείται ο δημόσιος διάλογος περί κρίσης στη γλώσσα. Τόσο με την αυξανόμενη χρήση της τεχνολογίας και κατ’ επέκταση των αυτόματων διορθωτών όσο και με την «εισβολή» των γνωστών σε όλους greeklish, μεγάλη μερίδα των πολιτών απομακρύνεται από τους κανόνες που διέπουν το γλωσσικό μας σύστημα. Σημαντικό ρόλο παίζει η εκπαίδευση, ξεκινώντας από την πρωτοβάθμια, καθώς κατά τα χρόνια φοίτησης στο Δημοτικό Σχολείο αναπτύσσεται η εκμάθηση της ορθογραφίας, της γραμματικής και του συντακτικού. Πέρα από τη διδασκαλία της γλώσσας, όμως, στη γλωσσική καλλιέργεια συμβάλλει η ανάγνωση βιβλίων ή εφημερίδων (παρόλο που δεν είναι τόσο διαδεδομένη η ανάγνωση του Τύπου από μικρές ηλικίες), όπου σε πολλές περιπτώσεις συναντά κανείς κείμενα ορθά ως προς την ορθογραφία, τη γραμματική, τη σύνταξη και τη στίξη.
Λάθη μπορούν να εντοπιστούν στο γλωσσικό σύστημα, τα οποία ανάλογα με το επίπεδο ανάλυσης διακρίνονται σε φωνολογικά/φωνητικά, μορφολογικά, συντακτικά, σημασιολογικά και λεξιλογικά. Τα ορθογραφικά λάθη αφορούν τη γραπτή μορφή της γλώσσας και οφείλονται σε έναν βαθμό στην ιστορική ορθογραφία, ενώ προκύπτουν από την ανεπαρκή εκμάθηση των κανόνων που τη διέπουν. Τέλος, λάθη στη χρήση της γλώσσας εντοπίζονται όταν δεν τηρούνται οι κανόνες γλωσσικής συμπεριφοράς στο πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων.
Κλείνοντας, η ποσοτική και ποιοτική εξέταση, η ερμηνεία και η ανάλυση των λαθών που εντοπίζονται στον προφορικό και γραπτό λόγο όλων μας μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση των δυσκολιών που υπάρχουν στη διαδικασία κατάκτησης της γλώσσας, ώστε, στη συνέχεια, με τις κατάλληλες μεθόδους να προταθούν τρόποι αντιμετώπισης των λαθών.
