Της Μυρσίνης-Ειρήνης Ταχλιαμπούρη,
Έχετε φανταστεί ποτέ πώς θα ήταν η ζωή σας, αν ήσασταν πεπεισμένοι πως είστε νεκροί; Μπορεί να ακούγεται εντελώς παράλογο ή ακόμη και να θυμίζει σκηνή από ταινία τρόμου, αλλά για μια μικρή ομάδα ατόμων αυτή η τρομακτική εμπειρία είναι πραγματικότητα. Πρόκειται για ένα σύνδρομο, που έρχεται να αντιτεθεί στη ρήση του Γάλλου φιλοσόφου Καρτέσιου «Σκέφτομαι, άρα υπάρχω». Γνωστό ως Σύνδρομο Cotard ή Σύνδρομο Ζωντανού Πτώματος (Walking Corpse Syndrome), αυτό το μυστηριώδες σύνδρομο δημιουργεί μια διαστρεβλωμένη αντίληψη για τον εαυτό του ατόμου, οδηγώντας το να πιστεύει με βεβαιότητα πως είναι νεκρό.
Το Σύνδρομο Cotard περιγράφηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Γάλλο νευρολόγο Jules Cotard, ο οποίος περιέγραψε το περιστατικό μιας γυναίκας 43 ετών που εμφάνιζε αγχώδη μελαγχολία, αναισθησία στον πόνο, καθώς και παραισθήσεις, που αφορούσαν την ανυπαρξία της και στην αθανασία της. Πρόκειται για μια σπάνια νευροψυχιατρική διαταραχή, η οποία μεταβάλλει την αντίληψη του ατόμου για την ύπαρξή του.
Τα άτομα με αυτό το σύνδρομο πιστεύουν, μεταξύ άλλων, ότι είναι νεκρά, δεν υπάρχουν, έχουν χάσει τα εσωτερικά τους όργανα ή ότι μέρη του σώματός τους αποσυντίθενται. Συχνά, παρουσιάζουν σοβαρή κατάθλιψη, θεωρούν τον εαυτό τους αθάνατο, ενώ μπορεί ακόμη και να αρνούνται την ανάγκη για ζωτικές φυσιολογικές λειτουργίες, όπως το φαγητό ή ο ύπνος, μιας και –κατά τη γνώμη τους– οι λειτουργίες αυτές είναι άσκοπες, αφού… είναι νεκροί. Αξίζει να σημειωθεί πως τα άτομα αυτά φαίνεται σαν να έχουν «παραιτηθεί» από τη ζωή, δείχνουν απελπισμένα, εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα ενέργειας, ενώ αισθάνονται πως η καθημερινότητά τους δεν έχει πια νόημα.
Το σύνδρομο αυτό μπορεί να προσβάλλει άτομα κάθε ηλικίας, με συχνότερη εμφάνιση στην αρχή της έκτης δεκαετίας της ζωής, ενώ σπανιότατα εμφανίζεται στην εφηβεία. Είναι αρκετά σπάνιο με λιγότερες από 400 περιπτώσεις καταγεγραμμένες παγκοσμίως.
Τα ακριβή αίτια του συνδρόμου Cotard παραμένουν ασαφή, ενώ ακόμη αποτελεί θέμα συζήτησης το εάν το σύνδρομο αποτελεί μία ξεχωριστή οντότητα ή εκδήλωση μιας πάθησης. Υπογραμμίζεται ότι τα στοιχεία που αφορούν στο σύνδρομο είναι αρκετά ελλιπή, ώστε τα κριτήρια διάγνωσής του να μην περιλαμβάνονται στο καίριας σημασίας «εργαλείο» των ψυχιάτρων, το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5).
Ωστόσο, είναι γνωστό πως το σύνδρομο μπορεί να είναι απόρροια είτε κάποιας ανατομικής παθολογίας του εγκεφάλου, όπως ένας όγκος, ένας τραυματισμός ή κάποιο εγκεφαλικό επεισόδιο, είτε κάποιας ψυχιατρικής διαταραχής, όπως η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια. Επιπλέον, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις, όπου το σύνδρομο έχει παρουσιαστεί σε άτομα ύστερα από κάποιο ατύχημα ή από απόπειρα αυτοκτονίας. Οι νευροχημικές ανισορροπίες στον εγκέφαλο, που αφορούν νευροδιαβιβαστές, όπως η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη, έχουν, επίσης, προταθεί ως πιθανοί παράγοντες εμφάνισης του συνδρόμου.
Καθώς το σύνδρομο εξελίσσεται στην πορεία του χρόνου, οι ασθενείς χάνουν ολοκληρωτικά επαφή με την πραγματικότητα, ενώ εμφανίζουν τάση για αυτοακρωτηριασμό ή ακόμη και αυτοκτονική συμπεριφορά. Η διάγνωση αυτής της πάθησης μπορεί να αποτελέσει πρόκληση, καθώς τα άτομα συχνά στερούνται γνώσης για τις διαστρεβλωμένες αντιλήψεις τους. Μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση που περιλαμβάνει ψυχιατρικές συνεντεύξεις, αξιολόγηση ιατρικού ιστορικού και τεχνικές νευροαπεικόνισης μπορεί να αξιοποιηθεί, για να γίνει η ακριβής διάγνωση.
Το σύνδρομο Cotard μπορεί να είναι μια εξαιρετικά οδυνηρή και απομονωτική εμπειρία για όσους επηρεάζονται, καθώς και για τους γύρω τους. Οι θεραπευτικές επιλογές για το σύνδρομο συχνά περιλαμβάνουν συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής και θεραπείας. Τα αντικαταθλιπτικά και τα αντιψυχωσικά φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και στη διόρθωση των νευροχημικών ανισορροπιών. Η ψυχοθεραπεία, συμπεριλαμβανομένης της γνωσιακής – συμπεριφορικής θεραπείας και της υποστηρικτικής συμβουλευτικής, μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να αμφισβητήσουν τις παράλογες πεποιθήσεις τους και να αναπτύξουν μηχανισμούς αντιμετώπισης για τη διαχείριση της κατάστασής τους.
Το σύνδρομο Cotard είναι μια περίπλοκη διαταραχή, που αλλάζει την αντίληψη ενός ατόμου για την ύπαρξή του, οδηγώντας το στο να πιστεύει ότι είναι νεκρό. Παρά το γεγονός ότι περιγράφηκε αρχικά πάνω από έναν αιώνα πριν, εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη εκτεταμένης έρευνας, με την υπάρχουσα βιβλιογραφία να αποτελείται κυρίως από περιγραφές περιστατικών (case reports). Ενώ το σύνδρομο είναι σχετικά σπάνιο, απαιτούνται περαιτέρω μελέτες μεγαλύτερης κλίμακας για την αποσαφήνιση των υποκείμενων παθοφυσιολογικών μηχανισμών, τη διερεύνηση των συνδέσεών του με άλλες διαταραχές με παρόμοια συμπτώματα και την ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών θεραπειών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Cotard Syndrome, PubMed, διαθέσιμο εδώ
- A Neuropsychiatric Analysis of the Cotard Delusion, The journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences, διαθέσιμο εδώ
- Delusion of Cotard’s syndrome successfully treated with a dopamine agonist, PubMed, διαθέσιμο εδώ
- What Is Cotard’s Syndrome (Walking Corpse Syndrome)? WebMED, διαθέσιμο εδώ
- Cotard delusion and schizophrenia, Medical News Today, διαθέσιμο εδώ
- Case report on Cotard’s syndrome (CS) in a patient with schizophrenia: a rare case from Malaysia, Springer Open, διαθέσιμο εδώ
- Cotard’s syndrome: Two case reports and a brief review of literature, PubMed, διαθέσιμο εδώ
- The science behind the rare condition known as walking corpse syndrome, GRUNGE, διαθέσιμο εδώ
