Της Κατερίνας Ζευγίτη,
Στη σύγχρονη εποχή, ο υλιστικός πολιτισμός κι οι κοινωνικές συγκυρίες έχουν οδηγήσει σε μια ατομικιστική προσέγγιση της ζωής και στην έξαρση εγωκεντρικών συμπεριφορών. Είναι γεγονός ότι βαρυσήμαντες έννοιες, όπως ο αλτρουισμός κι η συλλογικότητα, αποτελούν όψεις της ζωής ξεχασμένες. Σε έναν κόσμο όπου τα προβλήματα συνεχώς διογκώνονται και το κράτος, δυστυχώς, αδυνατεί να τα αντιμετωπίσει με επιτυχία και να τα επιλύσει, η κοινωνική αλληλεγγύη, καθώς κι ο εθελοντισμός, παίρνουν σάρκα και οστά. Σύμφωνα μάλιστα με τα Ηνωμένα Έθνη (1999), ο εθελοντισμός θεωρείται χρήσιμος όσο ποτέ άλλοτε για την επίλυση κοινωνικών, οικονομικών, πολιτισμικών, ανθρωπιστικών και ειρηνευτικών ζητημάτων, αποτελώντας την ατομική συνεισφορά στην ευημερία του συνόλου. Η ρίζα της λέξης είναι λατινική (voluntas), και σημαίνει θέληση.
Είναι αληθές ότι το κίνημα έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία, ιδίως τις τελευταίες δεκαετίες, κατά τις οποίες οι ανθρώπινες σχέσεις χαρακτηρίζονται από το αίσθημα αδιαφορίας. Πρόκειται μάλιστα για μη αμειβόμενη δραστηριότητα κάθε πολίτη, που επιδιώκει να προσφέρει και εκφράζει ταυτοχρόνως μια συγκεκριμένη στάση ζωής, η οποία ενσωματώνει τις αξίες της αλληλεγγύης, της φιλανθρωπίας, αλλά και της δικαιοσύνης. Στόχος είναι η ηθική κυρίως στήριξη του συνανθρώπου και η διαμόρφωση ενός καλύτερου μέλλοντος. Επιπλέον, οι αρχές και τα ιδεώδη του είναι στοιχεία που αναδύουν τη συνεργασία και την ομαδικότητα. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, η Greenpeace, ο Ερυθρός Σταυρός κι η Action Aid, αποτελούν κάποια παραδείγματα οργανώσεων του εθελοντισμού.
Στο συγκεκριμένο άρθρο θα αναλύσουμε τις ποικίλες μορφές του, καθώς και τα διάφορα οφέλη των κοινωφελών σκοπών.
Καταρχάς, καίρια κρίνεται η εθελοντική δράση σε ό,τι αφορά τις συνθήκες διαβίωσης. Με άλλα λόγια, ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα της ανθρωπότητας είναι η επίγνωση πως υπάρχουν άτομα τα οποία δυσκολεύονται να καλύψουν τις βασικές ανάγκες επιβίωσης, όπως μια στέγη, τροφή, ένδυση και την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη. Έτσι, οι εθελοντές λαμβάνουν δράση μέσα από την προετοιμασία και διανομή γευμάτων σε απόρους συμπολίτες τους, και φυσικά, με τη δωρεά τροφίμων, φαρμάκων αλλά και χρημάτων. Ακόμη, δεν είναι λίγες οι φορές που έρχονται αντιμέτωποι με θύματα από έναν σεισμό ή μια πλημμύρα. Και σε αυτή την περίπτωση δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό και δε δειλιάζουν. Και βεβαίως, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε κι εκείνα τα άτομα που συμμετέχουν στη δωρεά οργάνων και σε μια αιμοδοσία προκειμένου να δώσουν ζωή. Με αυτό τον τρόπο, λύνονται σιγά σιγά τα ζητήματα της ανθρωπιστικής κρίσης.
Εκτός απ’ αυτά, αναγκαία είναι κι η συμμετοχή στην προστασία του περιβάλλοντος. Σίγουρα όλοι έχουμε παρατηρήσει ότι είναι πολλοί οι πολίτες που παίρνουν μέρος στην κατάσβεση πυρκαγιών, στη δενδροφύτευση, ή και στον καθαρισμό των ακτών, όχι μόνο στον τόπο καταγωγής τους. Ακόμη, δίνουν τη δική τους μάχη για να παρουσιάσουν τα πλεονεκτήματα της ανακύκλωσης και της αναδάσωσης. Ένα άλλο παράδειγμα περιβαλλοντικού εθελοντισμού αποτελεί η συλλογή αποβλήτων τα οποία απορρίπτονται στα μονοπάτια πεζοπορίας. Είναι αρκετά συγκεκριμένα παραδείγματα, αλλά είναι συχνά στις μέρες μας. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι πραγματοποιούνται και απογραφές από είδη χλωρίδας και πανίδας. Εν ολίγοις, όλες οι προαναφερθείσες δραστηριότητες, συμβάλλουν στην καλύτερη προστασία του Πλανήτη μας.
Επιπροσθέτως, η εθελοντική πράξη σχετίζεται και με την εργασία σε χώρους όπου φιλοξενούνται παιδιά, τα οποία, είτε είναι εγκαταλελειμμένα από τους γονείς τους, είτε τους έχουν χάσει. Με άλλα λόγια, οι εθελοντές βρίσκονται στο πλευρό τους και προσπαθούν να τα υποστηρίξουν ψυχολογικά, οργανώνοντας διάφορες θεατρικές παραστάσεις, πολιτιστικά, ή αθλητικά δρώμενα. Παράλληλα, αναλαμβάνουν την φροντίδα ηλικιωμένων ατόμων που είναι επίσης παραμελημένα, αλλά και όσων έχουν πρόσφατα αποφυλακιστεί και προσπαθούν να ενταχθούν ξανά στην κοινωνία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ενασχόληση αυτή, δεν βοηθά μόνο τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη από βοήθεια, αλλά και αυτούς που τη χαρίζουν, καθώς είναι ένας τρόπος άμεσης επαφής με ανθρώπους και ένα μέσο απόδρασης από την πραγματικότητα.
Τέλος, παρατηρεί κανείς ότι εξαιτίας των εμπόλεμων συγκρούσεων στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, κυριαρχεί σε πολλές περιοχές η πείνα κι η εξαθλίωση. Χαρακτηριστικά, η διεθνιστική δράση έγκειται στη διάσωση των πληγέντων και στην παροχή αγαθών. Ας μην ξεχνάμε ότι η έλλειψη τροφής και νερού μπορεί να οδηγήσει εύκολα στο θάνατο. Άρα, παίρνουν και πάλι τα ηνία οι εθελοντές, συλλέγοντας τρόφιμα και βασικά είδη πρώτης ανάγκης για όλους. Προσπαθούν, συγχρόνως, να χτίσουν σχολεία, καθώς και να μεταφέρουν στα παιδιά τις απαραίτητες γνώσεις και να τα μάθουν να εκφράζονται σωστά στη γλώσσα τους. Επομένως, δεν χαράζεται το χαμόγελο μόνο στα δικά τους χείλη, αλλά και στις αθώες ψυχές που υποφέρουν από τον πόλεμο.
Ο εθελοντισμός αντιστρατεύεται το πνεύμα της ναρκισσιστικής ενδοστρέφειας και της ιδιοτέλειας που επικρατεί στις μέρες μας. Ο άνθρωπος που διαθέτει χρόνο και κοπιάζει για το κοινό καλό, δεν βλέπει τη ζωή του με τη ματιά του εγωκεντρικού ατόμου, αλλά αντιθέτως, με την ευρύτητα της σκέψης του ατόμου που συναισθάνεται πως είναι μέλος μιας κοινότητας και πως η ύπαρξη του συνδέεται άρρηκτα με αυτή. Τι άλλο όμως προσφέρει ο εθελοντισμός;
Αρχικά, ο εθελοντής έχει την πολύτιμη ευκαιρία συνεχώς να μαθαίνει και να διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες. Πιο συγκεκριμένα, αναπτύσσει δια βίου μαθησιακές δεξιότητες, οι οποίες σχετίζονται με τη διαχείριση χρόνου, την ανάληψη ευθυνών και την επίλυση προβλημάτων. Νιώθει αναμφίβολα ένα αίσθημα ολοκλήρωσης και σιγουριάς για τον εαυτό του. Καλλιεργεί εν τέλει αγνά συναισθήματα και απαλλάσσεται από ταπεινά ελατήρια, αφού έρχεται σε επαφή με διαφορετικές προσωπικότητες.
Όσον αφορά την προφορά στο κοινωνικό σύνολο, ο εθελοντισμός για μια ακόμη φορά έρχεται ως απάντηση απέναντι στον ατομικισμό και στον υλισμό. Διευκρινιστικά, αποτελεί φανέρωμα της υπαρκτής διάθεσης ανθρωπισμού, που μπορεί να ανατρέψει το αρνητικό κλίμα των τελευταίων χρόνων, δείχνοντας έναν διαφορετικό τρόπο λειτουργίας στους ανθρώπους. Το ειλικρινές ενδιαφέρον και η έμπρακτη ενσυναίσθηση, αναδεικνύονται πλέον ως οι επιλογές εκείνες που μπορούν να θέσουν τις βάσεις για τη δημιουργία μιας καλύτερης κοινωνίας.
Ακόμη, μπορεί να αντισταθμίσει την τάση που επικρατεί στις κοινωνίες του σήμερα, να αξιολογούνται όλα σύμφωνα με την χρηματική τους αξία. Ο εθελοντισμός αποτελεί μια εκδήλωση κοινωνικής συμπεριφοράς κατά την οποία το άτομο, χωρίς το κίνητρο της χρηματικής ανταμοιβής, προσφέρει τον ελεύθερο του χρόνο για ένα κοινωφελή σκοπό, είτε με προσωπική του πρωτοβουλία, είτε στο πλαίσιο μιας ομάδας ή φορέα.
Σε τελευταία ανάλυση, ο εθελοντισμός αποτελεί μαθησιακή-μορφωτική λειτουργία. Αυτό σημαίνει ότι ενισχύει την απόκτηση επαγγελματικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων και ωθεί τον εθελοντή να αποκτήσει νέες εμπειρίες. Μπορεί επίσης το άτομο να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση μέσα από τις δράσεις του. Στην Ελλάδα, έχουν αναπτυχθεί χιλιάδες εθελοντικές οργανώσεις που προσφέρουν υπηρεσίες σε πολλούς τομείς, με σκοπό να βοηθήσουν τους συνανθρώπους που έχουν ανάγκη. Και υπάρχουν φυσικά περίπου 10.000 δράσεις εθελοντισμού που μας καλούν να κάνουμε restart στην υγεία, τον πολιτισμό και το περιβάλλον.
Συνοψίζοντας, με βάση όσα ειπώθηκαν παραπάνω, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το κίνημα του εθελοντισμού δίνει ένα μήνυμα αισιοδοξίας και ελπίδας για το αύριο. Είναι το αντιστάθμισμα στην κυριαρχία της τεχνολογίας και στην ηθική κατάπτωση των ανθρώπων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ουσιαστικοί λόγοι για να γίνεις εθελοντής, komotini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Περιβαλλοντικός εθελοντισμός, renovablesverdes.com, διαθέσιμο εδώ
- Εθελοντής στο εξωτερικό: Γιατί να το επιλέξω;, citycampus.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ανάγκη του Εθελοντισμού στη σύγχρονη κοινωνία, διαθέσιμο εδώ
