Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Μετά το γνωστό έργο Η γέννηση του νεωτερικού κόσμου, 1780-1914, ο γνωστός ιστορικός Christopher A. Bayly ξαναμπαίνει στις βιβλιοθήκες των ενδιαφερόμενων αναγνωστών με ένα νέο έργο, που έχει ως στόχο να αναλύσει τα εκατό σχεδόν επόμενα χρόνια από το προηγούμενο βιβλίο. Πρόκειται για ένα έργο που ουσιαστικά αποτελεί την τελευταία συνεισφορά του αναγνωρισμένου ακαδημαϊκού, καθώς εκδόθηκε για πρώτη φορά το 2018, τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Bayly, ο οποίος δεν είχε ακόμη ολοκληρώσει την επεξεργασία όλων των κεφαλαίων.
Το ελληνικό αναγνωστικό κοινό μπορεί πλέον να αναζητήσει το βιβλίο μεταφρασμένο από τον Χρήστο Γεμελιάρη, καθώς κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια με τον τίτλο Η αναδιαμόρφωση του νεωτερικού κόσμου 1900-2015: Παγκόσμιες διασυνδέσεις και συγκρίσεις. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Sir Christopher A. Bayly υπήρξε σπουδαίος ιστορικός, εξειδικευμένος στη Βρετανική Αυτοκρατορική, Ινδική και παγκόσμια ιστορία και από το 1992 έως το 2013, δίδαξε Αυτοκρατορική και Ναυτική Ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Στο συγκεκριμένο έργο, ο ιστορικός εξυφαίνει μια ξεκάθαρη αφηγηματική ιστορία που διερευνά τα θέματα της πολιτικής, της οικονομίας, της κοινωνικής, της πολιτιστικής και της πνευματικής ζωής σε όλη τη διάρκεια του εικοστού αιώνα, ενώ παράλληλα προσδιορίζει τα θέματα του κράτους, του κεφαλαίου και της επικοινωνίας ως βασικούς μοχλούς αλλαγής σε παγκόσμια κλίμακα τον περασμένο αιώνα και διερευνά τον αντίκτυπο αυτών των ιδεών, αναστοχαζόμενος παράλληλα για το αν ο πόλεμος ήταν πραγματικά η κατεξοχήν κινητήρια δύναμη της ιστορίας του εικοστού αιώνα και ποιες άλλες ιδέες διαμόρφωσαν την πορεία της ιστορίας σε αυτήν την περίοδο.
Αναφορικά με τη διάρθρωση του βιβλίου, το θέμα των διακρατικών συνδέσεων διασχίζει απρόσκοπτα και τα δεκαοκτώ κεφάλαια, την εισαγωγή και τον επίλογο του έργου. Μέσα από αυτό, ο Bayly εκπληρώνει την αρχική υπόσχεσή του να συνδέσει διαφορετικές γεωγραφίες, γεγονότα και άτομα με μεγαλύτερα κινήματα, διαδικασίες και συνέπειες. Η οργάνωση του βιβλίου χωρίζεται σε τρεις ενότητες, με το πρώτο μισό του βιβλίου (κεφάλαια 1 έως 9) να είναι αφιερωμένο σε κρατικά πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά γεγονότα και τροχιές, και ειδικότερα, το πώς ο Α’ και Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η αποικιοκρατία και η επίσημη διάλυσή της, ο κομμουνισμός και ο Ψυχρός Πόλεμος άφησαν σημάδια στην ιστορία και την ανθρωπότητα σε εθνικό, περιφερειακό και συλλογικό επίπεδο. Αυτά τα κεφάλαια δεν ακολουθούν την τάση να δίνεται υπερβολικά μεγαλύτερη προσοχή στην αφήγηση της ιστορίας του εικοστού αιώνα, αλλά δίνουν εξίσου έμφαση στην Ασία, την Αφρική και τις υποπεριοχές της, τη Νοτιοανατολική Ασία, τη Νότια Ασία, τη Βόρεια Αφρική και την Ανατολική Μεσόγειο.
Η δεύτερη ενότητα (κεφάλαια 10 έως 16) είναι αφιερωμένη στις επιπτώσεις αυτών των μεγάλων γεγονότων και ιδεολογιών στην ανάπτυξη του ατόμου. Η έννοια του σύγχρονου «ανθρώπου», υποστηρίζει ο Bayly, άλλαξε δραστικά μέσα σε αυτά τα 115 χρόνια. Σε αυτά τα κεφάλαια, για παράδειγμα, ο συγγραφέας κάνει λόγο για τον ρόλο των κοινωνικών επιστημών και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης γενικότερα στην αλλαγή της κατανόησής μας για τον εαυτό μας. Η ανθρωπολογία, οι ανακαλύψεις της γενετικής και του DNA, η εμφάνιση της αντισύλληψης και η εφεύρεση του Διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων (μεταξύ άλλων) μας ανάγκασαν να σκεφτούμε το ίδιο το υπαρξιακό ερώτημα: τι σημαίνει να είναι κανείς άνθρωπος σήμερα;
Η πιο αναστοχαστική πτυχή της Αναδιαμόρφωσης του Νεωτερικού Κόσμου είναι πιο ορατή στα τελευταία πέντε κεφάλαια, 13 έως 18, στα οποία ο συγγραφέας προσφέρει μια πιο αναλυτική προοπτική μέσω μιας εξέτασης συγκεκριμένων τάσεων που εμφανίστηκαν τον εικοστό και τον εικοστό πρώτο αιώνα – θετικές (διεθνισμός και πολυμερής συνεργασία), αρνητικές (γενοκτονίες, μαζικές δολοφονίες) και ουδέτερες (θρησκεία και αλλαγές στις πρακτικές και το νόημά της). Σε αυτά τα κεφάλαια, ο Bayly φωτίζει, επίσης, τη μεγάλη εμβέλεια της αποικιοκρατίας και τις λιγότερο γνωστές συνέπειες του Ψυχρού Πολέμου, επισημαίνοντας ότι το αποικιακό παρελθόν παραμένει κάτι περισσότερο από μια «πολιτιστική κληρονομιά».
Το βιβλίο αυτό, παρά το γεγονός ότι ο Bayly δεν πρόλαβε να επεξεργαστεί εξίσου όλα τα κεφάλαιά του, είναι κατά κοινή ομολογία μια εξαιρετική προσθήκη σε οποιαδήποτε βιβλιοθήκη φοιτητών και μελετητών. Αν σας ενδιαφέρει η σύγχρονη ιστορία, πρόκειται για ένα ανάγνωσμα που θα εμπλουτίσει τις γνώσεις σας σε σφαιρικό επίπεδο, καθώς δεν επικεντρώνεται μόνο στην Ευρωπαϊκή Ιστορία, αλλά δίνει μια παγκόσμια προοπτική.
