Του Κώστα Θυμάκη,
Ο Ναξιώτης Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης ήταν από τους καλύτερους μηχανικούς του 19ου αιώνα και από τους πρώτους καθηγητές του νεοσύστατου Βασιλικού Σχολείου των Τεχνών (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, από το 1914). Ασχολήθηκε με την πολιτική, έχοντας εκλεγεί επανειλημμένα Βουλευτής Παροναξίας και Κυκλάδων. Στα τελευταία στάδια της Μικρασιατικής Εκστρατείας διετέλεσε Πρωθυπουργός της χώρας, με αποτέλεσμα να χρεωθεί την ήττα των ελληνικών όπλων. Για τον λόγο αυτό καταδικάστηκε από το έκτακτο στρατοδικείο (Δίκη των Έξι) σε θάνατο. Εκτελέστηκε δια τουφεκισμού στο Γουδί στις 15 Νοεμβρίου 1922.
Γέννηση και σπουδές
Γεννηθείς στη Νάξο στις 31 Δεκεμβρίου του 1859. Μεγάλωσε σε σχετικά εύπορη οικογένεια, παρόλο που στα 14 έτη του έμεινε χωρίς πατέρα. Κατά τη φοίτησή του στο γυμνάσιο της Σύρου εργαζόταν για την αυτοσυντήρησή του. Μετά από την αποφοίτησή του από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, έχοντας 600 δραχμές μόνο στην τσέπη του, παίρνει το ρίσκο να μεταβεί στη Γαλλία για να σπουδάσει Αστρονομία. Εκεί, είχε την τύχη να έρθει σε επικοινωνία με τον Δημήτριο Βικέλα και την τότε ολιγομελή, αλλά πλούσια ελληνική παροικία. Τα μέλη της παροικίας έθεσαν υπό την προστασία τους τον νεαρό Πρωτοπαπαδάκη, στηρίζοντάς τον οικονομικά και ηθικά μέχρι να τελειώσει τις σπουδές του στην Πολυτεχνική Σχολή των Παρισίων το 1883.
Κατά τα έτη 1879 με 1887 σπούδασε σε πανεπιστημιακά ιδρύματα της γαλλικής πρωτεύουσας μαθηματικά, φυσική και χημεία οικοδομική και μεταλλειολογία και σιδηροδρομική. Εν μέσω των σπουδών του, το 1885 αναγκάστηκε να γυρίσει στην Ελλάδα λόγω της επιστράτευσης, υπηρετώντας στη Γαλλική Στρατιωτική Αποστολή, υπό διαταγές του στρατηγού Βοσέρ.
Ακαδημαϊκή και Επαγγελματική Καριέρα
Μετά το πέρας των σπουδών του επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα, εργάστηκε αρχικά στους σιδηροδρόμους, ενώ, παράλληλα, ορίστηκε καθηγητής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, όπου δίδαξε ατμομηχανική, υδραυλική και αντοχή της ύλης. Το 1887 και για τα επόμενα τρία έτη, διετέλεσε καθηγητής Εφαρμοσμένης Μηχανικής στη Σχολή Ναυτικών Δοκιμών. Ταυτόχρονα, εργαζόταν ως αρχιμηχανικός των Σιδηροδρόμων Πελοποννήσου. Το 1889 εξελέγη καθηγητής Λιμενικών και Υδραυλικών Έργων στο σχολείο των Βιομηχανικών Τεχνών. Την ίδια περίοδο εξέδωσε τις παραδόσεις του στις στρατιωτικές σχολές και τη μελέτη του «Κινητική και δυναμική του σημείου». Το πρώτο σημαντικό έργο του Πρωτοπαπαδάκη σε επαγγελματικό επίπεδο ήταν το 1890, όταν ανέλαβε την εποπτεία της διάνοιξης του Ισθμού της Κορίνθου. Με την ολοκλήρωσή της, ο Πρωτοπαπαδάκης τιμήθηκε από τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄ με τον Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος για την επιτυχία του. Εκείνη την εποχή ο Ναξιώτης μηχανικός θεωρείτο δικαίως ως ο καλύτερο μηχανικός της Ελλάδας.
Στη συνέχεια, ανέλαβε την κατασκευή του σιδηροδρόμου Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, καθώς και την απόφραξη και στερέωση επισφαλών τμημάτων του Ισθμού της Κορίνθου. Κατά τα έτη 1899-1900 και 1914-1915 ανέλαβε διευθυντής των Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου Αθηναίων και συνέταξε μελέτες για την υδροδότηση της πρωτεύουσας.
Πολιτική καριέρα
Η πολιτική του πορεία ξεκίνησε το 1902, καθώς εξελέγη για πρώτη φορά Βουλευτής Παροναξίας. Στην πρώτη του θητεία έδειξε ενδιαφέρον για τα τοπικά θέματα της Νάξου, για την εργατική νομοθεσία, αλλά και κυρίως για την κατάρτιση και παρακολούθηση του προϋπολογισμού του κράτους. Επανεκλέχθηκε βουλευτής Νάξου το 1906. Πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι κατά τη βουλευτική του θητεία διακρίθηκε για την έκθεσή του επί του προϋπολογισμού του 1907, ως εισηγητής της μειοψηφίας. Η εισήγησή του, η οποία ήταν καινοτόμα για την εποχή, αποτέλεσε τη βάση και τον οδηγό για τη μετέπειτα σύνταξη των προϋπολογισμών του Κράτους για σειρά ετών. Στην επανεκλογή του υπήρξε συνιδρυτής με τον Δημήτριο Δραγούμη και άλλους της «Ομάδας των Ιαπώνων» (1906-1908), μέσω της οποίας προσπάθησε να φέρει έναν αέρα ανανέωσης στην ελληνική πολιτική σκηνή. Από 25 Φεβρουαρίου έως 10 Αυγούστου 1915, διετέλεσε Υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη.
Το 1917, με την επιστροφή του Βενιζέλου στην κυβέρνηση από την Αντάντ και με την αντισυνταγματική επαναφορά της «Βουλής των Λαζάρων», αποφάσισε να αποσυρθεί από βουλευτής και να ασχοληθεί περισσότερο με θέματα γεωμετρίας. Παράλληλα, κρατούσε επαφή με τον εξορισμένο τότε στην Κορσική Γούναρη μέσω αλληλογραφίας. Λίγο καιρό μετά εντάχθηκε στην «Ηνωμένη Αντιπολίτευση», έλαβε μέρος στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 και εκλέχτηκε βουλευτής της Νάξου. Μια σοβαρή ασθένεια, όμως, δεν του επέτρεψε να είναι Υπουργός στην πρώτη μετανοεμβριανή κυβέρνηση Ράλλη που σχηματίστηκε. Λόγω οικονομικών προβλημάτων, όμως, ο Γούναρης αναγκάστηκε να τον ορίσει Υπουργό Οικονομικών, αν και ο ίδιος δεν ήθελε λόγω των σοβαρών προβλημάτων στην υγεία του.
Κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας ήταν Υπουργός Επισιτισμού και προσωρινά Οικονομικών (24 Ιανουαρίου-26 Μαρτίου 1921) στην κυβέρνηση του Νικόλαου Καλογερόπουλου, διατήρησε τα δυο χαρτοφυλάκια και στις διαδοχικές κυβερνήσεις του Γούναρη (26 Μαρτίου 1921-3 Μαΐου 1922). Ως Υπουργός Οικονομικών βρήκε μια συνηθισμένη κατάσταση της εποχής εκείνης: άδεια ταμεία, σμπαραλιασμένη κρατική μηχανή, περιορισμένα έσοδα λόγω της επιστράτευσης και μεγάλες οικονομικές ανάγκες του εκστρατευτικού σώματος, που συνεχώς αυξανόταν. Στις 25 Μαρτίου 1922, κατάφερε, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις, να φέρει στην Ελλάδα το αναγκαστικό δάνειο διχοτομώντας τα κυκλοφορούντα τραπεζογραμμάτια.
Η σύλληψη και η καταδίκη σε θάνατο
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1922, ο Πρωτοπαπαδάκης συνελήφθη με διαταγή της Επαναστατικής Επιτροπής και δικάστηκε ως ένας από τους πρωταιτίους της Μικρασιατικής Καταστροφής. Στην απολογία του ανέφερε μεταξύ άλλων:
«Αντί απολογίας, κύριοι δικασταί, δια την κατηγορίαν της εσχάτης προδοσίας, η οποία μάς απεδόθη, επιτρέψατε, μοι να εκφέρω μίαν, ευχήν, η οποία θα αποτελέσεις. και τας τελευταίας λέξεις του πολιτικού μου σταδίου. Επιτρέψατε μοι να ευχηθώ, όπως ο εξευτελισμός, τον οποίον υπέστησαν μέχρι σήμερον τα ανώτατα αξιώματα του Κράτους εν τω προσώπω μου και εν τω προσώπω των συναδέλφων μου, μη παρεμποδιση όσους , ακόμη δύνανται να προσφέρωσιν υπηρεσίας εις την Πατρίδα να τας προσφέρωσι».
Τελικά καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε την ίδια ημέρα δια τουφεκισμού μαζί με άλλες τέσσερις αντιβενιζελικές προσωπικότητες της εποχής και τον αρχιστράτηγο Χατζανέστη. Πολιτική διαδρομή ακολούθησε ο γιος του Αριστείδης Πρωτοπαπαδάκης (1906-1966) και ο εγγονός του Μιχαήλ Πρωτοπαπαδάκης που εξελέγη βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης.
Η δικαίωση ήρθε μετά 88 χρόνια
Το 2008 ο εγγονός του Μιχαήλ, πρώην Ευρωβουλευτής και Υπουργός, ζήτησε την επανάληψη της διαδικασίας της Δίκης των Έξι. Δυο χρόνια μετά, ο Άρειος Πάγος ακύρωσε την καταδικαστική απόφαση του 1922, μετά την επανεξέταση των στοιχείων. Σύμφωνα με την απόφαση αυτή, οι τότε δικασθέντες δεν διέπραξαν κανένα από τα αδικήματα που κατηγορήθηκαν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης: Ο πρωθυπουργός που εκτελέστηκε ως υπαίτιος της Μικρασιατικής Καταστροφής, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, naxos.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης (μια βιογραφία), istorikathemata.com, Διαθέσιμο εδώ
