Του Κήρυκου Πλιάτσικα,
Ο καρκίνος του οισοφάγου εμφανίζεται με σχετικά χαμηλή συχνότητα, όμως τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει ανησυχητικά αυξητική τάση. Προσβάλλει, κυρίως, άνδρες μέσης και μεγάλης ηλικίας, με μεγαλύτερη επίπτωση σε χώρες της Ασίας και τη Νότια Αφρική. Παραδοσιακά, ο συχνότερος ιστολογικός τύπος ήταν το καρκίνωμα εκ πλακωδών κυττάρων, που εμφανίζεται, κυρίως, στο μέσο τριτημόριο του οισοφάγου, αλλά φαίνεται ότι το αδενοκαρκίνωμα της γαστροοισοφαγικής συμβολής κερδίζει συνεχώς έδαφος, με αποτέλεσμα σε αρκετές περιοχές να αποτελεί τον κυρίαρχο τύπο.
Οι προδιαθεσικοί και αιτιολογικοί παράγοντες διαφέρουν ανάλογα με την ιστολογία του όγκου, εκτός από την ηλικία και το φύλο που είναι κοινοί. Το πλακώδες καρκίνωμα σχετίζεται άμεσα με το κάπνισμα και τη χρόνια κατανάλωση αλκοόλ. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η επίδραση αυτών των παραγόντων είναι ποσοτική και συνεργική. Παράλληλα, καρκινογόνο δράση μπορεί να έχουν ερεθιστικές ουσίες των τροφών, χρόνιες φλεγμονές, καθώς και καταστάσεις που προδιαθέτουν σε στάση τροφών, όπως η αχαλασία ή το σύνδρομο Plummer-Vinson. Αντίθετα, δίαιτα πλούσια σε φρούτα και λαχανικά ασκεί προστατευτική δράση.
Όσον αφορά το αδενοκαρκίνωμα, κύριος αιτιολογικός παράγοντας είναι η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ). Ο συνεχής ερεθισμός του οισοφαγικού επιθηλίου από το γαστρικό οξύ οδηγεί στην καταστροφή του, την ανάπτυξη δυσπλασίας και οισοφάγου Barrett, που πρόκειται για κατάσταση αντικατάστασης του πλακώδους επιθηλίου του κατώτερου τριτημορίου από μεταπλαστικό γαστρικό επιθήλιο. Το μεταπλαστικό αυτό επιθήλιο είναι ευάλωτο σε γονιδιακές βλάβες και ανάπτυξη καρκινώματος με αδενικά στοιχεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ύπαρξη διαφραγματοκήλης και η αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση, όπως σε περιπτώσεις νοσογόνου παχυσαρκίας, δύνανται να προκαλέσουν ΓΟΠ και να ενεργοποιήσουν τον καταρράκτη, που αναφέρθηκε πιο πάνω.
Η κλινική εμφάνιση του καρκίνου του οισοφάγου είναι συχνά ασυμπτωματική, με αποτέλεσμα πολλές περιπτώσεις να περνούν απαρατήρητες έως τα προχωρημένα στάδια. Όταν υπάρχουν συμπτώματα, κύρια εκδήλωση είναι η δυσφαγία, αρχικά στις στερεές τροφές με σταδιακή επιδείνωση, ώστε να περιλαμβάνει και τα υγρά. Παράλληλα, μπορεί να εμφανιστεί άτυπο άλγος οπισθοστερνικά, πιθανώς καυστικού χαρακτήρα, καθώς και αναγωγή τροφής, που μπορεί να οδηγήσει έως και σε εμέτους.
Ο όγκος είναι πιθανόν να εξελκωθεί και να αιμορραγήσει, κάτι που εκδηλώνεται με αναιμία ή με αιματέμεση, αν η απώλεια αίματος είναι αθρόα. Άλλα μη ειδικά, όμως, συμπτώματα είναι η απώλεια βάρους, καθώς η προσπάθεια λήψης τροφής είναι επώδυνη, καθώς και η καταβολή δυνάμεων, λόγω της υποθρεψίας ή της πιθανής αναιμίας. Τέλος, συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν και από τα παρακείμενα όργανα, όπως βράγχος φωνής, σε βλάβη του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου, ή δύσπνοια και βήχας λόγω πνευμονίας από εισρόφηση.
Διαγνωστικά, η πρώτη υποψία θα τεθεί από την ύπαρξη των παραπάνω συμπτωμάτων. Η κλινική εξέταση δεν προσφέρει πολλές πληροφορίες, πέρα από τη γενική κατάσταση του ασθενούς, όπως αντίστοιχα και οι εργαστηριακές εξετάσεις. Η διάβαση του ανώτερου πεπτικού με βάριο θα δείξει έλλειμα πλήρωσης στον αυλό, καθώς και στένωση ή απόφραξη. Η σημαντικότερη εξέταση είναι η ενδοσκόπηση – οισοφαγοσκόπηση. Αυτή η τεχνική παρέχει εικόνα του εσωτερικού του οισοφάγου, αναγνώριση της βλάβης και δυνατότητα λήψης βιοψιών, πράγμα απαραίτητο για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και την επιλογή της θεραπείας. Υπάρχει, επίσης, η επιλογή του ενδοσκοπικού υπερηχογραφήματος (EUS), που αναγνωρίζει το βάθος διήθησης και την ύπαρξη διογκωμένων περιοχικών λεμφαδένων.
Αφού τεθεί η διάγνωση απαραίτητη, είναι η σταδιοποίηση της νόσου. Ο καρκίνος του οισοφάγου μπορεί να διηθήσει τα γύρω όργανα κατά συνέχεια ιστού, να δώσει λεμφαδενικές μεταστάσεις τοπικά, καθώς, επίσης, και αιματογενείς απομακρυσμένες μεταστάσεις, κυρίως σε ήπαρ και πνεύμονες. Η σταδιοποίηση γίνεται διεθνώς με το σύστημα TNM, που συνυπολογίζει αντίστοιχα το μέγεθος του όγκου, την ύπαρξη διηθημένων λεμφαδένων και τις απομακρυσμένες εστίες. Οι πληροφορίες για αυτά παρέχονται κυρίως με υπολογιστική τομογραφία θώρακα και άνω κοιλίας, ενώ διατίθενται και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις, όπως το PET (εξέταση που περιλαμβάνει αισθητήρα εκπομπής ποζιτρονίων), που γίνονται επί ενδείξεων κατά περίπτωση.
Η θεραπευτική φαρέτρα περιλαμβάνει, όπως και στα περισσότερα κακοήθη νεοπλάσματα, τη χειρουργική εκτομή, την ακτινοθεραπεία και τη χημειοθεραπεία. Σε ασθενείς με περιορισμένη νόσο, που μπορούν να ανταπεξέλθουν σε ένα χειρουργείο, γίνεται μερική ή ολική οισοφαγεκτομή, ενώ αν ο όγκος βρίσκεται στην καρδιοοισοφαγική συμβολή μπορεί να χρειαστεί και η αφαίρεση τμήματος στομάχου. Η επικρατούσα άποψη είναι η αφαίρεση του όγκου με 10cm ελεύθερο νόσου όριο και ο λεμφαδενικός καθαρισμός σε δύο επίπεδα. Η γεφύρωση του χάσματος γίνεται με στόμαχο ή παχύ έντερο.
Ασθενείς με συστηματική νόσο είναι υποψήφιοι για ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία, οι οποίες έχουν δείξει, έως τώρα, φτωχά αποτελέσματα. Οι δύο τεχνικές αυτές, όμως, μπορούν να χρησιμοποιηθούν επικουρικά, είτε πριν είτε μετά το χειρουργείο, για τον περιορισμό της νόσου. Τέλος, σε ασθενείς που έχουν αποτύχει όλες οι υπόλοιπες θεραπείες υπάρχει η δυνατότητα τοποθέτησης stent στον οισοφάγο, για την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Η πρόγνωση εξαρτάται από τα επιμέρους χαρακτηριστικά κάθε ασθενούς, όμως, γενικά, είναι κακή με πενταετή επιβίωση γύρω στο 20%.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Β.Σμυρνιώτης, Μ.Κυριαζή, Κακοήθεις όγκοι του οισοφάγου, Χειρουργική, Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου Α.Ε., 2014
- William Allum, Χειρουργική επέμβαση ανώτερου πεπτικού συστήματος, Oxford Χειρουργική Βασικές Αρχές, Broken Hills Publishers LTD, 2023
- Καρκίνος οισοφάγου συμπτώματα, αίτια, διάγνωση και θεραπεία, seritzoglou.com. Διαθέσιμο εδώ
- Καρκίνος Οισοφάγου, esophagus.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Καρκίνος Οισοφάγου, i-zouridakis.gr. Διαθέσιμο εδώ
